(art. 4 al. 2 LLing)

Sch'ina unitad da l'administraziun federala prepara en ils cas tenor l'artitgel 4 alinea 2 LLing la fixaziun da finamiras strategicas u la conclusiun d'ina cunvegna da presta­ziun u d'in instrument sumegliant e sche l'organisaziun u la persuna respectiva è activa en l'entira Svizra, examinescha ella, sche:

a.

criteris u finamiras, che correspundan a las pretensiuns da la 2. part LLing, duain vegnir integrads en las finamiras strategicas u en ils instruments;

b.

disposiziuns da la 2. part LLing duain vegnir decleradas sco applitgablas sin la via d'ordinaziun.

(art. 7 LLing)

¹ Ils texts da la Confederaziun che duain vegnir publitgads ston vegnir formulads en tut las linguas uffizialas en moda adequata, clera e chapaivla sco er tenor ils princips dal tractament linguistic egual da las schlattainas.³

² Las unitads da l'administraziun federala prendan las mesiras organisatoricas ch'èn necessarias per che la qualitad redacziunala e formala dals texts saja garantida. La Chanzlia federala fixescha ils standards da qualitad redacziunals e formals en instrucziuns.⁴

(art. 11 LLing)

¹ La Chanzlia federala coordinescha entaifer l'administraziun federala las translaziuns en rumantsch e la publicaziun dals texts rumantschs.

² Ils texts vegnan translatads en rumantsch en collavuraziun cun la Chanzlia chantunala dal Grischun.

³ La Chanzlia federala procura ch'ils decrets translatads en rumantsch vegnian actua­lisads cuntinuadamain.

⁴ Ella è responsabla per la terminologia rumantscha entaifer l'administraziun federala e publitgescha questa terminologia en l'internet.

(art. 12 al. 2 LLing)

¹ Las unitads da l'administraziun federala mettan a disposiziun ils cuntegns ils pli impurtants da lur paginas d'internet per tudestg, per franzos e per talian. Ils cuntegns ils pli impurtants vegnan determinads tenor l'impurtanza dal text e tenor il circul d'adressats.⁵

² Tenor cunvegnientscha cun la Chanzlia federala porschan ellas ultra da quai tschertas paginas d'internet en rumantsch.

(art. 13 LLing)

¹ Contracts internaziunals pon vegnir concludids en englais, sche:

a.

igl è avant maun in'urgenza speziala;

b.

ina furma specifica da la cunvegna pretenda quai; u

c.

quai correspunda a la pratica usitada da las relaziuns internaziunalas da la Svizra en il sectur respectiv.

² Ina versiun originala en ina da las linguas uffizialas duai dentant vegnir prendida en mira.

(art. 9 e 20 LLing)

¹ Ils patruns dal persunal da las unitads administrativas tenor l'artitgel 1 alinea 1 da l'Ordinaziun dals 3 da fanadur 2001⁷ davart il persunal da la Confederaziun (OPers), cun excepziun da quellas che appartegnan al sectur da las scolas politecnicas federalas, garanteschan ch'ils emploiads na vegnian betg discriminads pervia da lur appartegnientscha ad ina tscherta cuminanza linguistica.

² Els garanteschan oravant tut che tut ils emploiads, independentamain dal fatg, da tge cuminanza linguistica ch'els fan part:

a.

pon tscherner, sch'els vulan lavurar per tudestg, per franzos u per talian, nun che motivs impurtants pretendian da lavurar en in'autra lingua che quella tschernida;

b.

pon sa participar - correspundentamain a qualificaziuns - da medema maniera al process da decisiun;

c.

han las medemas schanzas da svilup e da far carriera.

(art. 20 al. 2 LLing ed art. 4 al. 2 lit. e LPers)

¹ Per la represchentanza da las cuminanzas linguisticas en las unitads administrativas tenor l'artitgel 1 alinea 1 literas a e b LPers⁹, cun excepziun da quellas che apparte­gnan al sectur da las scolas politecnicas federalas, en spezial er en las funcziuns da cader, duain vegnir prendidas en mira las suandantas procentualas:

² Las represchentanzas da las cuminanzas linguisticas latinas pon esser pli grondas che las procentualas tenor l'alinea 1 literas b-d.

³ Sche plazzas da lavur vegnan occupadas, garantescha il patrun tenor l'alinea 1 che persunas da tut las cuminanzas linguisticas vegnan resguardadas tar la preselecziun ed envidadas al discurs da preschentaziun, sch'ellas adempleschan ils criteris objec­tivs. Sche las qualificaziuns èn equivalentas, vegnan engaschadas en emprima lingia persunas che appartegnan ad ina cuminanza linguistica ch'è sutrepreschentada en l'unitad administrativa respectiva; quai vala particularmain per plazzas da cader.

(art. 20 al. 1 LLing ed art. 4 al. 2 lit. e^bis LPers)

¹ Ils patruns tenor l'artitgel 6 alinea 1 procuran che:

a.

mintga emploià haja - a bucca ed en scrit - las enconuschientschas d'ina segunda lingua uffiziala ch'èn necessarias per exequir sia funcziun;

b.

mintga emploià dal cader mesaun haja bunas enconuschientschas activas d'almain ina segunda lingua uffiziala e, sche pussaivel, enconuschientschas passivas d'ina terza lingua uffiziala;

c.

mintga emploià dal cader superiur e mintga emploià dal cader mesaun cun funcziun directiva haja bunas enconuschientschas activas d'almain ina segunda lingua uffiziala ed enconuschientschas passivas d'ina terza lingua uffiziala.

² Ils patruns porschan a lur emploiads curs da lingua en tudestg, en franzos ed en talian.

³ En cas ch'in commember dal cader n'ademplescha betg las pretensiuns linguisticas il mument da ses engaschament, prenda il patrun entaifer 1 onn las mesiras ch'èn necessarias per meglierar las enconuschientschas linguisticas da quel.

⁴ La scolaziun ch'è necessaria per cuntanscher las enconuschientschas linguisticas vala sco scolaziun e furmaziun supplementara che s'orientescha al basegn tenor l'artitgel 4 alinea 4 OPers¹¹.

(art. 20 al. 1 e 2 LLing)

Il Cussegl federal fixescha per mintga perioda da legislatura las finamiras strategicas en connex cun la promoziun da la plurilinguitad.

(art. 20 al. 1 e 2 LLing)

¹ Il Cussegl federal nominescha in delegà per la plurilinguitad (delegà federal per la plurilinguitad). El è attribuì al Departament federal da finanzas.

² El ha en spezial las suandantas incumbensas:

a.

sustegnair il Cussegl federal tar la fixaziun da las finamiras strategicas e tar la controlla da lur realisaziun;

b.

coordinar ed evaluar la realisaziun da las finamiras strategicas tras ils depar­taments e tras la Chanzlia federala;

c.

cussegliar e sustegnair ils departaments, la Chanzlia federala e las unitads administrativas sutordinadas sco er lur persunal en dumondas da la pluri­linguitad e sensibilisar quellas per questas dumondas;

d.

collavurar cun posts chantunals e cun autras administraziuns publicas e tgirar contacts cun instituziuns externas che s'occupan da la promoziun da la plurilinguitad;

e.

infurmar regularmain la publicitad en il sectur da la plurilinguitad;

f.

represchentar la Confederaziun en gremis naziunals che s'occupan da la promoziun da la plurilinguitad.

(art. 20 al. 1 e 2 LLing)

¹ Ensemen cun las unitads administrativas sutordinadas fan ils departaments e la Chanzlia federala per ina perioda da mintgamai 4 onns in catalog da mesiras per realisar las finamiras strategicas.

² Las unitads administrativas èn responsablas per realisar il catalog da mesiras e mettan a disposiziun las resursas finanzialas e persunalas ch'èn necessarias per promover la plurilinguitad.

(art. 20 al. 1 e 2 LLing)

¹ Il svilup da la represchentanza da las cuminanzas linguisticas en las unitads admi­nistrativas tenor l'artitgel 7 alinea 1 sto vegnir preschentà en il rapport annual davart la gestiun dal persunal a las cumissiuns parlamentaras da surveglianza.

² L'Uffizi federal da persunal metta a disposiziun al delegà federal per la plurilingui­tad indicaziuns statisticas detagliadas davart la represchentanza da las cuminanzas linguisticas tar ils emploiads da las unitads administrativas tenor l'artitgel 7 alinea 1, particularmain en las funcziuns da cader. Las statisticas vegnan fatgas sin basa da las datas e da las evaluaziuns ch'èn avant maun en il sistem d'infurmaziun dal persunal da l'administraziun federala (SIB Plus).

³ Ils departaments e la Chanzlia federala preschentan al delegà federal per la pluri­linguitad mintga 4 onns in rapport cun infurmaziuns quantitativas e qualitativas davart il stadi da la plurilinguitad e davart la realisaziun dals artitgels 6-8 entaifer lur unitads administrativas. Sin dumonda al furneschan els infurmaziuns supplemen­taras en dumondas da la plurilinguitad entaifer lur departament ed entaifer lur unitads administrativas.

⁴ Sin basa dals rapports dals departaments e da la Chanzlia federala fa il delegà per la plurilinguitad mintga 4 onns in rapport d'evaluaziun per mauns dal Cussegl federal. En il rapport d'evaluaziun fa el ultra da quai recumandaziuns per la direcziun futura da la politica da plurilinguitad.

⁵ Sch'in departament u sche la Chanzlia federala n'ademplescha evidentamain betg las directivas per promover la plurilinguitad, po il delegà federal per la plurilinguitad far recumandaziuns al departament pertutgà u a la Chanzlia federala.

(art. 14 LLing)

¹ Per promover il barat scolastic vegnan concedids agids finanzials ad organisaziuns che adempleschan las suandantas premissas:

a.

ellas ston avair l'intent da promover il barat naziunal ed internaziunal da scolars sco er da persunas d'instrucziun da tut ils stgalims da scola, cun la finamira da meglierar las cumpetenzas en las linguas naziunalas;

b.

ellas ston esser vegnidas fundadas dals chantuns;

c.

ellas ston esser activas en tut la Svizra.

² Ils agids finanzials vegnan conceds per:

a.

prestaziuns da basa en il sectur naziunal e regiunal;

b.

projects d'impurtanza naziunala che han l'intent da promover la chapien­tscha e la diversitad linguistica.

³ Prestaziuns da basa èn en spezial:

a.

il svilup ed il mantegniment d'ina rait da barat;

b.

la cussegliaziun e l'accumpagnament da projects da barat;

c.

l'intermediaziun da partenadis da barat;

d.

la realisaziun e l'evaluaziun d'agens projects da barat;

e.

publicaziuns, l'elavuraziun da meds auxiliars didactics e documentaziuns;

f.

la scolaziun e la furmaziun supplementara da las persunas che lavuran per il barat en scola ed en l'administraziun.

(art. 16 lit. a e b LLing)

Per promover las linguas naziunalas en l'instrucziun vegnan concedids agids finan­zials als chantuns per:

a.

projects innovativs che han l'intent da sviluppar concepts e meds didactics per l'instrucziun d'ina segunda e d'ina terza lingua naziunala;

b.

projects che han l'intent d'intermediar ina lingua naziunala sur l'instrucziun bilingua;

c.

la promoziun da las enconuschientschas da la lingua naziunala locala da las persunas d'ina autra lingua avant l'entrada en la scola primara.

(art. 16 lit. c LLing)

Cun l'intent da promover las enconuschientschas da l'emprima lingua da las persu­nas d'ina autra lingua vegnan concedids als chantuns agids finanzials per lur mesiras a favur:

a.

da la promoziun da concepts per l'instrucziun integrada en la lingua e cultura d'origin;

b.

da la furmaziun supplementara da las persunas d'instrucziun;

c.

dal svilup da meds d'instrucziun.

(art. 17 LLing)

¹ A l'Institut da plurilinguitad da l'Universitad e da la Scola auta da pedagogia da Friburg (Institut) vegnan concedids agids finanzials per sias prestaziuns da basa ch'el furnescha en il rom da la perscrutaziun applitgada en il sectur da las linguas e da la plurilinguitad.

² L'Uffizi federal da cultura (UFC) fa ina cunvegna da prestaziun cun l'Institut; questa cunvegna cuntegna ina incarica da perscrutaziun.

³ Prestaziuns da basa èn en spezial:

a.

la coordinaziun, la direcziun e la realisaziun da l'incarica da perscrutaziun;

b.

il svilup ed il mantegniment d'in post da documentaziun;

c.

publicaziuns davart la plurilinguitad;

d.

l'accumpagnament e l'evaluaziun da praticas d'instrucziun;

e.

la collavuraziun en raits da perscrutaziun naziunalas ed internaziunalas e la participaziun a l'activitad d'organisaziuns scientificas.

⁴ Per survegnir agids finanzials sto l'Institut:

a.

sviluppar e manar ina rait che cumpiglia las instituziuns da perscrutaziun da tut las regiuns linguisticas dal pajais che sa participeschan a la perscrutaziun applitgada en il sectur da la plurilinguitad e surpigliar en quest connex ina funcziun directiva sco center da cumpetenza scientific;

b.

realisar agens projects, uschenavant che la cunvegna da prestaziun prevesa quai;

c.

realisar projects per incumbensa da servetschs federals che na tutgan betg al champ da l'incarica da perscrutaziun sco er projects per incumbensa da chantuns u da terzas persunas, dentant mo, sche las incumbensadras ed ils incumbensaders sa participeschan en moda adequata als custs da realisaziun.

(art. 18 lit. a LLing)

¹ Agids finanzials pon vegnir concedids ad agenturas da novitads d'impurtanza naziunala, sch'ellas:

a.

han ed adempleschan ina incumbensa da la politica da chapientscha; e

b.

rapportan da temas da la politica da linguas, da cultura e da chapientscha da tut las quatter regiuns linguisticas.

² In'agentura da novitads è d'impurtanza naziunala, sch'ella publitgescha regular­main infurmaziuns en almain trais linguas naziunalas.

(art. 18 lit. b LLing)

¹ Agids finanzials pon vegnir concedids ad organisaziuns ed ad instituziuns d'impur­tanza naziunala senza finamira da rendita, sche lur activitad concerna almain in'entira regiun linguistica e sch'ellas mettan novs impuls en almain trais dals suandants secturs:

a.

promoziun da la convivenza da las cuminanzas linguisticas e da la scuntrada da las culturas dal pajais;

b.

promoziun dal mantegniment e da la derasaziun da las linguas naziunalas e da lur culturas;

c.

promoziun da l'interess per la creaziun litterara en Svizra sur ils cunfins linguistics or;

d.

elavuraziun dal tema «acquisiziun d'ina lingua» e publicaziun da lavurs latiers;

e.

sensibilisaziun da la populaziun per la plurilinguitad individuala e collectiva ed intermediaziun tranter las cuminanzas linguisticas;

f.

realisaziun da lavurs da basa davart il mantegniment e davart la promoziun da linguas betg territorialas ch'èn renconuschidas uffizialmain da la Confe­deraziun.

² L'autezza dals agids finanzials vegn calculada tenor:

a.

la structura e la grondezza da l'organisaziun u da l'instituziun;

b.

il gener e l'impurtanza da l'activitad u d'in project;

c.

la qualitad e l'effect da las mesiras;

d.

las atgnas prestaziuns e las contribuziuns da terzas persunas.

(art. 18 lit. c LLing)

¹ Agids finanzials pon vegnir concedids a projects da communitads, sche quests projects concernan almain dus dals secturs tenor l'artitgel 14 alinea 1.

² L'autezza dals agids finanzials vegn calculada tenor:

a.

il gener e l'impurtanza da l'activitad u d'in project;

b.

la qualitad e l'effect dal project;

c.

las atgnas prestaziuns e las contribuziuns da terzas persunas.

(art. 19 LLing)

¹ Agids finanzials per translaziuns pon vegnir concedids ad organisaziuns ed ad instituziuns per lur activitad da communicaziun en las differentas regiuns lingui­sticas, en spezial per la communicaziun cun persunas, a las qualas è destinada lur activitad d'utilitad publica.

² Las organisaziuns e las instituziuns ston ademplir las suandantas premissas:

a.

ellas ston esser activas en almain trais regiuns linguisticas;

b.

ellas na dastgan avair naginas finamiras da rendita;

c.

ellas ston avair in'activitad d'utilitad publica;

d.

ellas ston esser politicamain e confessiunalmain neutralas;

e.

ellas ston ademplir ina incumbensa ch'è relevanta per la politica da linguas e da chapientscha e lur activitad sto avair ina impurtanza en l'entira Svizra.

³ Organisaziuns ed instituziuns che survegnan agids finanzials tenor l'artitgel 14 n'han nagin dretg d'agids finanzials per translaziuns.

¹ Cun l'intent da promover la plurilinguitad en las autoritads chantunalas ed en las administraziuns vegnan concedids als chantuns plurilings agids finanzials per adem­plir lur incumbensas particularas, e quai en spezial a favur:

a.

d'incumbensas da translaziun e da terminologia per la communicaziun entaifer ed ordaifer il chantun;

b.

da la scolaziun e da la furmaziun supplementara linguistica e professiunala dals emploiads chantunals en dumondas da la plurilinguitad;

c.

da projects che han l'intent da sensibilisar la publicitad per la plurilinguitad.

² Cun l'intent da promover la plurilinguitad en il sectur da la furmaziun vegnan concedids als chantuns plurilings agids finanzials per ademplir lur incumbensas particularas, e quai en spezial a favur:

a.

da l'acquisiziun da meds didactics per l'instrucziun linguistica;

b.

da la scolaziun e da la furmaziun supplementara linguistica da las persunas d'instrucziun;

c.

da projects che han l'intent d'intermediar ina lingua naziunala sur l'instruc­ziun bilingua sin tut ils stgalims da furmaziun;

d.

da projects che han l'intent da laschar frequentar l'instrucziun en in'autra lingua uffiziala dal chantun sin tut ils stgalims da furmaziun;

e.

da projects che han l'intent da promover il e‑learning.

(art. 22 al. 1 lit. a LLing)

Cun l'intent da mantegnair e da promover la lingua e cultura rumantscha e taliana vegnan concedids al chantun Grischun agids finanzials en spezial a favur:

a.

da mesiras ch'il chantun prenda en ils suandants secturs:

1.

instrucziun linguistica en scolas publicas,

2.

activitad da translaziun,

3.

publicaziuns en rumantsch ed en talian,

4.

promoziun da la plurilinguitad entaifer l'administraziun chantunala,

5.

mantegniment e promoziun da l'identitad linguistica e culturala;

b.

dal sustegn da projects da terzas persunas che han l'intent da mantegnair e da promover la lingua e cultura rumantscha e taliana.

(art. 22 al. 1 lit. b LLing)

¹ Al chantun Grischun vegnan concedids agids finanzials per sustegnair activitads surregiunalas d'organisaziuns e d'instituziuns rumantschas en ils suandants secturs:

a.

svilup e renovaziun da la lingua;

b.

instrucziun da la lingua e cultura rumantscha ordaifer la scola;

c.

svilup e realisaziun da mesiras che han l'intent da mantegnair e da promover il rumantsch;

d.

cussegliaziun, intermediaziun e documentaziun;

e.

publicaziuns per uffants e per giuvenils.

² Al chantun Grischun vegnan concedids agids finanzials per sustegnair activitads surregiunalas d'organisaziuns talianas en ils suandants secturs:

a.

svilup e realisaziun da mesiras che han l'intent da promover la lingua e cultura taliana;

b.

publicaziuns davart la lingua e cultura taliana;

c.

svilup e gestiun d'in post da documentaziun per la lingua e cultura taliana.

³ Ils agids finanzials da la Confederaziun cuvran maximalmain 90 pertschient dals custs totals da l'organisaziun u da l'instituziun.

(art. 22 al. 1 lit. c LLing)

¹ Al chantun Grischun vegnan concedids agids finanzials per sustegnair chasas edi­turas rumantschas che han la finamira da promover la litteratura rumantscha.

² Questas chasas edituras ston publitgar ovras rumantschas. Ellas ston en spezial:

a.

tscherner e lectorar ils texts;

b.

organisar la stampa e la producziun;

c.

promover la distribuziun.

(art. 22 al. 2 LLing)

¹ Al chantun Grischun vegnan concedids agids finanzials per sustegnair agenturas da novitads.

² Questas agenturas da novitads ston en spezial:

a.

furnir mintga di prestaziuns redacziunalas en rumantsch, e quai cun texts e cun maletgs;

b.

resguardar ils idioms rumantschs sco er rumantsch grischun;

c.

metter a disposiziun lur prestaziuns redacziunalas a las medias en furma electronica.

(art. 22 al. 1 lit. a e c LLing)

Cun l'intent da mantegnair e da promover la lingua e cultura taliana vegnan concedids al chantun Tessin agids finanzials en spezial a favur:

a.

dal sustegn da programs e da projects da perscrutaziun en il sectur scientific;

b.

dal sustegn da programs e da projects en il sectur linguistic e politic-cultural;

c.

da publicaziuns d'impurtanza speziala per la promoziun da la lingua e cultura taliana;

d.

d'occurrenzas davart la lingua e cultura taliana.

(art. 22 al. 1 lit. b LLing)

¹ Al chantun Tessin vegnan concedids agids finanzials per sustegnair activitads sur­regiunalas d'organisaziuns e d'instituziuns, en spezial per:

a.

projects che han l'intent da mantegnair e da promover l'ierta culturala;

b.

mesiras che han l'intent da promover la creaziun litterara;

c.

l'organisaziun e la realisaziun d'occurrenzas linguisticas e culturalas.

² Ils agids finanzials da la Confederaziun cuvran maximalmain 90 pertschient dals custs totals da l'organisaziun u da l'instituziun.

(art. 22 al. 1 lit. b LLing)

Al chantun Tessin vegnan concedids agids finanzials per l'activitad dal «Osservatorio linguistico della Svizzera italiana».

(art. 22 al. 1 lit. c LLing)

Al chantun Tessin vegnan concedids agids finanzials per translatar ovras en talian u dal talian, sche questas ovras han ina impurtanza speziala per il svilup da l'identitad culturala dal chantun.

¹ Dumondas per agids finanzials tenor ils artitgels 9 e 13-25 ston vegnir inoltradas al UFC.

² Dumondas per agids finanzials tenor ils artitgels 10 ed 11 ston vegnir inoltradas a la Conferenza svizra dals directurs chantunals da l'educaziun publica (CDEP). La CDEP trametta vinavant las dumondas al UFC, agiuntond ina recumandaziun.

³ Las dumondas ston vegnir inoltradas mintg'onn, nun che la cunvegna da prestaziun prevesia insatge auter.

⁴ Ellas ston vegnir inoltradas fin ils suandants termins:

a.

dumondas tenor ils artitgels 9-11 e 13-16: fin ils 31 da mars da l'onn, per il qual l'agid finanzial vegn dumandà;

b.

dumondas tenor ils artitgels 17-25: fin ils 31 da december da l'onn pre­cedent.

¹1 Davart las dumondas per agids finanzials decida il UFC.

² La procedura ed ils meds legals sa drizzan tenor las disposiziuns generalas da la Lescha federala davart l'organisaziun giudiziala.

¹ Ils agids finanzials vegnan concedids en il rom dals credits permess.

² Sch'ils agids finanzials dumandads surpassan ils meds disponibels, fa il Departa­ment federal da l'intern - sa basond sin l'artitgel 13 alinea 2 da la Lescha da sub­venziuns dals 5 d'october 1990¹⁶ - in urden da prioritads, tenor il qual las dumondas vegnan giuditgadas.

¹ Ils agids finanzials tenor ils artitgels 9 e 12-25 vegnan pajads dal UFC.

² Ils agids finanzials tenor ils artitgels 10 ed 11 vegnan pajads da la CDEP.

L'aboliziun e la midada dal dretg vertent vegnan regladas en l'agiunta.

Questa ordinaziun entra en vigur il 1. da fanadur 2010.