¹ Il dretg chantunal regla la cumpetenza materiala e funcziunala da las dretgiras, nun che questa lescha disponia insatge auter.

² Sche la cumpetenza materiala dependa da la valur en dispita, vegn quella calculada tenor questa lescha.

¹ Il dretg chantunal designescha la dretgira ch'è cumpetenta sco suletta instanza chantunala per:

a.

dispitas en connex cun la proprietad intellectuala, inclusiv las dispitas che concernan la nullitad, la titularitad, il licenziament, il transferiment e la violaziun da tals dretgs;

b.

dispitas dal dretg da cartels;

c.

dispitas davart l'utilisaziun d'ina firma;

d.

dispitas tenor la Lescha federala dals 19 da december 1986⁴ davart la concurrenza illoiala, sche la valur en dispita importa passa 30 000 francs u sche la Confederaziun fa diever da ses dretg da purtar plant;

e.⁵

dispitas tenor la Lescha federala dals 13 da zercladur 2008 davart la responsabladad civila per l'energia nucleara⁶;

f.⁷

plants cunter la Confederaziun, sche la valur en dispita importa dapli che 30 000 francs;

g.⁸

dispitas davart l'introducziun e la realisaziun d'ina controlla speziala tenor ils artitgels 697c-697h^bis dal Dretg d'obligaziuns (DO)⁹;

h.¹⁰

dispitas tenor la Lescha dals 23 da zercladur 2006¹¹ davart las investiziuns collectivas, tenor la Lescha dals 19 da zercladur 2015¹² da las infrastructuras da finanzas e tenor la Lescha federala dals 15 da zercladur 2018¹³ davart ils instituts da finanzas;

i.¹⁴

dispitas tenor la Lescha dals 21 da zercladur 2013¹⁵ davart la protecziun da las vopnas, tenor la Lescha federala dals 25 da mars 1954¹⁶ davart la protecziun da l'emblem e dal num da la Crusch Cotschna e tenor la Lescha federala dals 15 da december 1961¹⁷ davart la protecziun dals nums e dals emblems da l'Organisaziun da las Naziuns Unidas e d'autras organisaziuns interguvernamentalas.

² Questa instanza è er cumpetenta per ordinar mesiras preventivas avant l'entrada da la litispendenza d'in plant.

¹ Ils chantuns pon designar ina dretgira spezialisada ch'è cumpetenta sco suletta instanza chantunala per dispitas dal dretg commerzial (dretgira commerziala).

² I sa tracta d'ina dispita dal dretg commerzial, sche:

a.

l'activitad commerziala d'almain ina partida è pertutgada;

b.¹⁸

la valur en dispita importa dapli che 30 000 francs u i sa tracta d'ina dispita da dretg betg patrimonial;

c.¹⁹

las partidas èn inscrittas sco unitads giuridicas en il register svizzer da commerzi u en in register ester cumparegliabel; e

d.²⁰

la dispita n'è betg resultada ord la relaziun da lavur, sin basa la Lescha dals 6 d'october 1989²¹ davart l'intermediaziun da lavur, sin basa la Lescha d'egualitad dals 24 da mars 1995²², ord la locaziun e la fittanza da locals d'abitar e da fatschenta u ord la fittanza agricula.

³ Sche mo la partida accusada è inscritta sco unitad giuridica en il register svizzer da commerzi u en in register ester cumparegliabel, ma sche las ulteriuras premissas èn ademplidas, po la partida accusanta tscherner tranter la dretgira commerziala e la dretgira ordinaria.²³

⁴ Ultra da quai pon ils chantuns attribuir a la dretgira commerziala:

a.

las dispitas tenor l'artitgel 5 alinea 1;

b.

las dispitas che concernan il dretg da societads commerzialas e d'associaziuns;

c.²⁴

dispitas che adempleschan las suandantas cundiziuns:

1.

la dispita pertutga l'activitad commerziala d'almain ina partida,

2.

la valur en dispita importa almain 100 000 francs,

3.

las partidas èn d'accord che la cumpetenza vegn attribuida a la dretgira commerziala,

4.

cura che quest consentiment vegn dà, ha almain ina partida ses domicil, ses lieu da dimora usità u sia sedia a l'exteriur.

⁵ La dretgira commerziala è er cumpetenta per ordinar mesiras preventivas avant l'entrada da la litispendenza d'in plant.

⁶ Sche betg tut ils litisconsorts n'èn - en cas da plants - inscrits sco unitads giuridicas en il register svizzer da commerzi u en in register ester cumparegliabel, è la dretgira commerziala mo cumpetenta, sche tut ils plants pertutgan sia cumpetenza.²⁵

Ils chantuns pon designar ina dretgira ch'è cumpetenta sco suletta instanza chantunala per dispitas che resultan tras assicuranzas supplementaras a l'assicuranza da malsauns sociala tenor la Lescha federala dals 18 da mars 1994²⁶ davart l'assicuranza da malsauns.

¹ Sche la valur en dispita d'ina dispita dal dretg patrimonial importa almain 100 000 francs, po la partida accusanta sa drizzar directamain a la dretgira superiura, sche la partida accusada è d'accord.

² Questa dretgira decida sco suletta instanza chantunala. Ella è er cumpetenta per ordinar mesiras preventivas avant l'entrada da la litispendenza.²⁷

¹ Ina persuna giudiziala prenda recusaziun, sch'ella:

a.

ha in interess persunal vi da la chaussa;

b.

è stada participada a la medema chaussa en in'autra posiziun, en spezial sco commembra d'ina autoritad, sco assistenta giuridica, sco experta, sco perditga u sco mediatura extragiudiziala;

c.

è u era maridada, viva u ha vivì en partenadi registrà u maina facticamain ina communitad da vita cun ina partida, cun ses represchentant u cun ina persuna ch'è stada participada a la medema chaussa sco commembra da l'instanza precedenta;

d.

è parenta u quinada cun ina partida en lingia directa u fin e cun il terz grad da la lingia laterala;

e.

è parenta u quinada en lingia directa u en il segund grad da la lingia laterala cun il represchentant d'ina partida u cun ina persuna ch'è stada participada a la medema chaussa sco commembra da l'instanza precedenta;

f.

pudess esser implitgada per auters motivs, en spezial pervia d'amicizia u d'inimicizia cun ina partida u cun ses represchentant.

² Nagin motiv da recusaziun per sasez n'è en spezial la cooperaziun:

a.

a la decisiun davart la giurisdicziun gratuita;

b.

a la procedura da mediaziun;

c.

a l'avertura da dretg tenor ils artitgels 80 fin 84 LSC⁴²;

d.

a l'ordinaziun da mesiras preventivas;

e.

a la procedura per la protecziun da la lètg.

La persuna giudiziala pertutgada annunzia a temp in eventual motiv da recusaziun e prenda recusaziun da sai anor, sch'ella è da l'avis ch'il motiv saja avant maun.

¹ Ina partida che vul refusar ina persuna giudiziala sto far immediatamain ina dumonda correspundenta a la dretgira, e quai uschespert ch'ella ha survegnì enconuschientscha dal motiv da recusaziun. Ils fatgs che motiveschan la recusaziun ston vegnir fatgs valair vardaivlamain.

² La persuna giudiziala pertutgada prenda posiziun davart la dumonda.

¹ Sch'i vegn contestà in motiv da recusaziun ch'ina partida fa valair, decida la dretgira.

² Cunter la decisiun pon ins far recurs.

¹ Acts uffizials, als quals ina persuna che sto prender recusaziun è stada participada, ston vegnir abolids e repetids, sch'ina partida pretenda quai entaifer 10 dis dapi ch'ella ha survegnì enconuschientscha dal motiv da recusaziun.

² Mesiras da cumprova che na pon betg vegnir repetidas dastgan vegnir resguardadas da la dretgira.

³ Sch'il motiv da recusaziun vegn scuvrì pir suenter la finiziun da la procedura e sche nagins auters meds legals na stattan pli a disposiziun, valan las disposiziuns davart la revisiun.⁴³

¹ Tut las persunas participadas a la procedura ston agir en buna fai.

² Faussas indicaziuns da meds legals pon vegnir fatgas valair envers tut las dretgiras, uschenavant ch'ellas portan in avantatg a la partida che sa basa sin ellas.⁴⁴

¹ Las partidas han il dretg d'attenziun giuridica.

² En spezial pon ellas prender invista da las actas e laschar far copias, nun che interess publics u privats predominants s'opponian a quai.

³ Ellas dastgan prender posiziun davart tut las inoltraziuns da la cuntrapartida. Per quest intent fixescha la dretgira per ellas in termin d'almain 10 dis. Sch'ellas laschan scader quest termin, vegni supponì ch'ellas renunzian da prender posiziun.⁴⁵

¹ Las tractativas ed in'eventuala communicaziun da la sentenzia a bucca èn publicas. Las decisiuns vegnan rendidas accessiblas a la publicitad.

² Il dretg chantunal determinescha, sche la tractativa da la sentenzia è publica.

³ La publicitad po vegnir exclusa per part u dal tuttafatg, sche l'interess public u sche l'interess degn da vegnir protegì d'ina persuna pertutgada pretenda quai.

⁴ Las proceduras dal dretg da famiglia n'èn betg publicas.

¹ Las partidas ston preschentar a la dretgira ils fatgs ch'èn la basa da lur dumondas ed inditgar ils meds da cumprova.

² Resalvadas restan disposiziuns legalas davart la constataziun dals fatgs e davart la registraziun uffiziala da las cumprovas.

Sch'ils arguments d'ina partida èn obscurs, cuntradictorics, intscherts u evidentamain incumplets, dat la dretgira a questa partida la pussaivladad da sclerir e da cumplettar ses arguments a maun da dumondas correspundentas.

La dretgira applitgescha d'uffizi il dretg.

¹ La dretgira na dastga betg attribuir ad ina partida dapli u insatge auter che quai ch'ella pretenda e betg pli pauc che quai che la cuntrapartida ha renconuschì.

² Resalvadas restan disposiziuns legalas, tenor las qualas la dretgira n'è betg liada vi da las propostas da las partidas.

¹ La dretgira entra en in plant u en ina dumonda, sche las premissas per in process èn ademplidas.

² Questas premissas èn en spezial las suandantas:

a.

la partida accusanta u petenta ha in interess degn da vegnir protegì;

b.

la dretgira ha la cumpetenza materiala e locala;

c.

las partidas èn capablas dad esser partida e da processar;

d.

la chaussa n'è betg pendenta davant in'autra autoritad;

e.

la chaussa n'è betg anc vegnida decidida cun vigur legala;

f.

il pajament anticipà e la segirezza per ils custs da process èn vegnids prestads.

La dretgira examinescha d'uffizi, sche las premissas per in process èn ademplidas.

Sche las partidas han fatg ina cunvegna da cumpromiss davart ina chaussa dispitaivla che po vegnir suttamessa ad in cumpromiss, refusescha la dretgira statala appellada sia cumpetenza, nun che:

a.

la partida accusada haja acceptà la procedura senza resalvas;

b.

la dretgira constateschia che la cunvegna da cumpromiss saja evidentamain nunvalaivla u betg ademplibla; u

c.

la dretgira da cumpromiss na possia betg vegnir nominada per motivs che ston evidentamain vegnir attribuids a la partida accusada en la procedura da cumpromiss.

Capabel d'esser partida è tgi ch'è capabel da giudair dretgs u tgi che dastga sa preschentar sco partida tenor il dretg federal.

¹ Capabel da processar è, tgi ch'è abel d'agir.

² Per tgi che n'è betg abel d'agir agescha sia represchentanza legala.

³ Uschenavant ch'ina persuna inabla d'agir è abla da giuditgar, po ella:

a.

far diever independentamain da ses dretgs che sa basan sin sia persunalitad;

b.

prender sezza las mesiras provisoricas necessarias, sch'i resulta in privel dal retard.

¹ Mintga partida ch'è capabla da processar po sa laschar represchentar en il process.

² Da represchentar professiunalmain las partidas èn autorisads:

a.

en tut las proceduras: advocats ch'èn autorisads da represchentar partidas davant dretgiras svizras tenor la Lescha dals 23 da zercladur 2000⁴⁸ davart las advocatas ed ils advocats;

b.

davant l'autoritad da mediaziun, en dispitas dal dretg patrimonial en la procedura simplifitgada sco er en chaussas da la procedura summarica: curaturs patentads sco er agents da dretg, uschenavant ch'il dretg chantunal prevesa quai;

c.

en chaussas da la procedura summarica tenor l'artitgel 251 da questa lescha: represchentants professiunals tenor l'artitgel 27 LSC⁴⁹;

d.

davant dretgiras da locaziun e da lavur: represchentants cun las qualificaziuns professiunalas, uschenavant ch'il dretg chantunal prevesa quai.

³ Il represchentant sto sa legitimar tras in plainpudair.

⁴ La dretgira po ordinar ch'ina partida represchentada stoppia sa preschentar persunalmain davant dretgira.

¹ Sch'ina partida è evidentamain incapabla da processar sezza, la po la dretgira intimar d'incumbensar in represchentant. Sche la partida na dat betg suatientscha a questa intimaziun, nominescha la dretgira in represchentant per ella.

² La dretgira infurmescha l'autoritad da protecziun da creschids e d'uffants, sch'ella è da l'avis che mesiras da protecziun sajan inditgadas.⁵⁰

¹ Sche pliras persunas èn participadas ad ina relaziun giuridica e sch'i po vegnir decidì davart questa relaziun mo cun effect per tuttas, ston ellas accusar u vegnir accusadas cuminaivlamain.

² Ils acts processuals ch'in dals litisconsorts exequescha a temp han in effect er sin ils litisconsorts negligents; exceptà da quai è l'inoltraziun da meds legals.

¹ Pliras persunas pon accusar u vegnir accusadas cuminaivlamain:

a.

sch'i duain vegnir giuditgads dretgs ed obligaziuns che sa basan sin fatgs u sin motivs giuridics sumegliants;

b.

sch'il medem tip da procedura è applitgabel per ils singuls plants; e

c.

sche la medema dretgira è cumpetenta en chaussa.

² Mintga litisconsort po manar il process independentamain dals auters litisconsorts.

Ils litisconsorts pon designar in represchentant cuminaivel, uschiglio vegnan ils documents consegnads a mintga singul litisconsort.

¹ Sche l'object da dispita vegn alienà durant il process, po l'acquistader entrar en il process empè da l'alienader.

² La partida entranta stat buna per tut ils custs da process. Per ils custs da process ch'èn resultads fin a la midada da la partida stat buna solidaricamain la partida che sorta.

³ En cas motivads sto la partida entranta prestar - sin dumonda da la cuntrapartida - ina garanzia per l'execuziun da la decisiun.

⁴ Senza alienaziun da l'object da dispita è ina midada da partida mo permessa cun il consentiment da la cuntrapartida; resalvadas restan disposiziuns legalas spezialas davart la successiun da dretg.

¹ Custs da process èn:

a.

ils custs da dretgira;

b.

l'indemnisaziun da la partida.

² Custs da dretgira èn:

a.

las pauschalas per la procedura da mediaziun;

b.

las pauschalas per la decisiun (taxa da decisiun);

c.

ils custs per la registraziun da las cumprovas;

d.

ils custs per la translaziun;

e.

ils custs per la represchentanza da l'uffant (art. 299 e 300).

³ Sco indemnisaziun da la partida vala:

a.

l'indemnisaziun da las expensas necessarias;

b.

ils custs d'ina represchentanza professiunala;

c.

en cas motivads: ina indemnisaziun adequata per malcumadaivladads, sch'ina partida n'ha betg gì in represchentant professiunal.

¹ Ils chantuns fixeschan las tariffas per ils custs da process. Resalvada resta la regulaziun da taxas tenor l'artitgel 16 alinea 1 LSC⁶⁰.

² Ils chantuns pon prevair, che l'advocat haja in dretg exclusiv sin ils onuraris e sin las spesas che vegnan concedids sco indemnisaziun da partida.

Sch'ina partida n'è betg represchentada tras in advocat, l'infurmescha la dretgira davart l'autezza presumtiva dals custs da process sco er davart la giurisdicziun gratuita.

¹ La dretgira e l'autoritad da mediaziun pon pretender da la partida accusanta in pajament anticipà da maximalmain la mesadad dals custs da dretgira presumtivs.

² Ellas pon pretender in pajament anticipà fin a l'autezza dals custs da dretgira presumtivs en:

a.

proceduras tenor l'artitgel 6 alinea 4 litera c e tenor l'artitgel 8;

b.

proceduras da mediaziun;

c.

proceduras summaricas, cun excepziun da las mesiras preventivas tenor l'artitgel 248 litera d e da las dispitas dal dretg da famiglia tenor ils artitgels 271, 276, 302 e 305;

d.

proceduras da meds legals.

¹ Sin dumonda da la partida accusada sto la partida accusanta prestar ina garanzia per l'indemnisaziun da la partida accusada, sche:

a.

ses domicil u sia sedia n'è betg en Svizra;

b.

ella para dad esser insolventa, en spezial sch'il concurs è vegnì declerà cunter ella, sch'igl ha lieu ina procedura d'accumodament cunter ella u sch'i èn avant maun attests da perdita;

c.

ella sto anc pajar custs da process anteriurs; u

d.

auters motivs pericliteschan considerablamain l'indemnisaziun da la partida.

² En cas d'in litisconsorzi necessari sto la segirezza vegnir prestada mo, sch'ina da las premissas è avant maun tar tut ils litisconsorts.

³ Segirezzas na ston betg vegnir prestadas:

a.

en la procedura simplifitgada, cun excepziun da las dispitas dal dretg patrimonial tenor l'artitgel 243 alinea 1;

b.

en la procedura da divorzi;

c.

en proceduras summaricas, cun excepziun da la protecziun giuridica en cas clers (art. 257);

d.⁶²

en proceduras pervia d'ina dispita tenor la LPD⁶³.

¹ La garanzia po vegnir prestada en daners ubain cun pajar in garanzia tar ina banca domiciliada en Svizra u tar ina societad d'assicuranzas ch'è admessa al commerzi en Svizra.

² La dretgira po augmentar, reducir u abolir posteriuramain la segirezza che sto vegnir prestada.

¹ La dretgira fixescha in termin per prestar il pajament anticipà e la garanzia.

² Mesiras preventivas po ella ordinar gia avant che la garanzia vegnia prestada.

³ Sch'il pajament anticipà u la garanzia na vegn er betg prestà entaifer in termin prolungà, n'entra la dretgira betg en il plant u en la dumonda.

¹ Mintga partida sto pajar ordavant las expensas da la dretgira che resultan tras la registraziun da las cumprovas che la partida ha dumandà.

² Sche las partidas dumondan il medem med da cumprova, sto mintga partida pajar ordavant la mesadad da las expensas.

³ Sch'ina partida na paja betg ordavant ses custs, po l'autra partida far quai; cas cuntrari na vegnan las cumprovas betg registradas. Resalvadas restan dispitas, en las qualas la dretgira sto examinar d'uffizi ils fatgs.

Cunter las decisiuns davart la prestaziun da pajaments anticipads e da garanzia pon ins far recurs.

¹ Davart ils custs da process decida la dretgira per regla en la decisiun finala.

² En cas d'ina decisiun intermediara (art. 237) pon vegnir repartids ils custs da process ch'èn resultads fin a quest mument.

³ Davart ils custs da process da mesiras preventivas po vegnir decidì ensemen cun la chaussa principala.

⁴ En ina decisiun da refusaziun po l'instanza superiura surlaschar a l'instanza precedenta da reparter ils custs da process da la procedura da meds legals.

¹ Ils custs da dretgira vegnan fixads e repartids d'uffizi.

² L'indemnisaziun da la partida vegn concedida da la dretgira tenor las tariffas (art. 96). Las partidas pon inoltrar ina nota dals custs.

¹ Ils custs da process vegnan adossads a la partida perdenta. Sch'i na vegn betg entrà en chaussa e sch'il plant vegn retratg, vala la partida accusanta sco partida perdenta; sch'il plant vegn renconuschì, è la partida accusada la partida perdenta.

² Sche ni l'ina ni l'autra partida n'ha gudagnà cumplettamain, vegnan ils custs da process repartids tenor il resultat da la procedura.

³ Sche pliras persunas èn participadas al process sco partidas principalas u secundaras, fixescha la dretgira, a norma da lur participaziun, la cumpart dals custs da process che mintgina sto surpigliar. En cas d'in litisconsorzi necessari po la dretgira decider, ch'ellas stoppian star bunas solidaricamain.⁶⁴

¹ La dretgira po divergiar dals princips da repartiziun e reparter ils custs da process tenor agen giudicat:

a.

sch'il plant è vegnì approvà da princip, dentant betg en l'autezza da la pretensiun, e sche questa autezza è stada dependenta dal giudicat da la dretgira u sch'igl è stà difficil da quantifitgar la pretensiun;

b.

sch'ina partida ha gì motivs da buna fai da manar il process;

c.

en proceduras dal dretg da famiglia;

d.

en proceduras concernent il partenadi registrà;

e.

sche la procedura è vegnida stritgada pervia da mancanza d'object e sche questa lescha na dispona nagut auter;

f.

sch'i dat autras circumstanzas spezialas che laschan parair inadequata ina repartiziun tenor il resultat da la procedura.

^1bis Sch'in plant dal dretg da societads che pretenda ina prestaziun a la societad vegn refusà, po la dretgira reparter ils custs da process tenor agen giudicat sin la societad e sin la partida accusanta.⁶⁵

² Per motivs d'adequatezza po la dretgira adossar al chantun ils custs da dretgira che ni ina partida ni terzas persunas n'han chaschunà.

Ils custs da process nunnecessaris ston vegnir pajads da quel ch'als chaschuna.

¹ En cas d'in accord giudizial surpiglia mintga partida ils custs da process confurm a l'accord.

² Ils custs vegnan repartids tenor ils artitgels 106 fin 108, sche:

a.

l'accord na cuntegna nagina regulaziun; u

b.

la regulaziun prendida disfavurisescha unilateralmain la partida, a la quala è vegnida concedida la giurisdicziun gratuita.

La decisiun da custs è contestabla en moda independenta mo cun in recurs.

¹ En ils cas che la partida, che ha prestà in pajament anticipà, è obligada da surpigliar ils custs, vegnan ils custs da dretgira scuntrads cun ils pajaments anticipads prestads. En ils ulteriurs cas vegn restituì il pajament anticipà. L'import che n'è betg cuvrì tras ils pajaments anticipads, vegn incassà da la partida ch'è obligada da pajar ils custs.⁶⁶

² La partida ch'è obligada da pajar ils custs, sto pajar a l'autra partida l'indemnisaziun ch'è vegnida concedida a la partida.⁶⁷

³ Resalvadas restan las disposiziuns davart la giurisdicziun gratuita.

¹ Per pajar ils custs da dretgira po vegnir concedì in termin da prorogaziun ed en cas da basegnusadad permanenta pon ils custs da dretgira vegnir relaschads.

² Las pretensiuns scadan 10 onns suenter la finiziun da la procedura.

³ Il tschains da retard importa 5 pertschient.

¹ En la procedura da mediaziun na vegnan concedidas naginas indemnisaziuns da las partidas. Resalvada resta l'indemnisaziun d'in assistent giuridic gratuit tras il chantun.

² Nagins custs da dretgira na vegnan concedids en dispitas:

a.

tenor la Lescha d'egualitad dals 24 da mars 1995⁶⁸;

b.

tenor la Lescha dals 13 da december 2002⁶⁹ davart l'egualitad da persunas cun impediments;

c.

che resultan tras la locaziun e tras la fittanza da locals d'abitar e da fatschenta sco er tras la fittanza agricula;

d.

che resultan tras la relaziun da lavur sco er tenor la Lescha dals 6 d'october 1989⁷⁰ davart l'intermediaziun da lavur fin ad ina valur en dispita da 30 000 francs;

e.

tenor la Lescha da participaziun dals 17 da december 1993⁷¹;

f.

che resultan tras assicuranzas supplementaras a l'assicuranza da malsauns sociala tenor la Lescha federala dals 18 da mars 1994⁷² davart l'assicuranza da malsauns;

g.⁷³

tenor la LPD⁷⁴.

En la procedura da decisiun na vegnan concedids nagins custs da dretgira en dispitas:

a.

tenor la Lescha d'egualitad dals 24 da mars 1995⁷⁵;

b.

tenor la Lescha dals 13 da december 2002⁷⁶ davart l'egualitad da persunas cun impediments;

c.

che resultan tras la relaziun da lavur sco er tenor la Lescha dals 6 d'october 1989⁷⁷ davart l'intermediaziun da lavur fin ad ina valur en dispita da 30 000 francs;

d.

tenor la Lescha da participaziun dals 17 da december 1993⁷⁸;

e.

che resultan tras assicuranzas supplementaras a l'assicuranza da malsauns sociala tenor la Lescha federala dals 18 da mars 1994⁷⁹ davart l'assicuranza da malsauns;

f.⁸⁰

pervia da violenza, smanatschas u persecuziuns tenor l'artitgel 28b CCS⁸¹ u concernent la surveglianza electronica tenor l'artitgel 28c CCS;

g.⁸²

tenor la LPD⁸³.

¹ En cas da process che vegnan manads da mala fai u da levsenn pon ils custs da dretgira vegnir adossads ad ina partida er en proceduras gratuitas.

² En cas da dispitas tenor l'artitgel 114 litera f pon ils custs da dretgira vegnir adossads a la partida che ha pers, sch'i vegn ordinà in scumond cunter ella tenor l'artitgel 28b CCS⁸⁴ u ina surveglianza electronica tenor l'artitgel 28c CCS.⁸⁵

¹ Ils chantuns pon conceder ulteriuras liberaziuns dals custs da process.

² Liberaziuns ch'in chantun conceda a sasez, a sias vischnancas ed ad autras corporaziuns da dretg chantunal valan er per la Confederaziun.

Ina persuna ha il dretg sin la giurisdicziun gratuita, sche:

a.

ella n'ha betg ils meds finanzials necessaris; e

b.

sia pretensiun giuridica na para betg dad esser invana.

¹ La giurisdicziun gratuita cumpiglia:

a.

la liberaziun da la prestaziun da pajaments anticipads e da garanzias;

b.

la liberaziun dals custs da dretgira;

c.

la nominaziun giudiziala d'in assistent giuridic, sche quai è necessari per defender ils dretgs, en spezial sche la cuntrapartida è represchentada tras in advocat; l'assistent giuridic po vegnir nominà gia per la preparaziun dal process.

² La giurisdicziun gratuita po vegnir concedida per part u cumplainamain. Ella po er vegnir concedida per la registraziun preventiva da cumprovas.⁸⁶

³ Ella na liberescha betg da pajar ina indemnisaziun a la cuntrapartida.

¹ La dumonda da giurisdicziun gratuita po vegnir fatga avant u suenter l'entrada da la litispendenza.

² Il petent sto infurmar davart sias entradas e facultads e s'exprimer tant davart la chaussa sco er davart sias cumprovas. En la dumonda po el designar il num da l'assistent giuridic giavischà.

³ La dretgira decida davart la dumonda en ina procedura summarica. La cuntrapartida po vegnir tadlada. Ella sto adina vegnir tadlada, sche la giurisdicziun gratuita duai cumpigliar la prestaziun da la segirezza per l'indemnisaziun da la partida.

⁴ Excepziunalmain po la giurisdicziun gratuita vegnir concedida retroactivamain.

⁵ En la procedura da meds legals sto la giurisdicziun gratuita vegnir dumandada da nov.

⁶ Cun excepziun da mala fai e da levsenn na vegnan incassads nagins custs da dretgira en la procedura da giurisdicziun gratuita.

La dretgira retira la giurisdicziun gratuita, sche las premissas per tala n'existan betg pli u n'han mai existì.

Cunter la decisiun che refusescha u che retira per part u cumplainamain la giurisdicziun gratuita pon ins far recurs.

¹ Sche la partida, a la quala la giurisdicziun gratuita è vegnida concedida, perda, vegnan ils custs da process liquidads sco suonda:

a.

l'assistent giuridic gratuit vegn indemnisà adequatamain tras il chantun;

b.

ils custs da dretgira van a quint dal chantun;

c.

a la cuntrapartida vegnan restituids ils pajaments anticipads prestads;

d.

la partida, a la quala la giurisdicziun gratuita è vegnida concedida, sto pajar l'indemnisaziun a la cuntrapartida.

² Sche la partida, a la quala la giurisdicziun gratuita è vegnida concedida, gudogna e sche l'indemnisaziun da la partida n'è betg u probablamain betg incassabla, vegn l'assistent giuridic gratuit indemnisà adequatamain tras il chantun. Cun il pajament va la pretensiun al chantun.

¹ Ina partida, a la quala la giurisdicziun gratuita è vegnida concedida, sto pajar enavos quella, uschespert ch'ella è en cas da far quai.

² Il dretg dal chantun scada 10 onns suenter la fin da la procedura.

¹ La dretgira maina il process. Ella decretescha las disposiziuns processualas necessarias per preparar e per realisar la procedura en moda speditiva.

² La direcziun dal process po vegnir delegada ad in commember da la dretgira.

³ La dretgira po empruvar da tut temp da chattar ina cunvegna tranter las partidas.

Per simplifitgar il process po la dretgira en spezial:

a.

restrenscher la procedura a singulas dumondas u pretensiuns giuridicas;

b.

separar plants ch'èn vegnids inoltrads cuminaivlamain;

c.

unir plants ch'èn vegnids inoltrads independentamain;

d.

separar in cuntraplant da la procedura principala.

¹ La dretgira po sistir la procedura, sche l'opportunitad pretenda quai. La procedura po vegnir sistida en spezial, sche la decisiun dependa dal resultat d'ina autra procedura.

² Cunter la sistida pon ins far recurs.

¹ En cas che plants, che stattan en in connex material in cun l'auter, èn pendents tar differentas dretgiras, po la dretgira ch'è vegnida appellada pli tard surdar il plant ch'è pendent tar ella a la dretgira ch'è vegnida appellada sco emprima, sche quella è d'accord cun quai.

² Cunter la surdada pon ins far recurs.

¹ Tgi che violescha las reglas da maniera u disturba l'andament da la procedura davant dretgira, vegn chastià cun ina reprimanda u cun ina multa disciplinara fin a 1000 francs. Ultra da quai po la dretgira ordinar che questa persuna vegnia exclusa da la tractativa.

² Per exequir sias ordinaziuns po la dretgira clamar la polizia.

³ En cas da process che vegnan manads da mala fai u da levsenn pon las partidas e lur represchentants vegnir chastiads cun ina multa disciplinara fin a 2000 francs ed en cas da repetiziun fin a 5000 francs.

⁴ Cunter la multa disciplinara pon ins far recurs.

¹ L'object da la cumprova èn fatgs dispitaivels, giuridicamain relevants.

² L'object da la cumprova pon er esser l'isanza, l'isanza locala, ed - en dispitas dal dretg patrimonial - il dretg ester.

Fatgs notorics ed enconuschents a la dretgira sco er experientschas generalmain renconuschidas na dovran nagina cumprova.

¹ Mintga partida ha il dretg che la dretgira acceptia las cumprovas adattadas ch'ella inoltrescha en moda formalmain correcta ed entaifer il termin fixà.

² Cumprovas acquistadas en moda illegala vegnan resguardads mo, sche l'interess da chattar la vardad predominescha.

¹ La dretgira registrescha d'uffizi las cumprovas, sch'ils fatgs ston vegnir cumprovads d'uffizi.

² Ella po registrar d'uffizi las cumprovas, sch'i dat dubis considerabels ch'in fatg betg dispitaivel saja correct.

Avant che las cumprovas vegnan acceptadas, ston vegnir formulads ils decrets necessaris areguard las cumprovas. En quels vegnan surtut numnadas las cumprovas admessas ed i vegn fixà, per tge fatgs che mintga partida sto furnir cumprovas e cuntraprovas. Il decret areguard las cumprovas po adina vegnir midà u cumplettà.

¹ L'examinaziun da las cumprovas po vegnir delegada ad in u a plirs commembers da la dretgira.

² Per motivs impurtants po ina partida pretender che la dretgira sentenzianta examineschia las cumprovas.

³ Las partidas han il dretg da sa participar a l'examinaziun da las cumprovas.

Sche l'examinaziun da las cumprovas periclitescha ils interess degns da vegnir protegids d'ina partida u da terzas persunas, sco en spezial ses secrets da fatschenta, prenda la dretgira las mesiras necessarias.

La dretgira fa sias conclusiuns giuditgond libramain las cumprovas.

¹ La dretgira examinescha da tut temp las cumprovas, sche:

a.

la lescha conceda in dretg correspundent; u

b.

la partida petenta fa valair vardaivlamain che las cumprovas èn periclitadas u ch'i dat in interess degn da vegnir protegì.

² I vegnan applitgadas las disposiziuns davart las mesiras preventivas.

Sch'ina persuna giuridica è partida, vegnan ses organs tractads en la procedura da cumprova sco ina partida.

La procedura da decisiun vegn precedida d'ina emprova da mediaziun davant in'autoritad da mediaziun.

La procedura da mediaziun scroda:

a.

en la procedura summarica;

a^bis.¹²²

en cas da plants pervia da violenza, smanatschas u persecuziuns tenor l'artitgel 28b CCS¹²³ u concernent la surveglianza electronica tenor l'artitgel 28c CCS;

b.

en cas da plants davart il stadi civil d'ina persuna;

b^bis.¹²⁴

en cas da plants davart il mantegniment d'uffants minorens e maiorens e davart ulteriuras dumondas concernent ils uffants;

c.

en la procedura da divorzi;

d.¹²⁵

en la procedura concernent la schliaziun e concernent la decleranza da nunvalaivladad dal partenadi registrà;

e.

en cas da plants concernent la LSC¹²⁶:

1.

plant sin abgiudicaziun dal debit (art. 83 al. 2 LSC),

2.

plant da constataziun (art. 85a LSC),

3.

plant d'opposiziun (art. 106 fin 109 LSC),

4.

plant da participaziun (art. 111 LSC),

5.

plant sin revendicaziun da terzas persunas e sin revendicaziun da la massa (art. 242 LSC),

6.

plant da collocaziun (art. 148 e 250 LSC),

7.

plant sin constataziun d'ina nova facultad (art. 265a LSC),

8.

plant sin restituziun d'objects da retenziun (art. 284 LEF);

f.¹²⁷

en cas da dispitas, per las qualas in'unica instanza chantunala è cumpetenta tenor l'artitgel 7 da questa lescha;

g.

en cas da l'intervenziun principala, dal cuntraplant e dal plant sin denunzia da la dispita;

h.¹²⁸

en cas da plants, per ils quals la dretgira ha fixà in termin, sco er en cas da plants che vegnan unids cun in tal plant, uschenavant ch'ils plants stattan en in connex material in cun l'auter;

i.¹²⁹

en cas da plants davant il Tribunal federal da patentas.

¹ En cas da dispitas dal dretg patrimonial cun ina valur en dispita d'almain 100 000 francs pon las partidas renunziar cuminaivlamain da far la procedura da mediaziun.

² La partida che porta plant po renunziar da sia vart a la procedura da mediaziun:

a.

sche la partida accusada ha sia sedia u ses domicil a l'exteriur;

b.

sch'il lieu da dimora da la partida accusada n'è betg enconuschent;

c.

en dispitas tenor la Lescha d'egualitad dals 24 da mars 1995¹³⁰.

³ En cas da plants, per ils quals ina suletta instanza chantunala è cumpetenta tenor ils artitgels 5, 6 ed 8, po la partida accusanta inoltrar il plant directamain a la dretgira.¹³¹

¹ En cas da dispitas che resultan tras la locaziun e tras la fittanza da localitads d'abitar e da fatschenta sa cumpona l'autoritad da mediaziun d'in parsura e d'ina represchentanza paritetica.

² En cas da dispitas tenor la Lescha d'egualitad dals 24 mars 1995¹³² consista l'autoritad da mediaziun d'in parsura e d'ina represchentanza paritetica da la vart dal patrun e da la vart da la persuna emploiada sco er dal sectur public e dal sectur privat; las schlattainas ston esser represchentadas en moda paritetica.

¹ L'autoritad da mediaziun emprova da conciliar las partidas en ina tractativa senza formalitads. Sche quai serva a terminar la dispita, pon vegnir integradas en in accord er dumondas dispitaivlas tranter las partidas cuntraversas che n'han da far nagut cun la procedura.

² En las fatschentas tenor l'artitgel 200 è l'autoritad da mediaziun er il post da cussegliaziun per dumondas da dretg.

¹ La procedura vegn iniziada da la dumonda da mediaziun. Quella po vegnir inoltrada en las furmas tenor l'artitgel 130 u dada a protocol a bucca a l'autoritad da mediaziun.

² En la dumonda da mediaziun ston vegnir designads la cuntrapartida, la pretensiun giuridica e l'object da dispita.

³ L'autoritad da mediaziun trametta immediatamain la dumonda da mediaziun a la cuntrapartida e citescha il medem mument las partidas a la mediaziun.

⁴ En las fatschentas tenor l'artitgel 200 po ella disponer, uschenavant ch'ina proposta da decisiun¹³³ tenor l'artitgel 210 u ina decisiun tenor l'artitgel 212 vegn en dumonda, ch'i vegnia procedì excepziunalmain per correspundenza.

¹ La tractativa sto vegnir fatga entaifer 2 mais suenter che la dumonda è entrada u lura suenter che la correspundenza è terminada.

² L'autoritad da mediaziun prenda invista d'eventuals documents e po far ina inspecziun. Uschenavant ch'ina proposta da decisiun tenor l'artitgel 210 u ina decisiun tenor l'artitgel 212 vegn en dumonda, po ella er examinar las ulteriuras cumprovas, sche quai na retardescha betg essenzialmain la procedura.

³ La tractativa n'è betg publica. En las fatschentas tenor l'artitgel 200 po l'autoritad da mediaziun admetter la publicitad per part u dal tuttafatg, sch'igl exista in interess public.

⁴ Cun il consentiment da las partidas po l'autoritad da mediaziun far ulteriuras tractativas. La procedura sto vegnir terminada il pli tard suenter 12 mais.

¹ Las partidas ston esser preschentas persunalmain a la tractativa da mediaziun. Sch'ina persuna giuridica è partida, sto cumparair per ella in organ u ina persuna che ha in mandat commerzial, il dretg da manar in process sco er da stabilir in accord e bunas enconuschientschas da l'object da dispita.¹³⁴

² Las partidas pon sa laschar accumpagnar d'ina assistenza giuridica u d'ina persuna da confidenza.¹³⁵

³ Betg esser preschent persunalmain, respectivamain sa laschar represchentar dastga, tgi che:

a.¹³⁶

ha ses domicil u sia sedia en in auter chantun u a l'exteriur;

b.

è impedì pervia da malsogna, pervia da vegliadetgna u pervia d'auters motivs impurtants;

c.

deleghescha - en dispitas tenor l'artitgel 243 - sco patrun respectivamain sco assicurader ina persuna emploiada u sco locatur l'administraziun d'immobiglias cun ina autorisaziun en scrit da far in accord;

d.¹³⁷

è ina da pliras partidas accusantas u accusadas, uschenavant ch'ina da las partidas è preschenta ed ha il dretg da represchentar las autras partidas accusantas u accusadas e da stabilir in accord en lur num.

⁴ La cuntrapartida sto vegnir orientada ordavant davart la represchentanza.

¹ Deposiziuns da las partidas na dastgan ni vegnir protocolladas ni vegnir duvradas pli tard en la procedura da decisiun.

² Resalvada resta l'utilisaziun da las deposiziuns en cas che l'autoritad da mediaziun propona u prenda ina decisiun.

¹ En cas d'ina negligientscha da la partida accusanta vala la dumonda da mediaziun sco retratga; la procedura vegn stritgada pervia da mancanza d'object.

² En cas d'ina negligientscha da la partida accusada proceda l'autoritad da mediaziun sco sch'i n'avess dà nagina cunvegna (art. 209 fin 212).

³ En cas d'ina negligientscha da tuttas duas partidas vegn la procedura stritgada pervia da mancanza d'object.

⁴ Ina partida negligenta po vegnir chastiada cun ina multa disciplinara da fin 1000 francs.¹³⁸

¹ Ils custs da la procedura da mediaziun vegnan adossads a la partida accusanta:

a.

sch'ella retira la dumonda da mediaziun;

b.

sche la procedura vegn stritgada pervia da negligientscha;

c.

sche la permissiun da purtar plant vegn concedida.

² Sch'il plant vegn inoltrà, vegnan ils custs adossads a la chaussa principala.

¹ Sch'i dat in consens, fa l'autoritad da mediaziun in protocol da l'accord, da l'acceptanza dal plant u da la retratga senza resalvas e lascha suttascriver quel da las partidas. Mintga partida survegn in exemplar dal protocol.

² In accord, l'acceptanza dal plant u ina retratga senza resalvas correspundan ad ina decisiun legalmain valaivla.

¹ Sch'i na dat betg in consens, constatescha l'autoritad da mediaziun quai en il protocol e conceda la permissiun da purtar plant:

a.

en cas d'ina contestaziun d'augments dal tschains da locaziun e dal tschains da fittanza: al locatur u a l'affittader;

b.

en ils ulteriurs cas: a la partida accusanta.

² La permissiun da purtar plant cuntegna:

a.

ils nums e las adressas da las partidas e d'eventualas represchentanzas:

b.

la pretensiun giuridica da la partida accusanta cun l'object da dispita e cun in eventual cuntraplant;

c.

la data da l'iniziaziun da la procedura da mediaziun;

d.

la disposiziun davart ils custs da la procedura da mediaziun;

e.

la data da la permissiun da purtar plant;

f.

la suttascripziun da l'autoritad da mediaziun.

³ Sche la permissiun da purtar plant è vegnida averta, permetta ella durant 3 mais d'inoltrar il plant a la dretgira.

⁴ En cas da dispitas che resultan tras la locaziun e tras la fittanza da localitads d'abitar e da fatschenta sco er tras la fittanza agricula importa il termin da purtar plant 30 dis.¹³⁹

¹ L'autoritad da mediaziun po proponer ina decisiun a las partidas en:¹⁴⁰

a.

dispitas tenor la Lescha d'egualitad dals 24 da mars 1995¹⁴¹.

b.

dispitas che resultan tras la locaziun e tras la fittanza da locals d'abitar e da fatschenta sco er tras la fittanza agricula, uschenavant ch'i èn pertutgads il deposit da tschains da locaziun e da fittanza, la protecziun cunter tschains da locaziun e da fittanza abusivs, la protecziun cunter la disditga u la prolungaziun da la relaziun da locaziun e da fittanza;

c.¹⁴²

las ulteriuras dispitas dal dretg patrimonial fin ad ina valur en dispita da 10 000 francs.

² La proposta da decisiun po cuntegnair ina curta motivaziun; dal rest vala l'artitgel 238 confurm al senn.

¹ La proposta da decisiun vala sco acceptada ed ha l'effect d'ina decisiun legalmain valaivla, sche nagina partida na la refusescha entaifer 20 dis dapi la communicaziun en scrit. La refusa na sto betg vegnir motivada.

² Suenter che la refusa è entrada, consegna l'autoritad da mediaziun la permissiun da purtar plant:

a.

en las fatschentas tenor l'artitgel 210 alinea 1 litera b: a la partida refusanta;

b.

en ils ulteriurs cas: a la partida accusanta.

³ Sch'il plant en las fatschentas tenor l'artitgel 210 alinea 1 litera b na vegn betg inoltrà a temp, vala la proposta da decisiun sco renconuschida ed ella ha l'effect d'ina decisiun legalmain valaivla.

⁴ En la proposta da decisiun ston las partidas vegnir rendidas attentas als effects dals alineas 1 fin 3.

¹ Dispitas dal dretg patrimonial fin ad ina valur en dispita da 2000 francs po decider l'autoritad da mediaziun, sche la partida accusanta fa ina proposta correspundenta.

² La procedura vegn fatga a bucca.

³ En cas d'ina decisiun tenor l'alinea 1 fixescha l'autoritad da mediaziun ils custs da dretgira e l'indemnisaziun da partida.¹⁴³

Las disposiziuns da quest titel valan per la procedura ordinaria sco er - confurm al senn - per tut las autras proceduras, nun che questa lescha disponia insatge auter.

La procedura ordinaria cumenza cun inoltrar il plant.

¹ Il plant cuntegna:

a.

la denominaziun da las partidas dal process e d'eventualas represchentanzas;

b.

la pretensiun giuridica;

c.

l'indicaziun da la valur en dispita;

d.

las pretensiuns davart il fatg;

e.

la denominaziun da las cumprovas tar ils fatgs pretendids;

f.

la data e la suttascripziun.

² Cun il plant ston vegnir inoltradas las suandantas agiuntas:

a.

in plainpudair en cas d'ina represchentanza;

b.

eventualmain la permissiun da purtar plant u la decleranza ch'i vegnia renunzià a la procedura da mediaziun;

c.

ils documents disponibels che duain servir sco cumprovas;

d.

ina glista da las cumprovas.

³ Il plant po cuntegnair ina motivaziun giuridica.

¹ La dretgira trametta il plant a la partida accusada e fixescha il medem mument in termin per respunder en scrit il plant.

² Per respunder il plant vala l'artitgel 221 confurm al senn. La partida accusada sto explitgar tgeninas da las pretensiuns davart il fatg da la partida accusanta che vegnan renconuschidas u refusadas.

³ La dretgira po ordinar a la partida accusada da restrenscher la resposta al plant a singulas dumondas u a singulas pretensiuns giuridicas (art. 125).

⁴ Ella trametta la resposta al plant a la partida accusanta.

¹ Sche la partida accusada negligescha da dar la resposta al plant, la conceda la dretgira ina curta prolungaziun dal termin.

² Sche quest termin scada senza ch'el saja vegnì duvrà, prenda la dretgira ina decisiun finala, premess che la fatschenta saja madira per la sentenzia. Cas cuntrari citescha ella las partidas a la tractativa principala.

¹ En la resposta al plant po la partida accusada purtar cuntraplant, sche la pretensiun che vegn fatga valair sto vegnir giuditgada tenor il medem tip da procedura sco il plant principal.

^1bis Il cuntraplant è medemamain admissibel e sto vegnir giuditgà ensemen cun il plant principal en la procedura ordinaria, sche:

a.

la pretensiun che vegn fatga valair, sto vegnir giuditgada mo sin basa da la valur en dispita en la procedura simplifitgada, entant ch'il plant principal è da giuditgar en la procedura ordinaria; u

b.

il cuntraplant vul laschar constatar l'inexistenza d'in dretg u d'ina relaziun giuridica, suenter che mo ina part d'ina pretensiun or da quest dretg u or da questa relaziun giuridica è vegnida fatga valair cun il plant principal, uschia che la procedura simplifitgada vegn applitgada mo sin basa da la valur en dispita.¹⁴⁵

² Sche la valur en dispita dal cuntraplant surpassa la cumpetenza materiala da la dretgira, sto quella transferir tuts dus plants a la dretgira che ha ina cumpetenza materiala pli auta.

³ Sch'i vegn fatg in cuntraplant, fixescha la dretgira in termin per la partida accusanta per dar resposta en scrit. I n'è betg admess da far in cuntraplant cunter in cuntraplant.

Sche las relaziuns pretendan quai, po la dretgira ordinar ina segunda correspundenza.

¹ La dretgira po da tut temp far audienzas d'instrucziun.

² Las audienzas d'instrucziun servan a discutar libramain l'object da dispita, a cumplettar ils fatgs, ad empruvar da chattar in accord ed a preparar la tractativa principala.

³ La dretgira po examinar cumprovas.

¹ Igl è admissibel da midar in plant, sche la pretensiun midada u nova sto vegnir giuditgada tenor il medem tip da procedura e:

a.

sch'ella stat en in connex material cun la pretensiun vertenta;

b.

sche la cuntrapartida va d'accord cun quai.

² Sche la valur en dispita dal plant midà surpassa la cumpetenza materiala da la dretgira, sto quella transferir il process a la dretgira che ha ina cumpetenza materiala pli auta.

³ Igl è adina pussaivel da limitar il plant; la dretgira appellada resta cumpetenta.

¹ Suenter l'avertura da la tractativa principala fan las partidas lur propostas e las motiveschan.

² La dretgira dat la pussaivladad da far ina replica e da far ina duplica.

¹ Sche ni ina segunda correspundenza ni in'audienza d'instrucziun n'ha gì lieu, pon vegnir preschentads illimitadamain novs fatgs e novs meds da cumprova en la tractativa principala a chaschun da l'emprim pled da la partida tenor l'artitgel 228 alinea 1.¹⁴⁶

² En ils auters cas pon novs fatgs e novs meds da cumprova vegnir preschentads entaifer in termin fixà da la dretgira u - per mancanza d'in tal termin - il pli tard fin a l'emprim pled da la partida tenor l'artitgel 228 alinea 1, sch'els:

a.

èn resultads pir suenter che la correspundenza è stada terminada u suenter l'ultima audienza d'instrucziun (novums autentics); u

b.

èn stads avant maun gia avant che la correspundenza è stada terminada u avant l'ultima audienza d'instrucziun, ma n'han betg pudì vegnir preschentads pli baud malgrà la premura che po vegnir pretendida (novums nunautentics).¹⁴⁷

^2bis Suenter ils emprims pleds da las partidas vegnan novs fatgs e novs meds da cumprova tenor l'alinea 2 literas a e b mo pli resguardads, sch'els vegnan preschentads entaifer il termin fixà da la dretgira u - per mancanza d'in tal termin - il pli tard fin a chaschun da la proxima tractativa.¹⁴⁸

³ Sche la dretgira sto sclerir d'uffizi ils fatgs, resguarda ella novs fatgs e novs meds da cumprova fin a la tractativa da la sentenzia.

¹ En la tractativa principala èsi admess da midar il plant mo, sche:

a.

las premissas tenor l'artitgel 227 alinea 1 èn dadas; e

b.¹⁴⁹

la midada dal plant sa basa sin novs fatgs u sin novas cumprovas.

² L'artitgel 227 alineas 2 e 3 è applitgabel.

Suenter ils pleds da las partidas examinescha la dretgira las cumprovas.

¹ Suenter che l'examinaziun da las cumprovas è terminada pon las partidas prender posiziun davart il resultat da las cumprovas e davart la chaussa. La partida accusanta pleda sco emprima. La dretgira dat la pussaivladad a las partidas da far in segund pled.

² Las partidas pon renunziar cuminaivlamain als pleds finals orals e pretender d'inoltrar en scrit ils pleds da las partidas. La dretgira fixescha in termin per quai.

Las partidas pon renunziar cuminaivlamain a la tractativa principala.

¹ En cas d'ina negligientscha d'ina partida, resguarda la dretgira las inoltraziuns ch'èn vegnidas fatgas a norma da questa lescha. Dal rest po ella basar sia decisiun - cun resalva da l'artitgel 153 - sin las actas sco er sin ils motivs e sin ils arguments da la partida preschenta.

² En cas d'ina negligientscha da tuttas duas partidas vegn la procedura annullada pervia da mancanza d'object. Ils custs da dretgira vegnan adossads a las partidas mintgamai per la mesadad.

¹ La dretgira fa in protocol da mintga tractativa. Quel cuntegna en spezial:

a.

il lieu ed il temp da la tractativa;

b.

la cumposiziun da la dretgira;

c.

la preschientscha da las partidas e da lur represchentanzas;

d.

las pretensiuns giuridicas, las propostas e las decleranzas da process da las partidas;

e.

las disposiziuns da la dretgira;

f.

la suttascripziun da la persuna che fa il protocol.

² Las explicaziuns che concernan ils fatgs ston vegnir protocolladas tenor lur cuntegn essenzial, nun ch'ellas sajan gia cuntegnidas en ils documents da las partidas. Supplementarmain pon ellas vegnir registradas sin bindel magnetic, sin video u cun auters meds tecnics adattads.

³ Davart las dumondas per curreger il protocol decida la dretgira.

¹ Sche la procedura è madira per la sentenzia, vegn ella terminada tras ina decisiun u tras ina decisiun da betg entrar en chaussa.

² La dretgira giuditgescha sin basa d'ina decisiun da maioritad.

³ Sin proposta da la partida gudagnanta decretescha ella mesiras d'execuziun.

¹ La dretgira po prender ina decisiun intermediara, sch'i po vegnir cuntanschida uschia immediatamain ina decisiun finala pervia d'in giudicament divergent tras l'instanza superiura e sch'i po vegnir realisà uschia in respargn considerabel da temp u da custs.

² La decisiun intermediara sto vegnir contestada en moda independenta; ina contestaziun posteriura ensemen cun la decisiun finala è exclusa.

La decisiun cuntegna:

a.

la denominaziun e la cumposiziun da la dretgira;

b.

il lieu e la data da la decisiun;

c.

la denominaziun da las partidas e da lur represchentanza;

d.

il dispositiv da la sentenzia;

e.

las indicaziuns da las persunas e da las autoritads, a las qualas la decisiun sto vegnir communitgada;

f.

ina indicaziun dals meds legals, nun che las partidas hajan renunzià als meds legals;

g.¹⁵⁰

eventualmain ils motivs da natira effectiva e giuridica ch'èn essenzials per la decisiun;

h.

la suttascripziun da la dretgira.

¹ La dretgira communitgescha sia decisiun per regla senza ina motivaziun en scrit:¹⁵¹

a.

en la tractativa principala cun surdar il dispositiv en scrit a las partidas cun ina curta motivaziun a bucca;

b.¹⁵²

cun consegnar speditivamain il dispositiv a las partidas.

² Ina motivaziun en scrit sto vegnir furnida posteriuramain, sch'ina partida pretenda quai entaifer 10 dis suenter la communicaziun da la decisiun. Sch'i na vegn betg pretendì ina motivaziun, vala quai sco renunzia da contestar la decisiun tras appellaziun u tras recurs.

³ Resalvadas restan las disposiziuns da la Lescha federala dals 17 da zercladur 2005¹⁵³ davart il Tribunal federal concernent la communicaziun da decisiuns, cunter las qualas i po vegnir recurrì tar il Tribunal federal.

Sche la lescha prevesa quai u sche quai serva a l'execuziun, vegn la decisiun communitgada ad autoritads u a terzas persunas pertutgadas ubain publitgada.

¹ Sch'i vegn dà a protocol davant dretgira in accord, in'acceptanza dal plant u ina retratga dal plant, ston las partidas suttascriver il protocol.

² In accord, in'acceptanza dal plant u ina retratga dal plant correspundan ad ina decisiun legalmain valaivla.

³ La dretgira annullescha la procedura.

Sche la procedura vegn terminada per auters motivs senza decisiun materiala, pronunzia la dretgira ina decisiun da stritgada.

La procedura summarica è applitgabla:

a.

en ils cas ch'èn fixads da la lescha;

b.

per la protecziun giuridica en cas evidents;

c.

per il scumond giudizial;

d.

per las mesiras preventivas;

e.

per las fatschentas da la giurisdicziun voluntara.

La procedura summarica vala per las suandantas fatschentas:¹⁶⁶

a.¹⁶⁷

dretg da persunas:

1.

la fixaziun d'in termin per approvar fatschentas giuridicas d'ina persuna minorenna u d'ina persuna che stat sut curatella cumplessiva (art. 19a CCS¹⁶⁸),

2.

il dretg da far ina replica (art. 28l CCS),

3.

la decleranza da spariziun (art. 35 fin 38 CCS),

4.

la correctura d'ina inscripziun en il register dal stadi civil (art. 42 CCS),

5.¹⁶⁹

mesiras en cas da mancanzas en l'organisaziun d'ina uniun (art. 69c CCS);

b.¹⁷⁰

...

c.

dretg d'ierta:

1.

prender en consegna in testament a bucca (art. 507 CCS),

2.

la garanzia en cas da l'ertar d'ina persuna sparida (art. 546 CCS),

3.

il spustament da la partiziun d'ierta e la segirezza dals dretgs dals cunertavels envers ertavels insolvents (art. 604 al. 2 e 3 CCS);

d.

dretgs reals:

1.

las mesiras per mantegnair la valur e l'utilitad da la chaussa en cas da cumproprietad (art. 647 al. 2 cifra 1 CCS),

2.

l'inscripziun da dretgs reals vi da bains immobigliars en cas d'in acquist tras giudida extraordinari (art. 662 CCS),

3.

l'aboliziun dal dretg da far protesta cunter las disposiziuns davart in plaun (art. 712c al. 3 CCS),

4.

la nominaziun e la revocaziun da l'administratur en cas d'ina proprietad en condomini (art. 712q e 712r CCS),

5.

l'inscripziun provisorica da dretgs da pegn legals (art. 712i, 779d, 779k ed 837 fin 839 CCS),

6.

la fixaziun d'in termin per la garanzia en cas da la giudida ed en cas da la retratga dal possess (art. 760 e 762 CCS),

7.

l'ordinaziun da la liquidaziun dals debits da la facultad da giudida (art. 766 CCS),

8.

las mesiras a favur dal creditur da pegn per garantir il pegn immobigliar (art. 808 al. 1 e 2 sco er art. 809 fin 811 CCS),

9.¹⁷¹

l'ordinaziun davart la represchentanza en cas d'ina brev ipotecara (art. 850 al. 3 CCS),

10.¹⁷²

l'annullaziun d'ina brev ipotecara (art. 856 e 865 CCS),

11.

la prenotaziun da restricziuns dal dretg da disponer ed inscripziuns provisoricas en il register funsil en cas da dispita (art. 960 al. 1 cifra 1, 961 al. 1 cifra 1 e 966 al. 2 CCS).

La procedura summarica vala per las suandantas fatschentas:¹⁷³

a.

part generala:

1.

il deposit tar la dretgira d'in plainpudair extinguì (art. 36 al. 1 DO¹⁷⁴),

2.

la fixaziun d'in termin adequat per la garanzia (art. 83 al. 2 DO),

3.

il deposit e la vendita da la chaussa debitada en cas d'in retard dal creditur (art. 92 al. 2 e 93 al. 2 DO),

4.

l'autorisaziun da far la prestaziun (art. 98 DO),

5.

la fixaziun d'in termin per ademplir il contract (art. 107 al. 1¹⁷⁵ DO),

6.

il deposit d'ina summa dispitaivla (art. 168 al. 1 DO);

b.

singulas relaziuns contractualas:

1.

la designaziun d'in expert per la controlla posteriura dal resultat da la fatschenta u dal rendaquint da provisiun (art. 322a al. 2 e 322c al. 2 DO),

2.

la fixaziun d'in termin per prestar ina garanzia, sch'il salari è periclità (art. 337a DO),

3.

la fixaziun d'in termin en cas d'ina execuziun da la lavur cuntraria al contract (art. 366 al. 2 DO),

4.

la designaziun d'in expert per examinar l'ovra (art. 367 DO),

5.

la fixaziun d'in termin per ina nova ediziun d'ina ovra litterara u artistica (art. 383 al. 3 DO),

6.

la restituziun da la chaussa depositada a chaschun d'in sequester (art. 480 DO),

7.

il giudicament da la garanzia dal pegn immobigliar en cas d'ina garanzia solidarica (art. 496 al. 2 DO),

8.

la suspensiun da la scussiun cunter il garant en cas da prestaziuns da garanzias realas (art. 501 al. 2 DO),

9.

la segirezza dal debitur principal e la liberaziun da la garanzia (art. 506 DO);

c.

dretg da societads e register da commerzi:¹⁷⁶

1.

la retratga provisorica da l'autorisaziun da represchentanza (art. 565 al. 2, 603 e 767 al. 1 DO),

2.

la designaziun da la represchentanza cuminaivla (art. 690 al. 1, 764 al. 2, 792 cifra 1 ed 847 al. 4 DO),

3.

la nominaziun, la revocaziun ed il remplazzament da liquidaturs (art. 583 al. 2, 619, 740, 741, 770, 826 al. 2 e 913 DO),

4.

la vendita per in pretsch da cumpra global ed il gener da l'alienaziun da bains immobigliars (art. 585 al. 3 e 619 DO),

5.

la designaziun da l'expert per controllar il quint da gudogn e da perdita sco er la bilantscha da la societad commanditara (art. 600 al. 3 DO),

6.¹⁷⁷

mesiras en cas da mancanzas en l'organisaziun da la societad u da l'associaziun (art. 731b, 819 ed 908 DO),

7.¹⁷⁸

l'ordinaziun da dar infurmaziuns als crediturs sco er als acziunaris, als commembers d'ina societad cun responsabladad limitada ed als associads (art. 697b, 802 al. 4, 857 al. 3 e 958e DO),

8.¹⁷⁹

la controlla speziala (art. 697c-697h^bis DO),

9.¹⁸⁰

la convocaziun da la radunanza generala, la tractandaziun d'in object da tractativa e l'integraziun da propostas e da curtas motivaziuns en l'invitaziun a la radunanza generala (art. 699 al. 5, 699b al. 4, 805 al. 5 cifra 2 e 3 ed 881 al. 3 DO),

10.¹⁸¹

la designaziun d'ina represchentanza da la societad u da l'associaziun, sche conclus da la radunanza generala vegnan contestads da l'administraziun (art. 706a al. 2, 808c ed 891 al. 1 DO),

11.¹⁸²

…

12.

il deposit d'imports pretendids en cas d'ina liquidaziun (art. 744, 770, 826 al. 2 e 913 DO),

[tab]

13.¹⁸³ la revocaziun da l'administraziun e dal post da revisiun da l'associaziun (art. 890 al. 2 DO),

14.¹⁸⁴

la reinscripziun d'ina unitad giuridica stizzada en il register da commerzi (art. 935 DO),

15.¹⁸⁵

l'ordinaziun da dissolver la societad e da liquidar la societad tenor las prescripziuns davart il concurs (art. 731b, 819 e 908 DO),

16.¹⁸⁶

la stizzada d'ina unitad giuridica (art. 934 al. 3 DO);

d.

dretg da vaglias:

1.

l'annullaziun da vaglias (art. 981 DO),

2.

il scumond da pajar ina cambiala ed il deposit da la summa da la cambiala (art. 1072 DO),

3.

l'extincziun dal plainpudair che la radunanza dals crediturs ha dà ad in represchentant en cas d'obligaziuns d'emprest (art. 1162 al. 4 DO),

4.

la convocaziun d'ina radunanza dals crediturs che vegn pretendida dals crediturs d'emprest (art. 1165 al. 3 e 4 DO).

La procedura summarica vala per las suandantas fatschentas:¹⁸⁷

a.

las decisiuns che vegnan prendidas da la dretgira da l'avertura da dretg, da la dretgira da concurs, da la dretgira d'arrest e da la dretgira da moratori;

b.

la permissiun da l'opposiziun posteriura (art. 77 al. 3 LSC¹⁸⁸) e da l'opposiziun en la scussiun da cambialas (art. 181 LSC);

c.

l'aboliziun u la sistida da la scussiun (art. 85 LSC);

d.

la decisiun che nova facultad è avant maun (art. 265a al. 1 fin 3 LSC);

e.

l'ordinaziun da la separaziun dals bains (art. 68b LSC).

¹ La procedura summarica vala per las suandantas fatschentas:¹⁹⁰

a.

la nominaziun ed il remplazzament da commembers da la dretgira da cumpromiss (art. 179 al. 2-5 LDIP¹⁹¹);

b.

la refusa e la revocaziun d'in commember da la dretgira da cumpromiss (art. 180a al. 2 ed art. 180b al. 2 LDIP);

c.

la cooperaziun da la dretgira statala a la realisaziun da mesiras preventivas (art. 183 al. 2 LDIP) ed a l'examinaziun da las cumprovas (art. 184 al. 2 LDIP);

d.

l'ulteriura cooperaziun da la dretgira statala a la procedura da cumpromiss (art. 185 LDIP);

e.

la cooperaziun da la dretgira statala a proceduras da cumpromiss estras (art. 185a LDIP);

f.

il deposit da la decisiun da cumpromiss e l'emissiun d'ina decleranza d'executabilitad (art. 193 LDIP);

g.

la renconuschientscha e l'execuziun da decisiuns da cumpromiss estras (art. 194 LDIP).

² Il dretg chantunal po prevair che l'englais vegnia utilisà, sin dumonda da tut las partidas, sco lingua da procedura, sche l'englais vegn utilisà sco lingua da procedura en la procedura da cumpromiss per la cunvegna da cumpromiss u per la clausula da cumpromiss.¹⁹²

¹ La procedura vegn iniziada d'ina dumonda.

² La dumonda sto vegnir fatga en las furmas tenor l'artitgel 130; en cas simpels u en cas urgents po ella vegnir dada a protocol a bucca davant dretgira.

Sche la dumonda na para betg dad esser evidentamain inadmissibla u evidentamain nunmotivada, dat la dretgira a la cuntrapartida la pussaivladad da prender posiziun a bucca u en scrit.

¹ Las cumprovas ston vegnir fatgas tras documents.

² Autras cumprovas èn mo admissiblas:

a.

sch'ellas na retardeschan betg considerablamain la procedura;

b.

sche l'intent da la procedura pretenda quai; u

c.

sche la dretgira sto constatar d'uffizi ils fatgs.

La dretgira constatescha d'uffizi ils fatgs:

a.

sch'ella ha da decider sco dretgira da concurs u sco dretgira da moratori;

b.

en cas d'ordinaziuns da la giurisdicziun voluntara.

¹ La dretgira po renunziar ad ina tractativa e decider sin basa da las actas, nun che questa lescha disponia insatge auter.

² Sch'i sa mussa posteriuramain ch'ina ordinaziun da la giurisdicziun voluntara n'è betg stada correcta, po ella vegnir abolida u midada d'uffizi u sin proposta, nun che questa lescha u la segirezza giuridica s'opponian a quai.

¹ La dretgira conceda ina protecziun giuridica en la procedura summarica, sche:

a.

ils fatgs èn incontestads u cumprovabels immediatamain; e

b.

la situaziun giuridica è clera.

² Questa protecziun giuridica è exclusa, sche la fatschenta suttastat a la maxima uffiziala.

³ Sche questa protecziun giuridica na po betg vegnir concedida, n'entra la dretgira betg en la dumonda.

¹ Tgi che ha in dretg real vi d'in bain immobigliar po pretender davant dretgira ch'ella scumondia mintga disturbi dal possess e ch'ina cuntravenziun vegnia chastiada, sin denunzia, cun ina multa da fin 2000 francs. Quest scumond po esser fixà per in temp limità u per in temp illimità.

² Il petent sto cumprovar ses dretg real cun documents e sto far valair vardaivlamain ch'in disturbi exista u smanatscha.

Il scumond sto vegnir communitgà publicamain e sto vegnir plazzà sin il bain immobigliar en in lieu bain visibel.

¹ Tgi che na vul betg renconuscher il scumond sto far protesta tar la dretgira entaifer 30 dis dapi sia publicaziun e dapi ses plazzament sin il bain immobigliar. La protesta na sto betg vegnir motivada.

² La protesta fa ch'il scumond na vala betg per la persuna che ha fatg la protesta. Per far valair il scumond stoi vegnir purtà plant davant dretgira.

La procedura summarica po vegnir applitgada - cun resalva dals artitgels 272 e 273 - per mesiras per proteger la cuminanza conjugala, en spezial per:

a.

las mesiras tenor ils artitgels 172 fin 179 CCS¹⁹⁹;

b.

l'extensiun da l'autorisaziun da represchentar in conjugal per la cuminanza conjugala (art. 166 al. 2 cifra 1 CCS);

c.

l'autorisaziun d'in conjugal da disponer da l'abitaziun da la famiglia (art. 169 al. 2 CCS);

d.

l'obligaziun dals conjugals da dar infurmaziuns davart las entradas, davart la facultad e davart ils debits (art. 170 al. 2 CCS);

e.

l'ordinaziun da la separaziun dals bains ed il reprender da l'anteriur urden dals bains (art. 185, 187 al. 2, 189 e 191 CCS);

f.

l'obligaziun d'in conjugal da cooperar a far in inventari (art. 195a CCS);

g.

la determinaziun da termins da pajament e da garanzias tranter conjugals ordaifer in process davart la liquidaziun dals bains matrimonials (art. 203 al. 2, 218, 235 al. 2 e 250 al. 2 CCS);

h.

il consentiment d'in conjugal da refusar u d'acceptar ina ierta (art. 230 al. 2 CCS);

i.

l'avis als debiturs e la garanzia dal mantegniment suenter il divorzi ordaifer in process davart il mantegniment suenter il divorzi (art. 132 CCS).

La dretgira constatescha d'uffizi ils fatgs.

¹ La dretgira realisescha ina tractativa a bucca. A quella po ella renunziar mo, sch'ils fatgs èn clers u incontestads sin basa da las inoltraziuns da las partidas.

² Las partidas ston cumparair persunalmain, nun che la dretgira las dispenseschia pervia da malsogna, pervia da vegliadetgna u per auters motivs impurtants.

³ La dretgira sa stenta da chattar in consens tranter las partidas.

Per plants independents davart il mantegniment d'uffants minorens e maiorens e davart ulteriuras dumondas concernent ils uffants vala la procedura simplifitgada.

¹ La dretgira eruescha d'uffizi ils fatgs.

² Per sclerir la derivanza han las partidas e terzas persunas da cooperar tar examinaziuns ch'èn necessarias e senza privel per la sanadad. Las disposiziuns davart ils dretgs da refusa da las partidas e da terzas persunas n'èn betg applitgablas.

³ La dretgira decida independentamain davart las dumondas da las partidas.

¹ Avant che prender mesiras concernent in uffant, taidla la dretgira persunalmain ils geniturs.

² La dretgira po intimar ils geniturs d'empruvar da far ina mediaziun extragiudiziala.

¹ L'uffant vegn tadlà persunalmain en moda adattada da la dretgira u d'ina terza persuna incumbensada, nun che sia vegliadetgna u auters motivs impurtants pledian cunter quai.

^1bis Meds electronics per la transmissiun audiovisuala èn scumandads.²²³

² En il protocol da l'audiziun vegnan menziunads mo ils resultats ch'èn essenzials per la decisiun. Ils geniturs ed il procuratur vegnan infurmads davart quests resultats.

³ L'uffant ch'è abel da giuditgar po contestar cun recurs la refusa da l'audiziun.

¹ La dretgira ordinescha sche necessari la represchentanza da l'uffant e designescha sco procuratur ina persuna che ha experientscha en dumondas dal provediment e dal dretg.

² Ella examinescha, sch'ella duai ordinar la represchentanza, en spezial sche:

a.²²⁴

ils geniturs fan differentas propostas areguard:

1.

l'attribuziun da la tgira genituriala,

2.

l'attribuziun da la surveglianza,

3.

dumondas impurtantas da la relaziun persunala cun l'uffant,

4.

la repartiziun da l'assistenza,

5.

la contribuziun da mantegniment;

b.²²⁵

l'autoritad da protecziun d'uffants u in genitur dumonda ina represchentanza;

c.

ella fa valair sa basond sin l'audiziun dals geniturs u da l'uffant ubain per auters motivs:²²⁶

1.²²⁷

dubis considerabels, sche las dumondas cuminaivlas dals geniturs areguard las dumondas tenor la litera a èn adequatas, u

2.

ponderaziuns da decretar mesiras per la protecziun da l'uffant.

³ Sche l'uffant ch'è abel da giuditgar fa la dumonda d'ina represchentanza, sto quella vegnir ordinada. L'uffant po contestar cun recurs, sche la represchentanza na vegn betg ordinada.

La represchentanza da l'uffant po far dumondas e far diever da meds legals, uschenavant ch'i sa tracta da las suandantas fatschentas:

a.

l'attribuziun da la tgira genituriala;

b.

l'attribuziun da la surveglianza;

c.

dumondas impurtantas da la relaziun persunala cun l'uffant;

d.

la repartiziun da l'assistenza;

e.

la contribuziun da mantegniment;

f.

las mesiras da protecziun da l'uffant.

Ina decisiun vegn communitgada:

a.

als geniturs;

b.

a l'uffant che ha cumplenì il 14. onn da vegliadetgna;

c.²²⁹

eventualmain al procuratur, uschenavant ch'i sa tracta d'ina da las suandantas dumondas:

1.

l'attribuziun da la tgira genituriala.

2.

l'attribuziun da la surveglianza,

3.

dumondas impurtantas da la relaziun persunala cun l'uffant,

4.

la repartiziun da l'assistenza,

5.

la contribuziun da mantegniment,

6.

las mesiras da protecziun da l'uffant.

Sch'i vegnan fixadas contribuziuns da mantegniment en il contract da mantegniment u en la decisiun, stoi vegnir inditgà:

a.

tge entradas e tge facultad da mintga genitur che vegnan resguardadas per la calculaziun;

b.

tge import ch'è destinà a mintga uffant;

c.

tge import che manca per cuvrir il mantegniment duì da mintga uffant;

d.

sche ed en tge dimensiun che las contribuziuns da mantegniment vegnan adattadas a las midadas dals custs da viver.

¹ La procedura summarica è en spezial applitgabla per:

a.

decisiuns tenor la Convenziun da Den Haag dals 25 d'october 1980²³³ davart ils aspects civils dal rapiment internaziunal d'uffants e tenor la Convenziun europeica dals 20 da matg 1980²³⁴ davart la renconuschientscha e l'execuziun da decisiuns areguard il dretg da tgira dals uffants e davart il restabiliment dal dretg da tgira;

b.

il pajament d'ina contribuziun speziala en cas da basegns spezials imprevis da l'uffant (art. 286 al. 3 CCS²³⁵);

c.

l'avis als debiturs e la garanzia dal mantegniment dals uffants suenter il divorzi ordaifer in process davart l'obligaziun da mantegniment suenter il divorzi dals geniturs (art. 291 e 292 CCS).

² Resalvadas èn las disposiziuns da la Lescha federala dals 21 da december 2007²³⁶ davart il rapiment internaziunal d'uffants e davart las Convenziuns da Den Haag concernent la protecziun d'uffants e da persunas creschidas.

¹ Sche la relaziun da figlialanza è clera, po l'accusà vegnir obligà da depositar u da pajar provisoricamain contribuziuns adequatas al mantegniment da l'uffant.

² Sch'il plant sin mantegniment è vegnì inoltrà ensemen cun il plant da paternitad, sto l'accusà sin dumonda da la partida accusanta:

a.

depositar ils custs da la pagliola e contribuziuns adequatas al mantegniment da la mamma e da l'uffant, sche la paternitad è vegnida fatga valair vardaivlamain;

b.

pajar contribuziuns adequatas al mantegniment da l'uffant, sche la paternitad po vegnir presumada e sche questa presumziun resta valaivla er suenter ch'ils meds da cumprova èn vegnids preschentads immediatamain.

¹ La dretgira ch'è cumpetenta per giuditgar il plant decida davart il deposit, davart il pajament provisoric, davart il sbursament da contribuziuns depositadas e davart la restituziun da pajaments provisorics.

² En cas d'in plant sin mantegniment decida la dretgira er davart la tgira genituriala e davart las ulteriuras dumondas concernent ils uffants. Sche la relaziun da figlialanza è clera, han ils geniturs il status da partidas. La dretgira po reparter las rollas da las partidas.²³⁸

La procedura summarica è applitgabla per:²³⁹

a.

la fixaziun da contribuziuns en daners per il mantegniment ed ordinaziun a la debitura u al debitur (art. 13 al. 2 e 3 da la Lescha da partenadi dals 18 da zercladur 2004²⁴⁰, LPart);

b.

l'autorisaziun d'ina partenaria u d'in partenari da disponer da l'abitaziun cuminaivla (art. 14 al. 2 LPart);

c.

l'extensiun e la retratga da l'autorisaziun da represchentanza d'ina partenaria u d'in partenari per la cuminanza (art. 15 al. 2 lit. a e 4 LPart);

d.

l'obligaziun da la partenaria u dal partenari da dar infurmaziuns davart las entradas, davart la facultad e davart ils debits (art. 16 al. 2 LPart);

e.

la fixaziun, l'adattaziun u l'aboliziun da las contribuziuns en daners e la regulaziun da l'utilisaziun da l'abitaziun e da la rauba da chasa (art. 17 al. 2 e 4 LPart);

f.

l'obligaziun d'ina partenaria u d'in partenari da cooperar tar l'inventarisaziun (art. 20 al. 1 LPart);

g.

la restricziun da l'autorisaziun d'ina partenaria u d'in partenari da disponer da tschertas valurs da facultad (art. 22 al. 1 LPart);

h.

la concessiun da termins per pajar ils debits tranter las partenarias ed ils partenaris (art. 23 al. 1 LPart).

Per la procedura valan ils artitgels 272 e 273 tenor il senn.

Per la procedura per schliar e per declerar sco nunvalaivel il partenadi registrà valan las disposiziuns davart la procedura da divorzi tenor il senn.

Sch'ina persuna ha adoptà l'uffant minoren da ses partenari registrà, valan ils artitgels 295-302 tenor il senn.

Cun recurs pon vegnir contestads:

a.

decisiuns finalas d'emprima instanza, decisiuns intermediaras e decisiuns davart mesiras preventivas cunter las qualas i na po betg vegnir fatga in'appellaziun;

b.

autras decisiuns d'emprima instanza e disposiziuns processualas:

1.

en ils cas ch'èn fixads da la lescha,

2.

sch'i smanatscha pervia dad ellas in dischavantatg quasi irreparabel;

c.

en ils cas d'ina retardada da dretg.

Cun il recurs pon vegnir fatgas valair:

a.

in'applicaziun fallada dal dretg;

b.

ina constataziun evidentamain fallada dals fatgs.

¹ Il recurs sto vegnir inoltrà en scrit e cun ina motivaziun a l'instanza da recurs entaifer 30 dis suenter la consegna da la decisiun motivada ubain suenter la consegna posteriura da la motivaziun da la decisiun (art. 239).

² Sch'i vegn recurrì cunter ina decisiun ch'è vegnida decretada en la procedura summarica u cunter autras decisiuns e disposiziuns processualas d'emprima instanza, importa il termin da recurs 10 dis, nun che la lescha disponia insatge auter.²⁵⁵

³ La decisiun contestada u la disposiziun processuala contestada sto vegnir agiuntada, uschenavant che la partida la ha en mauns.

⁴ Cunter la retardada dal dretg pon ins far recurs da tut temp.

¹ L'instanza da recurs trametta il recurs a la cuntrapartida per ch'ella possia prender posiziun en scrit, nun ch'il recurs saja evidentamain inadmissibel u evidentamain nunmotivà.

² Per la resposta al recurs vala il medem termin sco per il recurs.

In recurs successiv è exclus.

L'instanza da recurs po supplitgar l'instanza precedenta da prender posiziun.

¹ Il recurs na blochescha betg la vigur legala e l'executabilitad da la decisiun contestada.

² Sin dumonda po l'instanza da meds legals suspender l'executabilitad, sche la partida pertutgada sto temair da subir in dischavantatg quasi irreparabel. L'instanza da meds legals po decider gia avant l'inoltraziun dal recurs. En cas da basegn ordinescha ella che mesiras da segirezza vegnian prendidas u ch'ina garanzia vegnia prestada. Sia decisiun scroda senz'auter, sch'i na vegn betg pretendì ina motivaziun da la decisiun d'emprima instanza u sch'i na vegn betg fatg recurs entaifer il termin previs.²⁵⁶

¹ Novas dumondas, novas pretensiuns davart ils fatgs e novs meds da cumprova èn exclus.

² Disposiziuns spezialas da la lescha restan resalvadas.

¹ L'instanza da recurs dumonda las actas da l'instanza precedenta.

² Ella po decider sin basa da las actas.

³ Uschenavant ch'ella approvescha il recurs:

a.

abolescha ella la decisiun u la disposiziun processuala e returna la chaussa a l'instanza precedenta; u

b.

decida ella da nov, sche la chaussa è madira per la sentenzia.

⁴ Sch'il recurs pervia da retardada dal dretg vegn approvà, po l'instanza da recurs fixar a l'instanza precedenta in termin per tractar la chaussa.

⁵ Per communitgar e per motivar la decisiun vala l'artitgel 239 tenor il senn.²⁵⁷

¹ Sch'il recurs sa drizza cunter ina decisiun da la dretgira d'execuziun tenor ils artitgels 38 fin 52 da la Cunvegna dals 30 d'october 2007²⁵⁹ davart la cumpetenza giudiziala e la renconuschientscha e l'execuziun da decisiuns en chaussas civilas e commerzialas (Cunvegna da Lugano), examinescha l'instanza da recurs ils motivs da refusa ch'èn previs en la Cunvegna da Lugano cun tutta cogniziun.

² Il recurs ha in effect suspensiv. Mesiras da segirezza, en spezial l'arrest tenor l'artitgel 271 alinea 1 cifra 6 LSC²⁶⁰ èn resalvadas.

³ Il termin dal recurs cunter la decleranza d'executabilitad sa drizza tenor l'artitgel 43 alinea 5 da la Cunvegna da Lugano.

¹ Ina partida po pretender ina revisiun da la decisiun legalmain valaivla davant la dretgira che ha decidì sco ultima instanza en chaussa, sche:

a.²⁶¹

ella vegn a savair posteriuramain fatgs relevants u chatta meds da cumprova decisivs ch'ella n'ha, malgrà l'attenziun necessaria, betg pudì preschentar en la procedura precedenta; exclus èn fatgs e meds da cumprova ch'èn resultads pir suenter la decisiun;

b.

ina procedura penala ha mussà che la decisiun era vegnida influenzada tras in crim u tras in delict a disfavur da la partida respectiva; ina condemnaziun tras la dretgira penala n'è betg necessaria; sche la procedura penala na po betg vegnir realisada, po la cumprova vegnir procurada en autra moda;

c.²⁶²

i vegn fatg valair che la renconuschientscha dal plant, la retratga dal plant u l'accord giudizial n'hajan nagin effect pervia da mancanzas formalas u materialas;

d.²⁶³

ella scuvra in motiv da recusaziun pir suenter la finiziun da la procedura e nagins auters meds legals na stattan a disposiziun.

² La revisiun pervia d'ina violaziun da la Convenziun europeica dals dretgs umans dals 4 da november 1950²⁶⁴ (CEDU) po vegnir pretendida, sche:

a.²⁶⁵

il Tribunal europeic dals dretgs umans ha constatà en ina sentenzia definitiva (art. 44 CEDU) che la CEDU u ils protocols latiers sajan vegnids violads, u ha terminà il cas tras ina cunvegna amicabla (art. 39 CEDU);

b.

ina indemnisaziun n'è betg adattada per egualisar las consequenzas da la violaziun; e

c.

la revisiun è necessaria per eliminar la violaziun.

¹ La dumonda da revisiun sto vegnir inoltrada en scrit e cun motivaziun entaifer 90 dapi ch'il motiv da revisiun è vegnì scuvrì.

² Suenter la scadenza da 10 onns dapi che la decisiun è entrada en vigur na po la revisiun betg pli vegnir pretendida, danor en il cas da l'artitgel 328 alinea 1 litera b.

La dretgira trametta la dumonda da revisiun a la cuntrapartida per prender posiziun, nun che la dumonda saja evidentamain inadmissibla u evidentamain nunmotivada.

¹ La dumonda da revisiun na blochescha betg la vigur legala e l'executabilitad da la decisiun.

² La dretgira po suspender l'executabilitad.²⁶⁶ En cas da basegn ordinescha ella che mesiras da segirezza vegnian prendidas u ch'ina garanzia vegnia prestada.

Cunter la decisiun davart la dumonda da revisiun pon ins far recurs.

¹ Sche la dretgira approvescha la dumonda da revisiun, abolescha ella sia decisiun precedenta e decida da nov.

² En la nova decisiun decida ella er davart ils custs da la procedura precedenta.

³ Ella communitgescha sia decisiun cun ina motivaziun en scrit.

¹ Sch'il dispositiv n'è betg cler, sch'el è incoerent u incumplet u sch'el stat en cuntradicziun cun la motivaziun, explitgescha u rectifitgescha la dretgira sia decisiun sin dumonda d'ina partida u d'uffizi. En la dumonda ston vegnir inditgadas las parts crititgadas e las midadas giavischadas.

² Ils artitgels 330 e 331 valan tenor il senn. En cas da la rectificaziun da sbagls redacziunals e da sbagls calculatorics po la dretgira renunziar da dumandar las partidas da prender posiziun.

³ Cunter ina decisiun davart la dumonda d'explicaziun e da rectificaziun pon ins far recurs.

⁴ La decisiun explitgada u rectifitgada vegn communitgada a las partidas.

¹ Las decisiuns vegnan exequidas tenor las disposiziuns da quest chapitel.

² Sche la decisiun ordinescha in pajament en daners u la prestaziun d'ina garanzia, vegn ella exequida tenor las disposiziuns da la LSC²⁶⁷.

³ La renconuschientscha, la decleranza d'executabilitad e l'execuziun da decisiuns estras sa drizzan tenor quest chapitel, nun ch'in contract internaziunal u la LDIP²⁶⁸ fixeschia insatge auter.

¹ Ina decisiun è exequibla, sch'ella:

a.

è legalmain valaivla e la dretgira n'ha betg suspendì l'executabilitad (art. 315 al. 4, 325 al. 2 e 331 al. 2); u

b.

n'è anc betg legalmain valaivla, l'executabilitad anticipada è dentant vegnida permessa.²⁶⁹

² Sin giavisch attesta la dretgira che ha prendì la decisiun, la quala sto vegnir exequida, che tala saja exequibla.

³ Ina decisiun communitgada senza ina motivaziun en scrit (art. 239) è exequibla sut las premissas da l'alinea 1.²⁷⁰

¹ Sche la dretgira sentenzianta ha gia ordinà mesiras d'execuziun concretas (art. 236 al. 3), po la decisiun vegnir exequida directamain.

² La partida che ha pers po dumandar la dretgira d'execuziun da sistir l'execuziun, l'artitgel 341 vala tenor il senn.

¹ Sche la decisiun na po betg vegnir exequida directamain, sto vegnir inoltrada ina dumonda d'execuziun a la dretgira d'execuziun.

² La partida petenta sto preschentar las premissas da l'executabilitad ed agiuntar ils documents necessaris.

¹ Stringentamain cumpetenta per ordinar mesiras d'execuziun e per sistir l'execuziun è la dretgira:

a.

al domicil u a la sedia da la partida che ha pers;

b.

al lieu, nua che las mesiras ston vegnir prendidas; u

c.

al lieu, nua che la decisiun, che sto vegnir exequida, è vegnida prendida.

² La dretgira decida en la procedura summarica.

La dretgira d'execuziun po ordinar mesiras da segirezza, en cas da basegn senza tadlar ordavant la cuntrapartida.

¹ La dretgira d'execuziun examinescha d'uffizi l'executabilitad.

² Ella fixescha in curt termin per la partida che ha pers per prender posiziun.

³ Materialmain po la partida che ha pers remartgar ch'i sajan entrads fatgs dapi la communicaziun da la decisiun, che s'opponan a l'execuziun, sco en spezial l'amortisaziun, la prorogaziun, la surannaziun u la scadenza da la prestaziun debitada. L'amortisaziun e la prorogaziun ston vegnir cumprovadas tras documents.

La decisiun davart ina prestaziun cundiziunada u davart ina prestaziun che dependa d'ina cuntraprestaziun po vegnir exequida pir, cur che la dretgira d'execuziun ha constatà che la premissa è entrada u che la cuntraprestaziun è vegnida purschida, prestada u garantida en moda suffizienta.

¹ Sche la decisiun pretenda in'obligaziun da far, da tralaschar u da tolerar insatge, po la dretgira d'execuziun ordinar:

a.

ina smanatscha da chasti tenor l'artitgel 292 CP²⁷²;

b.

ina multa disciplinara fin a 5000 francs;

c.

ina multa disciplinara fin a 1000 francs per mintga di che l'obligaziun n'è betg vegnida ademplida;

d.

ina mesira repressiva sco la confiscaziun d'ina chaussa movibla u sco la rumida d'in bain immobigliar; u

e.

in'execuziun d'uffizi.

^1bis Sche la decisiun cuntegna in scumond tenor l'artitgel 28b CCS²⁷³, po la dretgira d'execuziun ordinar - sin dumonda dal petent - ina surveglianza electronica tenor l'artitgel 28c CCS.²⁷⁴

² La partida che ha pers e terzas persunas ston dar las infurmaziuns necessarias e tolerar las perquisiziuns necessarias.

³ La persuna che sto far l'execuziun po pretender l'agid da las autoritads cumpetentas.

¹ Sche la decisiun pretenda ch'ina decleranza da voluntad vegnia fatga, vegn la decleranza remplazzada tras la decisiun executabla.

² Sche la decleranza pertutga in register public sco il register funsil ed il register da commerzi, dat la dretgira sentenzianta las instrucziuns necessarias a la persuna che maina il register.

¹ La partida che ha gudagnà po pretender:

a.

ina indemnisaziun dal donn, sche la partida che ha pers n'ademplescha betg las ordinaziuns giudizialas;

b.

la transfurmaziun da la prestaziun debitada en ina prestaziun en daners.

² La dretgira d'execuziun fixescha l'import correspundent.

Terzas persunas, da las qualas ils dretgs èn pertutgads d'ina decisiun d'execuziun, pon recurrer cunter questa decisiun.

Documents publics davart prestaziuns da tut gener pon vegnir exequids sco decisiuns, sche:

a.

la partida obligada ha declerà expressivamain en il document ch'ella renconuschia l'execuziun directa;

b.

il motiv giuridic da la prestaziun debitada è numnà en il document; e

c.

la prestaziun debitada:

1.

è definida suffizientamain en il document,

2.

è renconuschida en il document da la partida obligada, e

3.

sto vegnir prestada.

Betg directamain exequibels èn documents davart prestaziuns:

a.

tenor la Lescha d'egualitad dals 24 da mars 1995²⁷⁵;

b.

che resultan tras la locaziun e tras la fittanza da locals d'abitar e da fatschenta sco er tras la fittanza agricula;

c.

tenor la Lescha da participaziun dals 17 da december 1993²⁷⁶;

d.

che resultan tras la relaziun da lavur e tenor la Lescha davart l'intermediaziun da lavur dals 6 d'october 1989²⁷⁷;

e.

che resultan tras contracts cun consuments (art. 32).

Il document exequibel davart ina prestaziun en daners vala sco titel definitiv per iniziar la procedura da dretg tenor ils artitgels 80 ed 81 LSC²⁷⁸.

¹ Sch'in document davart in'autra prestaziun sto vegnir exequì, consegna il funcziunari da documentaziun - sin dumonda da la partida autorisada - ina copia legalisada dal document a la partida obligada e fixescha in termin da 20 dis per ch'ella possia ademplir la prestaziun. La partida autorisada survegn ina copia da la consegna.

² Sch'il termin d'adempliment è scadì senza ch'el saja vegnì duvrà, po la partida autorisada far ina dumonda d'execuziun a la dretgira d'execuziun.

¹ La partida obligada po far valair objecziuns cunter l'obligaziun d'ademplir la prestaziun mo, sch'ella po cumprovar immediatamain questas objecziuns.

² Sch'ella sto depositar ina decleranza da voluntad, vegn la decleranza remplazzada tras la decisiun da la dretgira d'execuziun. La dretgira dat las ordinaziuns necessarias tenor l'artitgel 344 alinea 2.

Il giudicament giudizial da la prestaziun debitada resta resalvà en mintga cas. En spezial po la partida obligada purtar da tut temp plant sin constataziun ch'il dretg n'exista betg u betg pli ubain ch'el n'è betg u betg pli prorogà.