¹ La Confederaziun ademplescha las incumbensas che la vegnan attribuidas da la Constituziun federala.

² …⁷

Ils chantuns determineschan tge incumbensas ch'els accumpleschan en il rom da lur cumpetenzas.

¹ La Confederaziun surpiglia mo las incumbensas che surpassan las pussaivladads dals chantuns u che dovran ina regulaziun unitara tras la Confederaziun.

² La communitad che profitescha d'ina prestaziun dal stadi porta ils custs da questa prestaziun.

³ La communitad che porta ils custs d'ina prestaziun dal stadi po decider davart questa prestaziun.

⁴ Las prestaziuns da basa ston esser accessiblas a tut las persunas en moda cumpare­gliabla.

⁵ Las incumbensas dal stadi ston vegnir ademplidas a moda raziunala ed adequata als basegns.

¹ La Confederaziun ed ils chantuns sustegnan in l'auter tar l'adempliment da lur in­cumbensas ed els collavuran ensemen.

² Els concedan in a l'auter respect ed assistenza. Els prestan in a l'auter assistenza administrativa e giudiziala.

³ Dispitas tranter ils chantuns u tranter chantuns e la Confederaziun vegnan sche pussaivel regladas tras tractativas u mediaziuns.

¹ Ils chantuns coopereschan en il rom da la Constituziun federala a la furmaziun da la voluntad da la Confederaziun, oravant tut tar la legislaziun.

² La Confederaziun infurmescha ils chantuns ad ura e detagliadamain davart ses projects; ella consultescha ils chantuns, sche lur interess èn pertutgads.

¹ Ils chantuns realiseschan il dretg federal en il rom da la Constituziun federala e da las leschas.

² La Confederaziun ed ils chantuns pon fixar communablamain ch'ils chantuns cun­tanschian tschertas finamiras tar la realisaziun dal dretg federal e ch'els exeque­schian per quest intent programs che la Confederaziun sustegna finanzialmain.⁹

³ La Confederaziun lascha als chantuns ina libertad creativa uschè gronda sco pus­saivel e tegna quint da lur particularitads chantunalas.¹⁰

¹ La Confederaziun protegia l'autonomia dals chantuns.

² Ella lascha als chantuns suffizientamain atgnas incumbensas e respecta lur autono­mia d'organisaziun. Ella als lascha funtaunas da finanziaziun suffizientas e contribu­escha ch'els disponian dals meds finanzials necessaris per ademplir lur incumben­sas.¹¹

¹ Ils chantuns pon far contracts tranter els ed er crear organisaziuns ed instituziuns communablas. Els pon oravant tut ademplir communablamain incumbensas d'inte­ress regiunal.

² La Confederaziun po sa participar a tals projects en il rom da sias cumpetenzas.

³ Ils contracts interchantunals na dastgan betg cuntrafar al dretg ed als interess da la Confederaziun e n'er betg als dretgs d'auters chantuns. Els èn da communitgar a la Confederaziun.

⁴ Tras in contract interchantunal pon ils chantuns autorisar organs interchantunals da decretar disposiziuns cun normas da dretg che realiseschan in contract interchantu­nal, premess ch'il contract:

a.

saja vegnì approvà tenor la medema procedura che vala per la legislaziun;

b.

fixeschia ils princips directivs da las disposiziuns.¹²

⁵ Ils chantuns resguardan il dretg interchantunal.¹³

¹ Sin dumonda da chantuns interessads po la Confederaziun declerar contracts inter­chantunals sco generalmain liants u obligar tscherts chantuns da sa participar a contracts interchantunals en ils suandants champs d'incumbensas:

a.

execuziun da chastis e da mesiras;

b.¹⁵

fatgs da scola areguard ils secturs numnads en l'artitgel 62 alinea 4;

c.¹⁶

scolas autas chantunalas;

d.

indrizs culturals d'impurtanza surregiunala;

e.

economisaziun da rument;

f.

sereneras;

g.

traffic d'aglomeraziun;

h.

medischina da perfecziun e clinicas spezialas;

i.

instituziuns per l'integraziun e per l'assistenza d'invalids.

² La decleraziun cun vigur lianta succeda per regla en furma d'in conclus federal.

³ La lescha fixescha las premissas per la decleraziun cun vigur lianta e per l'obliga­ziun da participaziun e regla la procedura.

¹ Il dretg federal è superiur al dretg chantunal cuntrari.

² La Confederaziun surveglia ch'ils chantuns observian il dretg federal.

¹ L'autonomia da las vischnancas è garantida en il rom dal dretg chantunal.

² La Confederaziun resguarda en sias acziuns ils effects pussaivels sin las vischnan­cas.

³ Ella resguarda latiers la situaziun particulara da las citads e da las aglomeraziuns sco er da las regiuns muntagnardas.

¹ Mintga chantun sa procura ina constituziun democratica. Quella dovra il consenti­ment dal pievel e sto vegnir revedida, sch'ina maioritad da las votantas e dals votants pretenda quai.

² Las constituziuns chantunalas dovran l'approvaziun da la Confederaziun. Quella dat la garanzia, sch'ellas n'èn betg cuntrarias al dretg federal.

¹ La Confederaziun protegia l'urden constituziunal dals chantuns.

² Ella intervegn, sche l'urden en in chantun è disturbà u smanatschà e sch'il chantun pertutgà na po betg proteger sez ses urden e n'er betg cun l'agid d'auters chantuns.

¹ La Confederaziun protegia l'existenza ed il territori dals chantuns.

² Midadas vi da l'existenza dals chantuns dovran il consentiment dals votants e dals chantuns pertutgads e suenter er il consentiment dal pievel e dals chantuns.

³ Midadas da territori tranter ils chantuns dovran il consentiment dals votants e dals chantuns pertutgads sco er l'approvaziun tras l'Assamblea federala en furma d'in conclus federal.

⁴ Cun contracts tranter els pon ils chantuns reglar rectificaziuns da cunfins.

¹ Ils affars exteriurs èn chaussa da la Confederaziun.

² La Confederaziun s'engascha per mantegnair l'independenza da la Svizra e per sia prosperitad; ella contribuescha oravant tut a mitigiar la miseria e la povradad en il mund, a respectar ils dretgs umans ed a promover la democrazia, a la convivenza paschaivla dals pievels sco er a mantegnair il fundament natiral da la vita.

³ La Confederaziun respecta las cumpetenzas dals chantuns e defenda lur interess.

¹ Ils chantuns coopereschan tar la preparaziun da decisiuns da la politica exteriura che pertutgan lur cumpetenzas u lur interess essenzials.

² La Confederaziun infurmescha ils chantuns ad ura e detagliadamain e consultescha els.

³ Las posiziuns dals chantuns èn da muntada particulara, sch'els èn pertutgads en lur cumpetenzas. En quests cas coopereschan ils chantuns a moda adattada a las tracta­tivas internaziunalas.

¹ Ils chantuns pon far contracts cun l'exteriur en ils secturs da lur cumpetenzas.

² Quests contracts na dastgan betg cuntrafar ni al dretg ed als interess da la Confederaziun ni als dretgs d'auters chantuns. Ils chantuns han d'infurmar la Confe­deraziun avant la conclusiun dals contracts.

³ Ils chantuns pon avair contact direct cun autoritads estras subordinadas; en ils ulte­riurs cas succedan las relaziuns dals chantuns cun l'exteriur tras l'intermediaziun da la Confederaziun.

¹ La Confederaziun ed ils chantuns procuran en il rom da lur cumpetenzas per la segirezza dal pajais e per la protecziun da la populaziun.

² Els coordineschan lur stentas sin il sectur da la segirezza interna.

¹ La Svizra ha in'armada. Questa è organisada tenor il princip da milissa.

² L'armada serva per impedir guerras e gida a mantegnair la pasch; ella defenda il pajais e sia populaziun. Ella sustegna las autoritads civilas en cas da resistenza cunter grondas smanatschas da la segirezza interna ed en cas d'autras situaziuns extraordinarias. La lescha po prevair ulteriuras incumbensas.

³ Las acziuns da l'armada èn chaussa da la Confederaziun.¹⁷

¹ Mintga Svizzer è obligà da far servetsch militar. La lescha prevesa in servetsch civil da cumpensaziun.

² Per dunnas svizras è il servetsch militar facultativ.

³ Svizzers che na prestan ni servetsch militar ni servetsch da cumpensaziun, han da pajar ina taxa. Quella vegn pretendida da la Confederaziun e fixada ed incassada dals chantuns.

⁴ La Confederaziun decretescha prescripziuns davart la cumpensaziun commensura­da da la perdita da gudogn.

⁵ Persunas che prestan servetsch militar u servetsch da cumpensaziun e pateschan donn vi da la sanadad u perdan la vita, han per els u per lur confamigliars il dretg d'in sustegn commensurà da la Confederaziun.

¹ La legislaziun militara sco er l'organisaziun, l'instrucziun e l'equipament da l'ar­mada suttastattan a la Confederaziun.

² …¹⁸

³ La Confederaziun po surpigliar indrizs militars dals chantuns cunter ina indem­nisaziun commensurada.

¹ La legislaziun davart la protecziun civila da persunas e bains cunter las consequen­zas da conflicts armads è chaussa da la Confederaziun.

² La Confederaziun decretescha prescripziuns davart l'engaschament da la protec­ziun civila en cas da catastrofas e da situaziuns d'urgenza.

³ Ella po declerar il servetsch da protecziun sco obligatoric per ils umens. Per las dunnas è quest servetsch facultativ.

⁴ La Confederaziun decretescha prescripziuns davart la cumpensaziun commensura­da da la perdita dal gudogn.

⁵ Persunas che pateschan donn vi da la sanadad u che perdan la vita ademplind il servetsch da protecziun, han per els u per lur confamigliars il dretg d'in sustegn commensurà da la Confederaziun.

¹ En il rom da lur cumpetenzas procuran la Confederaziun ed ils chantuns communa­blamain per in'auta qualitad e permeabilitad dal spazi da furmaziun svizzer.

² La Confederaziun ed ils chantuns coordineschan lur sforzs e garanteschan lur collavuraziun tras organs communabels e tras autras mesiras.

³ Ademplind lur incumbensas²⁰ s'engaschan la Confederaziun ed ils chantuns che las vias da furmaziun generala e da furmaziun professiunala chattian ina renconu­schien­tscha equivalenta en la societad.

¹ Ils chantuns èn cumpetents per ils fatgs da scola.

² Els procuran per ina instrucziun fundamentala suffizienta ch'è averta a tut ils uffants. L'instrucziun fundamentala è obligatorica ed è suttamessa a la direcziun u a la surveglianza dal stadi. L'instrucziun fundamentala a las scolas publicas è gratui­ta.²²

³ Ils chantuns procuran per ina scolaziun speziala suffizienta da tut ils uffants e giuvenils impedids, maximalmain fin al 20avel anniversari.²³

⁴ Sch'i na dat nagina armonisaziun dals fatgs da scola en ils secturs da la vegliade­tgna da cumenzar la scola, da l'obligaziun d'ir a scola, da la durada e da las finami­ras dals stgalims da furmaziun, dals passadis d'in stgalim a l'auter sco er da la ren­conuschientscha da diploms, decretescha la Confederaziun las prescripziuns neces­sarias.²⁴

⁵ La Confederaziun regla il cumenzament da l'onn da scola.²⁵

⁶ Tar la preparaziun da decrets federals che concernan la cumpetenza dals chantuns vegn attribuì in pais spezial a la cooperaziun dals chantuns.²⁶

¹ La Confederaziun decretescha prescripziuns davart la furmaziun professiunala.

² Ella promova la diversitad e la permeabilitad da la purschida en il sectur da la fur­maziun professiunala.

¹ La Confederaziun maina las scolas politecnicas federalas. Ella po stabilir, surpi­gliar u manar ulteriuras scolas autas ed autras instituziuns dal sectur da las scolas autas.

² Ella sustegna las scolas autas chantunalas e po pajar contribuziuns ad autras insti­tuziuns dal sectur da las scolas autas ch'ella ha renconuschì.

³ La Confederaziun ed ils chantuns procuran communablamain per la coordinaziun e per la garanzia da la qualitad en ils fatgs da las scolas autas da la Svizra. En quest connex resguardan la Confederaziun ed ils chantuns l'autonomia da las scolas autas e lur differentas instituziuns purtadras e fan attenziun da tractar en moda eguala instituziuns cun incumbensas egualas.

⁴ Per ademplir lur incumbensas fan la Confederaziun ed ils chantuns contracts e de­legheschan tschertas cumpetenzas ad organs communabels. La lescha regla las cumpetenzas che pon vegnir delegadas a quests organs e fixescha ils princips da l'organisaziun e las proceduras da la coordinaziun.

⁵ Sche la Confederaziun ed ils chantuns na cuntanschan betg las finamiras commu­nablas tras coordinaziun, decretescha la Confederaziun prescripziuns davart ils stga­lims da studi, davart ils passadis d'in stgalim a l'auter, davart la furmaziun supple­mentara e davart la renconuschientscha d'instituziuns e da diploms. Ultra da quai po la Confederaziun liar il sustegn da las scolas autas a princips da finanziaziun unitars e far depender il sustegn da la repartiziun da las incumbensas tranter las scolas autas en secturs che chaschunan custs spezialmain auts.

¹ La Confederaziun promova la perscrutaziun scientifica e l'innovaziun.²⁹

² Ella po far depender la promoziun particularmain da la cundiziun che la qualitad e la coordinaziun sajan garantidas.³⁰

³ Ella po fabritgar, surpigliar u manar centers da perscrutaziun.

¹ La Confederaziun fixescha ils princips davart la furmaziun supplementara.

² Ella po promover la furmaziun supplementara.

³ La lescha fixescha ils secturs ed ils criteris.

¹ La Confederaziun rimna las datas statisticas necessarias davart il stadi ed il svilup da la populaziun, da l'economia, da la societad, da la furmaziun, da la perscrutaziun, dal territori e da l'ambient en Svizra.³²

² Ella po decretar prescripziuns davart l'armonisaziun e la direcziun da registers uffi­zials per limitar ils sforzs per las retschertgas.

¹ La Confederaziun po conceder als chantuns contribuziuns a lur custs per contribu­ziuns da scolaziun a studentas ed a students da scolas autas e d'autras instituziuns dal sectur da la furmaziun superiura. Ella po promover l'armonisaziun interchantu­nala da las contribuziuns da scolaziun e fixar princips per pajar talas.³⁴

² Ella po ultra da quai prender atgnas mesiras per promover la furmaziun; quai succeda sco cumplettaziun da las mesiras chantunalas e resguardond la suveranitad chantunala da scola.

¹ Tar l'adempliment da lur incumbensas tegnan la Confederaziun ed ils chantuns quint dals basegns spezials da promoziun e protecziun dals uffants e giuvenils.

² En cumplettaziun da mesiras chantunalas po la Confederaziun sustegnair la lavur cun uffants e cun giuvenils ordaifer la scola.³⁶

¹ La Confederaziun ed ils chantuns promovan la furmaziun musicala, particularmain tar uffants e giuvenils.

² En il rom da lur cumpetenzas s'impegnan els per ina instrucziun musicala d'auta qualitad en las scolas. Sch'ils chantuns n'èn betg buns da coordinar ina armonisaziun da las finamiras da la furmaziun en las scolas, prenda la Confederaziun las directivas necessarias.

³ En cooperaziun cun ils chantuns determinescha la Confederaziun princips per l'access da la giuventetgna al far musica e per la promoziun da talents musicals.

¹ La Confederaziun promova il sport, oravant tut la scolaziun.

² Ella maina ina scola da sport.

³ Ella po decretar prescripziuns davart il sport da giuvenils e declerar sco obligatori­ca l'instrucziun da sport en scola.

¹ Ils chantuns èn responsabels per il sectur da la cultura.

² La Confederaziun po sustegnair stentas culturalas ch'èn d'interess per l'entira Svizra e po promover l'art e la musica, oravant tut sin il sectur da la scolaziun.

³ Tar l'adempliment da sias incumbensas prenda ella resguard da la varietad cultura­la e linguistica dal pajais.

¹ Las linguas uffizialas da la Confederaziun èn il tudestg, il franzos ed il talian. En il contact cun persunas da lingua rumantscha è er il rumantsch lingua uffiziala da la Confederaziun.

² Ils chantuns determineschan lur linguas uffizialas. Per mantegnair l'enclegientscha tranter las cuminanzas linguisticas, respectan els la cumposiziun linguistica istorica e resguardan las minoritads linguisticas tradiziunalas.

³ La Confederaziun ed ils chantuns promovan la communicaziun ed il barat tranter las cuminanzas linguisticas.

⁴ La Confederaziun sustegna ils chantuns plurilings tar l'adempliment da lur incum­bensas spezialas.

⁵ La Confederaziun sustegna mesiras dals chantuns Grischun e Tessin per mante­gnair e promover la lingua rumantscha e taliana.

¹ La Confederaziun po promover la producziun svizra da films e la cultura da film.

² Ella po decretar prescripziuns per promover la varietad e la qualitad da la purschi­da da films.

¹ Ils chantuns èn cumpetents per reglar la relaziun tranter baselgia e stadi.

² La Confederaziun ed ils chantuns pon prender mesiras en il rom da lur cumpeten­zas per mantegnair la pasch publica tranter ils commembers da las differentas cumi­nanzas religiusas.

³ Igl è scumandà da construir minarets.³⁸

La Confederaziun ed ils chantuns han en mira ina relaziun equilibrada persistenta tran­ter la natira e sia capacitad da regeneraziun d'ina vart e da sia utilisaziun tras l'uman da l'autra vart.

¹ La Confederaziun decretescha prescripziuns davart la protecziun da l'uman e da ses ambient natiral cunter effects nuschaivels u mulestus.

² Ella procura che tals effects vegnian impedids. Ils custs per l'impediment e per la dismessa van a quint dals chaschunaders.

³ Ils chantuns èn cumpetents per l'execuziun da las prescripziuns, sche la lescha na la resalva betg a la Confederaziun.

¹ La Confederaziun fixescha ils princips per ina planisaziun dal territori. Questa è chaussa dals chantuns e serva a l'utilisaziun cunvegnenta ed economica dal terren ed a l'urbanisaziun ordinada dal pajais.

² La Confederaziun promova e coordinescha las stentas dals chantuns e collavura cun quels.

³ Ademplind lur incumbensas prendan la Confederaziun ed ils chantuns resguard dals basegns da la planisaziun dal territori.

¹ La mesiraziun naziunala è chaussa da la Confederaziun.

² La Confederaziun decretescha prescripziuns davart la mesiraziun uffiziala.

³ Ella po decretar prescripziuns davart l'armonisaziun d'infurmaziuns uffizialas che concernan il funs ed il terren.

¹ La quota d'abitaziuns secundaras è limitada a maximalmain 20 pertschient da l'ef­fectiv total d'unitads d'abitar e da la surfatscha d'auzada brutta che vegn utilisada per intents d'abitar en ina vischnanca.

² La lescha oblighescha las vischnancas da publitgar mintga onn lur plan da quotas d'emprimas abitaziuns ed il stadi detaglià da sia execuziun.

¹ La Confederaziun procura en il rom da sias cumpetenzas per in'utilisaziun spargnusa e la protecziun da las resursas d'aua sco er per il cumbat cunter las conse­quenzas nuschaivlas da l'aua.

² Ella fixescha ils princips davart il mantegniment e l'utilisaziun da las resursas d'aua, davart il diever da las auas per producir energia e per intents da sfradentar sco er davart autras intervenziuns en la circulaziun da l'aua.

³ Ella decretescha prescripziuns davart la protecziun da las auas, la garanzia da la quota commensurada da l'aua restanta, las construcziuns en connex cun las auas, la segirezza dals implants da serra e davart las influenzas da las precipitaziuns atmosfe­ricas.

⁴ Ils chantuns disponan da las resursas d'aua. En il rom da la legislaziun federala pon els incassar taxas per l'utilisaziun da las auas. La Confederaziun ha il dretg d'utilisar las auas per sias interpresas da transport; ella paja per quest intent ina taxa ed ina indemnisaziun.

⁵ Davart ils dretgs vi da resursas d'aua internaziunalas e davart las taxas colliadas cun quests dretgs decida la Confederaziun cun agid dals chantuns pertutgads. Sche plirs chantuns na pon betg sa cunvegnir davart ils dretgs vi da resursas d'aua inter­chantunalas, decida la Confederaziun.

⁶ Ademplind sias incumbensas resguarda la Confederaziun ils interess dals chantuns dals quals deriva l'aua.

¹ La Confederaziun procura ch'il guaud possia ademplir sias funcziuns da protec­ziun, da niz e da recreaziun.

² Ella fixescha ils princips per la protecziun dal guaud.

³ Ella promova las mesiras per il mantegniment dal guaud.

¹ Per la protecziun da la natira e da la patria èn cumpetents ils chantuns.

² Ademplind sias incumbensas resguarda la Confederaziun ils interess da la protec­ziun da la natira e da la patria. Ella ha quità da cuntradas, da maletgs dal lieu, da lieus istorics sco er da monuments da natira e da cultura; ella mantegna quels en lur furma integrala, sche l'interess public pretenda quai.

³ Ella po sustegnair las stentas da la protecziun da la natira e da la patria ed acquistar u segirar tras contract u tras expropriaziun objects da muntada per l'entira Svizra.

⁴ Ella decretescha prescripziuns per la protecziun da la fauna e flora e per mante­gnair lur spazis da viver en la varietad natirala. Ella protegia las spezias periclitadas da l'extincziun.

⁵ Palids e cuntradas da palì da bellezza particulara e da muntada per l'entira Svizra èn protegidas. En quellas na dastgan vegnir construids nagins stabiliments, ed igl è er scumandà da far midadas dal terren. Ina excepziun èn installaziuns che servivan gia avant a la protecziun u a l'utilisaziun agricula da las palids e da las cuntradas da palì.

La Confederaziun fixescha ils princips per l'execuziun da la pestga e da la chatscha, spezialmain per mantegnair la varietad da las spezias da peschs, dals mamifers sel­vadis e dals utschels.

¹ La Confederaziun decretescha prescripziuns davart la protecziun dals animals.

² Ella regla particularmain:

a.

il tegnair e tgirar animals;

b.

ils experiments cun animals e las intervenziuns vi da l'animal viv;

c.

il niz d'animals;

d.

l'import d'animals e da products d'animals;

e.

il commerzi cun animals ed ils transports d'animals;

f.

il mazzar animals.

³ Ils chantuns èn cumpetents per l'execuziun da las prescripziuns, sche la lescha na resalva betg quella a la Confederaziun.

La Confederaziun po realisar e metter en funcziun ovras publicas u sustegnair lur realisaziun en l'interess da l'entir pajais u d'ina gronda part da quel.

¹ La Confederaziun ed ils chantuns procuran per ina purschida suffizienta da traffic public sin via, sin l'aua, cun la viafier e cun telefericas en tut las regiuns dal pajais. En quest connex stoi vegnir tegnì quint en moda adequata dal transport da rauba cun la viafier.

² Ils custs dal traffic public vegnan cuvrids per ina part cunvegnenta tras ils pretschs pajads da las utilisadras e dals utilisaders dal traffic public.

¹ La Confederaziun decretescha prescripziuns davart il traffic sin via.

² Ella exequescha la surveglianza suprema da las vias d'impurtanza per l'entira Svizra; ella po fixar tgeninas vias da transit che ston esser avertas per il traffic.

³ Il diever da las vias publicas è gratuit. L'Assamblea federala po permetter excep­ziuns.

¹ La Confederaziun ed ils chantuns procuran per ina infrastructura stradala suffi­zienta en tut las regiuns dal pajais.

² La Confederaziun garantescha la realisaziun e l'utilisabladad d'ina rait da vias na­ziunalas. Ella construescha, maina e mantegna las vias naziunalas. Ella surpiglia ils custs respectivs. Ella po delegar questas incumbensas cumplettamain u parzialmain a purtaders publics, privats u maschadads.

¹ La Confederaziun protegia il territori da las Alps da las consequenzas negativas dal traffic da transit. Ella limitescha las grevezzas tras il traffic da transit per ch'ellas na sajan betg nuschaivlas ni per ils umans, ni per ils animals, ni per las plantas e n'er betg per lur spazis da viver.

² Il traffic da martganzia transalpin da cunfin a cunfin succeda cun la viafier. Il Cus­segl federal prenda las mesiras necessarias. Excepziuns èn be admissiblas, sch'ellas èn indispensablas. Ellas ston vegnir definidas pli detagliadamain en ina lescha.

³ La capacitad da las vias da transit en il territori da las Alps na dastga betg vegnir augmentada. Questa restricziun na vala betg per vias da sviament che distgargian ils lieus dal traffic da transit.

¹ La Confederaziun po incassar sin il traffic da camiuns pesants ina taxa dependenta da la prestaziun e dal consum da carburant, uschenavant ch'il traffic da camiuns pesants chaschuna custs a la generalitad che n'èn betg cuvrids d'autras prestaziuns u taxas.

² Il retgav net che resulta da la taxa vegn duvrà per cuvrir ils custs che stattan en connex cun il traffic terrester.⁴⁶

³ Ils chantuns vegnan participads al retgav net. Tar la calculaziun da las parts èn da resguardar particularmain ils effects da la taxa sin las regiuns muntagnardas e perife­ras.

La Confederaziun incassescha ina taxa per l'utilisaziun da las vias naziunalas cun vehichels a motor e cun chars annexs che n'èn betg suttamess a la taxa sin il traffic da camiuns pesants.

¹ Las vias naziunalas sco er las contribuziuns a mesiras per meglierar l'infrastructura da traffic en citads ed aglomeraziuns en connex cun il traffic sin via vegnan finan­ziadas sur in fond.

² Al fond vegnan assegnads ils suandants meds finanzials:

a.

il retgav net da la taxa per l'utilisaziun da las vias naziunalas tenor l'arti­tgel 85a;

b.

il retgav net da la taglia speziala da consum tenor l'artitgel 131 alinea 1 litera d;

c.

il retgav net dal supplement tenor l'artitgel 131 alinea 2 litera a;

d.

il retgav net da la taxa tenor l'artitgel 131 alinea 2 litera b;

e.

ina part dal retgav net da la taglia da consum sin tut ils carburants, cun ex­cepziun dals carburants d'aviatica, tenor l'artitgel 131 alinea 1 litera e; la part importa 9 pertschient dals meds finanzials tenor la litera c e 9 per­tschient da la mesadad dal retgav net da la taglia da consum sin tut ils carburants, cun excepziun dals carburants d'aviatica, maximalmain però 310 milliuns francs per onn; la lescha regla l'indexaziun da quest import;

f.

per regla 10 pertschient dal retgav net da la taglia da consum sin tut ils car­burants, cun excepziun dals carburants d'aviatica, tenor l'artitgel 131 alinea 1 litera e;

g.

ils retgavs da la finanziaziun speziala tenor l'alinea 3 litera g e da contri­buziuns dals chantuns per cumpensar custs supplementars che resultan da l'integraziun da novs trajects en la rait da vias naziunalas;

h.

ulteriurs meds finanzials assegnads tras la lescha che stattan en connex cun il traffic sin via.

³ Per las suandantas incumbensas ed expensas en connex cun il traffic sin via vegn manada ina finanziaziun speziala:

a.

las contribuziuns a mesiras per promover il traffic cumbinà ed il transport da vehichels a motor accumpagnads;

b.

las contribuziuns als custs per las vias principalas;

c.

las contribuziuns ad ovras da protecziun cunter forzas da la natira ed a mesi­ras da la protecziun da l'ambient e da la cuntrada che daventan necessarias pervia dal traffic sin via;

d.

las contribuziuns generalas als custs dals chantuns per vias ch'èn avertas per il traffic da vehichels a motor;

e.

las contribuziuns als chantuns senza vias naziunalas;

f.

la perscrutaziun e l'administraziun;

g.

las contribuziuns al fond tenor l'alinea 2 litera g.

⁴ A la finanziaziun speziala vegn bunifitgada la mesadad dal retgav net da la taglia da consum sin tut ils carburants, cun excepziun dals carburants d'aviatica, tenor l'artitgel 131 alinea 1 litera e minus ils meds finanzials tenor l'alinea 2 litera e.

⁵ Sch'il basegn è cumprovà en la finanziaziun speziala e sch'i duai vegnir furmada ina retenziun adequata en la finanziaziun speziala, ston ils retgavs da la taglia da consum tenor l'artitgel 131 alinea 1 litera d vegnir assegnads a la finanziaziun spe­ziala empè al fond.

La legislaziun davart il traffic da viafier, las pendicularas, la navigaziun sco er davart l'aviatica e l'astronautica è chaussa da la Confederaziun.

¹ La Confederaziun surpiglia la chargia principala da la finanziaziun da l'infra­struc­tura da viafier.

² L'infrastructura da viafier vegn finanziada sur in fond. Al fond vegnan attribuids ils suandants meds finanzials:

a.

maximalmain dus terzs dal retgav che resulta da la taxa sin il traffic da camiuns pesants tenor l'artitgel 85;

b.

il retgav che resulta da l'augment da la taglia sin la plivalur tenor l'arti­tgel 130 alinea 3^bis;

c.

2,0 pertschient da las entradas che resultan da la taglia federala directa da las persunas natiralas;

d.

2300 milliuns francs per onn da las finanzas federalas generalas; la lescha regla l'indexaziun da quest import.

³ Ils chantuns sa participeschan en moda adequata a la finanziaziun da l'infrastruc­tura da viafier. La lescha regla ils detagls.

⁴ La lescha po prevair ina finanziaziun cumplementara tras terzas persunas.

La mesadad dal retgav net da la taglia da consum sin carburants d'aviatica ed il sup­plement sin la taglia da consum sin ils carburants d'aviatica vegnan utilisads per las suandantas incumbensas ed expensas en connex cun il traffic aviatic:

a.

las contribuziuns a mesiras da la protecziun da l'ambient che daventan neces­sarias pervia dal traffic aviatic;

b.

las contribuziuns a mesiras da segirezza per proteger il traffic aviatic cunter acts illegals, en spezial attentats terroristics e rapiments, uschenavant che questas mesiras n'èn betg chaussa d'autoritads statalas;

c.

las contribuziuns a mesiras per promover in aut nivel da segirezza tecnica en il traffic aviatic.

¹ La Confederaziun fixescha ils princips per raits da sendas, da vias da viandar e da vias da velo.

² Ella po sustegnair e coordinar mesiras dals chantuns e da terzas persunas per crear e mantegnair talas raits sco er concernent l'infurmaziun davart questas raits. En quest connex respecta ella las cumpetenzas dals chantuns.

³ Ademplind sias incumbensas resguarda ella talas raits. Ella remplazza vias ch'ella ha d'eliminar.

¹ La Confederaziun ed ils chantuns s'engaschan en il rom da lur cumpetenzas per in provediment d'energia suffizient, diversifitgà, segir, economic ed ecologicamain ac­ceptabel sco er per in consum d'energia spargnus e raziunal.

² La Confederaziun fixescha ils princips per l'utilisaziun da l'energia indigena e regenerabla e per in consum d'energia spargnus e raziunal.

³ La Confederaziun decretescha prescripziuns davart il consum d'energia da stabili­ments, vehichels ed apparats. Ella promova il svilup da tecnicas d'energia, spezial­main en ils secturs dal spargnar energia e da las energias regenerablas.

⁴ Per mesiras che pertutgan il consum d'energia en edifizis èn cumpetents oravant tut ils chantuns.

⁵ La Confederaziun tegna quint en sia politica d'energia da las stentas dals chantuns e da las vischnancas sco er da l'economia; ella resguarda las relaziuns en las singu­las regiuns dal pajais e quai ch'è economicamain supportabel.

La legislaziun sin il champ da l'energia nucleara è chaussa da la Confederaziun.

¹ La Confederaziun decretescha prescripziuns davart il transport e la furniziun da l'energia electrica.

² La legislaziun davart conducts da bischens per transportar carburants u combu­stibels liquids u en furma da gas è chaussa da la Confederaziun.

¹ Ils fatgs da posta e telecommunicaziun èn chaussa da la Confederaziun.

² La Confederaziun procura per in provediment suffizient ed ad in pretsch raschunai­vel da servetschs da posta e da telecommunicaziun en tut las parts dal pajais. Las tariffas vegnan fixadas tenor princips unitars.

¹ La legislaziun davart radio e televisiun sco er davart autras furmas da telediffusiun publica da represchentaziuns ed infurmaziuns suttastat a la Confederaziun.

² Il radio e la televisiun contribueschan a la furmaziun ed al svilup cultural, a la furmaziun libra da l'opiniun sco er al divertiment. Els resguardan las atgnadads dal pajais ed ils basegns dals chantuns. Els preschentan ils eveniments a moda correcta ed reflecteschan adequatamain la diversitad da las opiniuns.

³ L'independenza dal radio e da la televisiun sco er l'autonomia en la furmaziun dals programs èn garantidas.

⁴ Igl è da prender resguard da la situaziun e dals pensums d'autras medias, oravant tut da la pressa.

⁵ Protestas concernent programs pon vegnir inoltradas ad ina instanza da recurs independenta per il giudicament.

¹ La Confederaziun ed ils chantuns sa tegnan al princip da la libertad economica.

² Els defendan ils interess da l'economia svizra cumplessiva e contribueschan cun l'economia privata a la prosperitad ed a la segirezza economica da la populaziun.

³ En il rom da lur cumpetenzas procuran els per cundiziuns da basa favuraivlas per l'economia privata.

⁴ Divergenzas dal princip da la libertad economica, surtut er mesiras che sa drizzan cunter la concurrenza, èn be admessas, sch'ellas èn previsas en la Constituziun federala u fundadas tras dretgs da regals chantunals.

¹ La Confederaziun po decretar prescripziuns davart l'activitad da gudogn en l'economia privata.

² Ella procura per in spazi economic omogen en Svizra. Ella garantescha che persunas cun ina scolaziun scientifica u cun in diplom d'ina scola federala, chantu­nala u renconuschì d'in chantun possian exequir lur professiun en l'entira Svizra.

³ Per proteger l'economia publica, la proprietad privata ed ils acziunaris ed er en il senn d'ina gestiun persistenta d'interpresas definescha la lescha directivas per las societads d'aczias svizras, quotadas en Svizra u a l'exteriur, tenor ils princips suandants:

a.

La radunanza generala votescha mintga onn davart la summa totala da las remuneraziuns (daners e valur da las prestaziuns materialas) per il cussegl d'administraziun, per la direcziun generala e per il cussegl consultativ. Ella elegia mintga onn il president dal cussegl d'administraziun e mintga singul commember dal cussegl d'administraziun e da la cumissiun da remuneraziun sco er in represchentant independent da las persunas cun il dretg da votar. Las cassas da pensiun voteschan en l'interess da lur persunas assicuradas e rendan transparent co ch'ellas han votà. Ils acziunaris pon votar electronicamain sin distanza; els na pon betg vegnir represchentads d'in commember d'in organ da la societad u d'in depositari.

b.

Ils commembers dals organs da la societad na survegnan naginas indemnisaziuns da partenza u autras indemnisaziuns, naginas remuneraziuns anticipadas, naginas premias per cumpras e venditas d'interpresas e nagins contracts supplementars da consulenza u da lavur cun societads da la medema gruppa. La gestiun da la societad na dastga betg vegnir delegada ad ina persuna giuridica.

c.

Ils statuts regleschan l'import dals credits, emprests e rentas als commembers dals organs da la societad, sco er lur plans da reussida, ils plans da participaziun, il dumber permiss da mandats ordaifer il concern sco er la durada dals contracts da lavur dals commembers da la direcziun generala.

d.

La violaziun da las disposiziuns tenor las literas a-c vegn sancziunada cun in chasti da detenziun fin a trais onns e cun in chasti pecuniar fin a sis remuneraziuns annualas.⁵⁷

¹ La Confederaziun decretescha prescripziuns cunter consequenzas economicamain u socialmain nuschaivlas da cartels e d'autras restricziuns da la concurrenza.

² Ella prenda mesiras:

a.

per impedir abus en la furmaziun dals pretschs tras interpresas ed organisa­ziuns da dretg privat u da dretg public cun ina posiziun dominanta sin il martgà;

b.

cunter la concurrenza illoiala.

¹ La Confederaziun prenda mesiras per proteger las consumentas ed ils consuments.

² Ella decretescha prescripziuns davart ils meds giuridics che stattan a disposiziun a las organisaziuns dals consuments. Sin il sectur da la legislaziun federala davart la concurrenza illoiala han questas organisaziuns ils medems dretgs sco las federaziuns professiunalas ed economicas.

³ Ils chantuns prevesan per dispitas fin ad ina tscherta valur ina procedura da mediaziun u ina procedura giudiziala simpla e speditiva. Il Cussegl federal fixescha il limit da la valur en lita.

¹ La Confederaziun decretescha prescripziuns davart las bancas e la bursa; latiers tegna ella quint da l'incumbensa e da la situaziun speziala da las bancas chantunalas.

² Ella po decretar prescripziuns davart prestaziuns da servetsch finanzialas sin auters secturs.

³ Ella decretescha prescripziuns davart las assicuranzas privatas.

¹ Ils fatgs monetars suttastattan a la Confederaziun; ella suletta ha il dretg d'emetter munaida e bancnotas.

² La Banca naziunala svizra fa sco banca centrala independenta ina politica monetara che serva als interess generals dal pajais; ella vegn administrada cun la cooperaziun e sut la surveglianza da la Confederaziun.

³ La Banca naziunala svizra furma ord ses retgavs reservas monetaras suffizientas; ina part da questas reservas vegn fatga cun aur.

⁴ Il retgav net da la Banca naziunala svizra va per almain dus terzs als chantuns.

¹ La Confederaziun prenda mesiras per segirar in svilup equilibrà da la conjunctura, particularmain per prevegnir e cumbatter la dischoccupaziun e la chareschia.

² Ella resguarda il svilup economic da las singulas regiuns dal pajais. Ella collavura cun ils chantuns e cun l'economia.

³ En ils fatgs monetars e da credit, en l'economia exteriura e sin il sectur da las finanzas publicas po ella divergiar dal princip da la libertad economica, sche quai è necessari.

⁴ La Confederaziun, ils chantuns e las vischnancas resguardan la situaziun da la conjunctura en lur politica d'entradas e d'expensas.

⁵ Per stabilisar la conjunctura po la Confederaziun incassar temporarmain supple­ments u conceder rabats sin taxas e taglias previsas dal dretg federal. Ils meds incassads en questa maniera èn da bloccar. Suenter ch'els vegnan dads liber, vegnan taxas e taglias directas restituidas individualmain, las taxas e taglias indirectas vegnan duvradas per conceder rabats u per procurar lavur.

⁶ La Confederaziun po obligar las interpresas da furmar reservas per procurar lavur; ella conceda per la paja levgiaments da taglias e po er obligar ils chantuns da far il medem. Suenter che questas reservas èn vegnidas dadas libras decidan las interpre­sas libramain davart lur diever en il rom dals intents previs da la lescha.

¹ La Confederaziun defenda ils interess da l'economia svizra en l'exteriur.

² En cas spezials po ella prender mesiras per proteger l'economia indigena. Sch'i fa da basegn po ella divergiar dal princip da la libertad economica.

¹ La Confederaziun segirescha il provediment dal pajais cun bains e servetschs necessaris per viver en cas da smanatschas da la politica da pussanza u da guerras sco er en situaziuns da grevas mancanzas che l'economia na po betg dumagnar be cun agens meds. Ella prenda las mesiras preventivas.

² Sch'i fa da basegn po ella divergiar dal princip da la libertad economica.

La Confederaziun po sustegnair regiuns dal pajais economicamain smanatschadas sco er promover branschas economicas e professiuns, sche mesiras raschunaivlas da l'agen agid na bastan betg per segirar lur existenza. Sch'i fa basegn po ella divergiar dal princip da la libertad economica.

¹ La Confederaziun procura che l'agricultura prestia cun ina producziun persistenta ed orientada vers il martgà ina contribuziun essenziala per:

a.

in provediment segir da la populaziun;

b.

il mantegniment da la basa da viver natirala e per la tgira d'ina cuntrada cultivada;

c.

l'urbanisaziun decentralisada dal pajais.

² Cumplettond l'agen agid ch'ins po pretender da l'agricultura e, sche necessari er divergiond dal princip da la libertad economica, promova la Confederaziun ils manaschis purils che cultiveschan il terren.

³ Ella fixescha mesiras per che l'agricultura possia ademplir sias incumbensas multifaras. Ella ha particularmain las sequentas cumpetenzas ed incumbensas:

a.

Ella cumplettescha l'entrada dals purs cun pajaments directs per realisar ina indemnisaziun commensurada per las prestaziuns furnidas, cun la premissa ch'ina prestaziun ecologica saja cumprovada.

b.

Ella promova furmas da producziun cun impuls economics avantagius che resguardan spezialmain la natira, l'ambient ed ils animals.

c.

Ella decretescha prescripziuns concernent la decleraziun da l'origin, da la qualitad, da la metoda da producziun e da la procedura d'elavuraziun per victualias.

d.

Ella protegia l'ambient da donns chaschunads dal diever exagerà da fertilisa­ders, da chemicalias e d'autras materias auxiliaras.

e.

Ella po promover la perscrutaziun, la cussegliaziun e la scolaziun agricula ed er prestar agids d'investiziun.

f.

Ella po decretar prescripziuns per consolidar la proprietad funsila dals purs.

⁴ Ella metta a disposiziun per quest intent meds finanzials liads a l'intent dal sectur agricul e meds generals da la Confederaziun.

Per garantir il provediment da la populaziun cun victualias stgaffescha la Confede­ra­ziun premissas per:

a.

la garanzia da la basa per la producziun agricula, en spezial il terren culti­va­bel;

b.

ina producziun da victualias ch'è adattada a las cundiziuns localas e che dovra las resursas en moda effizienta;

c.

in'agricultura ed in'economia alimentara ch'èn orientadas al martgà;

d.

relaziuns commerzialas transcunfinalas che gidan a sviluppar en moda persistenta l'agricultura e l'economia alimentara;

e.

in diever da victualias che spargna resursas.

La legislaziun davart la fabricaziun, l'import, la purificaziun e la vendita da vinars suttastat a la Confederaziun. Ella tegna particularmain quint dals effects nuschaivels dal consum d'alcohol.

¹ La Confederaziun decretescha prescripziuns davart ils gieus per daners, tegnend quint dals interess dals chantuns.

² Per installar e per manar bancas da gieu è necessaria ina concessiun da la Confederaziun. Tar la surdada da concessiuns resguarda la Confederaziun las cundiziuns regiunalas. Ella incassescha ina taxa sin bancas da gieu che dependa dal retgav; la taxa na dastga betg surpassar 80 pertschient dal retgav brut da gieu. Questa taxa è destinada a l'assicuranza per vegls, survivents ed invaliditad.

³ Ils chantuns èn cumpetents per permetter e per survegliar:

a.

ils gieus per daners accessibels ad in dumber illimità da persunas en plirs lieus ed en ils quals i vegn tratg la sort u procedì en moda sumeglianta; exceptads èn ils sistems da jackpot da las bancas da gieu;

b.

las scumessas da sport;

c.

ils gieus d'inschign.

⁴ Ils alineas 2 e 3 vegnan er applitgads per ils gieus per daners purschids a basa da la telecommunicaziun.

⁵ La Confederaziun ed ils chantuns tegnan quint dals privels en connex cun ils gieus per daners. Tras la legislaziun e tras mesiras da surveglianza garanteschan els ina protecziun adequata, resguardond en quest connex las differentas caracteristicas dals gieus sco er la furma ed il lieu da la purschida.

⁶ Ils chantuns garanteschan ch'ils retgavs nets dals gieus tenor l'alinea 3 literas a e b vegnian duvrads dal tuttafatg per intents d'utilitad publica, en spezial en ils secturs da la cultura, dals fatgs socials e dal sport.

⁷ La Confederaziun ed ils chantuns sa coordineschan per ademplir lur incumbensas. Perquai stgaffescha la lescha in organ cuminaivel che sa cumpona mintgamai per la mesadad da commembers dals organs executivs da la Confederaziun e dals chantuns.

¹ La Confederaziun decretescha prescripziuns cunter il diever abusiv d'armas, d'accessoris d'armas e da muniziun.

² Ella decretescha prescripziuns davart la fabricaziun, l'acquist e la vendita sco er davart l'import, l'export ed il transit da material da guerra.

¹ La Confederaziun promova la construcziun d'abitaziuns ed er l'acquist da proprietad d'abitaziuns e da chasas destinadas al diever persunal da privats sco er l'activitad da purtaders ed organisaziuns per la construcziun d'abitaziuns d'util pu­blic.

² Ella promova oravant tut l'acquist e l'avertura da terren per la construcziun d'abi­taziuns, la raziunalisaziun e la reducziun dals pretschs per la construcziun d'abita­ziuns sco er la reducziun dals custs d'abitar.

³ Ella po decretar prescripziuns davart l'avertura da terren per la construcziun d'abitaziuns e davart la raziunalisaziun da la construcziun.

⁴ Ella resguarda particularmain ils interess da famiglias, d'attempads, da persunas basegnusas e d'impedids.

¹ La Confederaziun po decretar prescripziuns cunter ils abus en ils fatgs da fittanza, surtut cunter tschains da fittanza abusivs, sco er davart la pussaivladad da protestar cunter disditgas abusivas e davart la prolungaziun limitada da relaziuns da fittanza.

² Ella po decretar prescripziuns davart la decleraziun cun vigur lianta da contracts da fittanza generals. Tals contracts dastgan be vegnir declerads sco generalmain liants, sch'els tegnan quint a moda commensurada dals interess motivads da minoritads sco er da las differenzas regiunalas e sch'els na pregiuditgeschan betg l'egualitad da dretg.

¹ La Confederaziun po decretar prescripziuns davart:

a.

la protecziun da las lavurantas e dals lavurants;

b.

la relaziun tranter patruns e lavurants, particularmain davart la reglamenta­ziun communabla da dumondas da manaschi e fatgs professiunals;

c.

l'intermediaziun da lavur;

d.

la decleraziun cun vigur lianta da contracts da lavur collectivs.

² Contracts da lavur collectivs dastgan vegnir declerads sco generalmain liants, sch'els tegnan quint a moda commensurada dals interess motivads da minoritads sco er da las differenzas regiunalas e sch'els na pregiuditgeschan betg la libertad sindi­cala.

³ Il 1. d'avust è il di da la festa naziunala. Concernent il dretg da lavur è el egual a las dumengias ed è pajà.

¹ La Confederaziun prenda mesiras per ina prevenziun suffizienta per vegls, survi­vents ed invalids. Quella sa basa sin trais pitgas, numnadamain sin l'assicuranza federala per vegls, survivents ed invalids, sin la prevenziun professiunala e sin la prevenziun individuala.

² La Confederaziun procura che l'assicuranza per vegls, survivents ed invalids sco er la prevenziun professiunala possian ademplir lur intents permanentamain.

³ Ella po obligar ils chantuns da liberar da la taglia las instituziuns da l'assicuranza federala per vegls, survivents ed invalids sco er da la prevenziun professiunala e conceder als assicurads ed a lur patrunas e patruns levgiaments da taglia sin contri­buziuns e dretgs ch'els pon pretender.

⁴ En collavuraziun cun ils chantuns promova ella la prevenziun individuala, parti­cularmain cun mesiras da la politica fiscala e da la politica da proprietad.

¹ La Confederaziun decretescha prescripziuns davart l'assicuranza da vegls, survi­vents ed invalids.

² Ella observa ils suandants princips:

a.

L'assicuranza è obligatorica.

a^bis.⁶³

Ella conceda prestaziuns finanzialas e materialas.

b.

Las rentas han da cuvrir commensuradamain il basegn d'existenza.

c.

La renta maximala correspunda sin il pli al dubel da la renta minimala.

d.

Las rentas vegnan adattadas almain da tut al svilup dals pretschs.

³ L'assicuranza vegn finanziada:

a.

tras contribuziuns dals assicurads; latiers pajan las patrunas ed ils patruns la mesadad da las contribuziuns per lur lavurantas e lavurants;

b.⁶⁴

tras prestaziuns da la Confederaziun.

⁴ Las prestaziuns da la Confederaziun muntan sin il pli la mesadad da las expensas.⁶⁵

⁵ Las prestaziuns da la Confederaziun vegnan cuvridas en emprima lingia ord il re­tgav net da la taglia sin tubac, da la taglia sin vinars e da la taxa sin bancas da gieus.

⁶ …⁶⁶

¹ La Confederaziun ed ils chantuns pajan prestaziuns supplementaras a persunas, tar las qualas las prestaziuns da l'assicuranza per vegls, survivents ed invalids na cuvran betg il basegn d'existenza.

² La lescha fixescha la dimensiun da las prestaziuns supplementaras sco er las in­cumbensas e las cumpetenzas da la Confederaziun e dals chantuns.

¹ La Confederaziun promova l'integraziun d'invalids cun pajar prestaziuns finan­zialas e materialas. Per quest intent po ella utilisar ils meds da l'assicuranza d'inva­lids.

² Ils chantuns promovan l'integraziun d'invalids, spezialmain tras contribuziuns vi da la construcziun e vi da la gestiun d'instituziuns che servan ad abitar ed a lavurar.

³ La lescha fixescha las finamiras, ils princips ed ils criteris da l'integraziun.

¹ Ils chantuns procuran per l'agid e per la tgira dals attempads e dals impedids a chasa.

² La Confederaziun sustegna stentas per tut la Svizra en favur dals attempads e dals impedids a chasa. Per quest intent po ella impunder meds finanzials da l'assicuranza da vegls, survivents ed invalids.

¹ La Confederaziun decretescha prescripziuns davart la prevenziun professiunala.

² Ella observa ils suandants princips:

a.

La prevenziun professiunala pussibilitescha ensemen cun l'assicuranza da vegls, survivents ed invalids da mantegnair il nivel da viver anteriur a moda commensurada.

b.

La prevenziun professiunala è obligatorica per lavurantas e lavurants; la lescha po prevair excepziuns.

c.

Las patrunas ed ils patruns assicureschan lur lavurantas e lavurants tar ina instituziun da prevenziun; sche necessari dat la Confederaziun ad els la pussaivladad d'assicurar las lavurantas ed ils lavurants tar ina instituziun da prevenziun federala.

d.

Persunas cun gudogn independent pon s'assicurar voluntarmain tar ina instituziun da prevenziun.

e.

Per tschertas gruppas da persunas cun gudogn independent po la prevenziun professiunala vegnir declerada sco obligatorica, saja quai generalmain u per singulas ristgas.

³ La prevenziun professiunala vegn finanziada tras las contribuziuns dals assicurads; latiers pajan las patrunas ed ils patruns almain la mesadad da las contribuziuns da lur lavurantas e lavurants.

⁴ Las instituziuns da prevenziun ston satisfar a las pretensiuns minimalas dal dretg federal; per la schliaziun d'incumbensas spezialas po la Confederaziun prevair mesiras applitgablas en tut la Svizra.

¹ La Confederaziun decretescha prescripziuns davart l'assicuranza da dischoccu­pads.

² Ella observa ils suandants princips:

a.

L'assicuranza conceda ina cumpensaziun commensurada da l'acquist e su­stegna mesiras destinadas per impedir e cumbatter la dischoccupaziun.

b.

La participaziun è obligatorica per lavurantas e lavurants; la lescha po pre­vair excepziuns.

c.

Persunas cun gudogn independent pon s'assicurar voluntarmain.

³ L'assicuranza vegn finanziada tras las contribuziuns dals assicurads; latiers pajan las patrunas e patruns la mesadad da las contribuziuns per lur lavurantas e lavurants.

⁴ La Confederaziun ed ils chantuns furneschan prestaziuns finanzialas en cas da relaziuns extraordinarias.

⁵ La Confederaziun po decretar prescripziuns davart il provediment dals dischoccu­pads.

Persunas basegnusas vegnan sustegnidas da lur chantun da domicil. La Confedera­ziun regla las excepziuns e las cumpetenzas.

¹ Ademplind sias incumbensas resguarda la Confederaziun ils basegns da la fa­miglia. Ella po sustegnair mesiras per la protecziun da la famiglia.

² Ella po decretar prescripziuns davart ils supplements da famiglia e manar ina cassa federala da cumpensaziun.

³ Ella instituescha in'assicuranza da maternitad. Er persunas che na pon betg giudair las prestaziuns da l'assicuranza pon vegnir obligadas da pajar contribuziuns.

⁴ La Confederaziun po declerar sco obligatorica la participaziun a cassas da cumpen­saziun per famiglias e l'assicuranza da maternitad, saja quai generalmain u per sin­gulas gruppas da la populaziun; ella po far dependentas sias prestaziuns da presta­ziuns commensuradas dals chantuns.

¹ La Confederaziun decretescha prescripziuns davart l'assicuranza da malsauns e cunter accidents.

² Ella po declerar sco obligatorica l'assicuranza da malsauns e cunter accidents, saja quai generalmain u per singulas gruppas da la populaziun.

¹ En il rom da lur cumpetenzas procuran la Confederaziun ed ils chantuns che tuts hajan access ad in provediment medicinal da basa suffizient e d'auta qualitad. Els renconuschan e promovan la medischina da famiglia sco cumponenta essenziala da quest provediment da basa.

² La Confederaziun decretescha prescripziuns davart:

a.

la scolaziun e la furmaziun supplementara per professiuns dal provediment medicinal da basa e las pretensiuns per pratitgar questas professiuns;

b.

l'indemnisaziun adequata da las prestaziuns da la medischina da famiglia.

¹ En il rom da sias cumpetenzas prenda la Confederaziun mesiras per proteger la sanadad.

² Ella decretescha prescripziuns davart:

a.

la manipulaziun da victualias sco er da medicaments, meds narcotics, orga­nissems, chemicalias ed objects che pon periclitar la sanadad;

b.

il cumbat cunter malsognas d'umans u d'animals transmissiblas e fitg dera­sadas u privlusas;

c.

la protecziun cunter radis ionisants.

En il rom da lur cumpetenzas procuran la Confederaziun ed ils chantuns ch'i vegnia tegnì quint da la medischina cumplementara.

1 La Confederaziun decretescha prescripziuns davart la perscrutaziun vi da l'uman, uschenavant che la protecziun da sia dignitad e da sia persunalitad pretendan quai. En quest connex preserva ella la libertad da la perscrutaziun e tegna quint da l'im­purtanza da la perscrutaziun per la sanadad e per la societad.

² Per la perscrutaziun biologica e medicinala vi da l'uman resguarda ella ils princips suandants:

a.

mintga project da perscrutaziun premetta che la persuna che sa participescha a quest project u che la persuna ch'è autorisada tenor lescha da far quai haja dà ses consentiment suenter esser vegnida infurmada suffizientamain. La le­scha po prevair excepziuns. Ina refusa è en mintga cas lianta;

b.

ils ristgs e las grevezzas per la persuna che sa participescha ad in project da perscrutaziun na dastgan betg star en ina disproporziun cun il niz che resulta da quest project;

c.

in project da perscrutaziun dastga vegnir realisà cun persunas incapablas da giuditgar sulettamain, sche enconuschientschas equivalentas na pon betg vegnir cuntanschidas cun persunas capablas da giuditgar. Sch'il project da perscrutaziun na lascha betg spetgar in niz direct per las persunas incapablas da giuditgar, dastgan ils ristgs e las grevezzas esser mo minimals;

d.

ina examinaziun independenta dal project da perscrutaziun sto confermar che la protecziun da las persunas che sa participeschan a quest project è ga­rantida.

¹ L'uman è protegì dal diever abusiv da la medischina da reproducziun e da la tecno­logia da gens.

² La Confederaziun decretescha prescripziuns davart il tractament da schermenza e dal patrimoni genetic da l'uman. Ella procura per la protecziun da la dignitad dals umans, da la persunalitad e da la famiglia ed observa particularmain ils suandants princips:

a.

Tuts geners da clonar ed intervenziuns en il patrimoni genetic da cellas sexualas e d'embrios èn scumandads.

b.

Schermenzas e patrimonis genetics na umans na dastgan betg vegnir transfe­rids en schermenzas umanas u vegnir unids cun quellas.

c.⁷⁶

Las proceduras da reproducziun cun agid da la medischina dastgan be vegnir applitgadas, sche la sterilitad u il privel dal transferiment d'ina greva malso­gna na po betg vegnir eliminà autramain, dentant betg per obtegnair tscher­tas qualitads tar l'uffant u per far perscrutaziuns; la fructificaziun da cellas d'ov umanas ordaifer il corp da la dunna è permessa be sut las cundiziuns fi­xadas da la lescha; ordaifer il corp da la dunna dastg'ins sviluppar mo tan­tas cellas d'ov umanas ad embrios sco quai ch'ins dovra per la reproducziun cun agid da la medischina.

d.

La donaziun d'embrios e tuts geners da maternitads fittadas èn scumandads.

e.

Cun schermenzas umanas e cun products ord embrios na dastga betg vegnir fatg commerzi.

f.

Il patrimoni genetic d'ina persuna dastga sulettamain vegnir analisà, registrà u palesà, sche la persuna pertutgada dat il consentiment u sche la lescha prescriva quai.

g.

Mintga persuna ha access a las datas davart ses origin genetic.

¹ La Confederaziun decretescha prescripziuns sin il sectur da la transplantaziun d'organs, tessids e cellas. Ella procura en quest connex per la protecziun da la dignitad umana, da la persunalitad e da la sanadad.

² Ella fixescha oravant tut ils criteris per in'attribuziun gista dals organs.

³ La donaziun d'organs, da tessids e da cellas d'umans è gratuita. Il commerzi cun organs umans è scumandà.

¹ L'uman e ses ambient èn protegids dal diever abusiv da la tecnologia da gens.

² La Confederaziun decretescha prescripziuns davart il tractament da la schermenza e dal patrimoni genetic d'animals, da plantas ed d'auters organissems; ella tegna quint da la dignitad da las creatiras sco er da la segirezza dals umans, dals animals e da l'ambient e protegia la varietad genetica da las spezias dals animals e da las plantas.

¹ La legislaziun davart l'entrada, la partenza, la dimora ed il domicil da persunas estras sco er davart la concessiun d'asil suttastat a la Confederaziun.

² Las persunas estras pon vegnir expulsadas da la Svizra, sch'ellas pericliteschan la segirezza dal pajais.

³ Ellas perdan lur dretg da dimora sco er las pretensiuns da dretg che stattan en connex cun lur dimora en Svizra, independentamain da lur status tenor il dretg da persunas estras, sch'ellas:

a.

èn vegnidas sentenziadas cun vigur legala pervia d'in delict da mazzament intenziunà, pervia d'ina violaziun u pervia d'in auter delict sexual grev, per­via d'in auter delict da violenza sco rapina, pervia da commerzi cun umans, pervia da commerzi cun drogas u pervia d'in delict d'infracziun; u

b.

han retratg en moda abusiva prestaziuns da las assicuranzas socialas u da l'agid social.⁸¹

⁴ Il legislatur precisescha ils causals tenor l'alinea 3. El po cumplettar la glista cun ulteriurs causals.⁸²

⁵ Las persunas estras che perdan - tenor ils alineas 3 e 4 - lur dretg da dimora sco er tut las pretensiuns da dretg che stattan en connex cun lur dimora en Svizra ston ve­gnir expulsadas da l'autoritad cumpetenta or da la Svizra e ston vegnir chastiadas cun in scumond d'entrar en Svizra da 5 fin 15 onns. En cas da repetiziun sto il scu­mond d'entrar en Svizra vegnir fixà a 20 onns.⁸³

⁶ Tgi che violescha il scumond d'entrar en Svizra u tgi ch'entra en autra moda u ma­niera illegalmain en Svizra, è culpabel. Il legislatur decretescha las disposiziuns cor­respundentas.⁸⁴

¹ La Svizra regla en moda autonoma l'immigraziun da persunas estras.

² Il dumber da permissiuns a persunas estras per la dimora en Svizra vegn limità cun dumbers maximals e cun contingents annuals. Ils dumbers maximals valan per tut las permissiuns dal dretg da persunas estras inclusiv ils fatgs d'asil. Il dretg da survegnir ina dimora durabla, da pudair reunir la famiglia e da survegnir prestaziuns socialas po vegnir limità.

³ Ils dumbers maximals ed ils contingents annuals per persunas estras cun activitad da gudogn ston s'orientar tenor ils interess economics globals da la Svizra, respec­tond il princip da priorisar las Svizras ed ils Svizzers. En quest connex ston vegnir resguardadas las cunfinarias ed ils cunfinaris. Ils criteris decisivs per conceder per­missiuns da dimora èn en spezial la dumonda d'in patrun, l'abilitad da s'integrar ed ina basa d'existenza suffizienta ed independenta.

⁴ I na dastgan vegnir fatgs nagins contracts internaziunals che cuntrafan a quest arti­tgel.

⁵ La lescha regla ils detagls.

¹ La legislaziun concernent il dretg civil ed il dretg da process civil suttastat a la Confederaziun.

² Ils chantuns èn cumpetents per l'organisaziun da las dretgiras e la giurisdicziun en fatgs civils, uschenavant che la lescha na prevesa nagut auter.

¹ La legislaziun concernent il dretg penal ed il dretg da process penal suttastat a la Confederaziun.

² Ils chantuns èn cumpetents per l'organisaziun da las dretgiras, la giurisdicziun en fatgs penals sco er per l'execuziun penala e l'execuziun da mesiras, uschenavant che la lescha na prevesa nagut auter.

³ La Confederaziun po decretar prescripziuns davart l'execuziun da chastis e da mesiras. Ella po conceder contribuziuns als chantuns per:

a.

la construcziun da stabiliments;

b.

meglieraziuns da l'execuziun da chastis e da mesiras;

c.

instituziuns ch'exequeschan mesiras educativas en favur d'uffants, giuvenils e giuvens creschids.⁸⁹

¹ Sch'in delinquent sexual u violent vegn resguardà sco extremamain privlus e con­siderà sco indifferent a la terapia en las expertisas ch'èn necessarias per la sentenzia giudiziala, sto el vegnir internà a vita duranta, pervia da la gronda ristga da recidiva. Relaschada anticipada e congedi èn exclus.

² Novas expertisas pon vegnir fatgas mo, sche novas enconuschientschas scientificas cumprovan ch'il delinquent po vegnir guarì e ch'el na represchenta alura betg pli in privel per la publicitad. L'autoritad ch'ha dismess l'internament sin fundament da questas novas expertisas sto surpigliar la responsabladad per ina recidiva dal delin­quent.

³ Tut las expertisas necessarias per giuditgar ils delinquents sexuals e violents ston vegnir fatgas duas spezialists independents vicendaivlamain e cun experientscha, e quai resguardond tut ils elements impurtants per il giudicament.

La persecuziun da delicts sexuals u pornografics vi d'uffants che n'èn betg anc en la pubertad ed il chasti per tals delicts na scadan betg.

Tgi ch'è vegnì sentenzià, perquai ch'el ha violà l'integritad sexuala d'in uffant u d'ina persuna dependenta, perda definitivamain il dretg da pratitgar in'activitad professiunala u onurara cun persunas minorennas u dependentas.

Confederaziun e chantuns procuran che persunas ch'èn vegnidas pregiuditgadas tras in delict en lur integritad corporala, psichica u sexuala, obtegnian agid e vegnian er indemnisadas commensuradamain, sch'ellas èn vegnidas en difficultads economicas pervia dal delict.

La legislaziun davart la metrologia è chaussa da la Confederaziun.

¹ L'Assamblea federala exequescha la pussanza suprema da la Confederaziun, cun la resalva dals dretgs dal pievel e dals chantuns.

² L'Assamblea federala sa cumpona da duas chombras, dal Cussegl naziunal e dal Cussegl dals chantuns; las duas chombras han las medemas cumpetenzas.

¹ Il Cussegl naziunal sa cumpona da 200 deputads dal pievel.

² Ils deputads vegnan elegids dal pievel en in'elecziun directa tenor il princip dal proporz. Mintga quatter onns ha lieu in'elecziun per la renovaziun totala.

³ Mintga chantun furma in circul electoral.

⁴ Ils mandats vegnan repartids sin ils chantuns tenor il dumber da la populaziun. Mintga chantun ha il dretg d'almain in mandat.

¹ Il Cussegl dals chantuns sa cumpona dals 46 deputads dals chantuns.

² Ils chantuns Sursilvania, Sutsilvania, Basilea-Citad, Basilea-Champagna, Appen­zell dador ed Appenzell dadens elegian mintgamai ina deputada u in deputà; ils auters chantuns elegian mintgamai dus deputads.

³ L'elecziun en il Cussegl dals chantuns vegn reglada dals chantuns.

¹ Ils cussegliers sa radunan regularmain a sessiuns. La lescha regla la convocaziun a las sessiuns.

² Ils cussegliers vegnan convocads a sessiuns extraordinarias, sch'in quart dals com­members d'in cussegl u sch'il Cussegl federal pretendan quai.

Mintga cussegl elegia or da ses mez in president sco er l'emprim ed il segund vicepresident per la durada d'in onn. Ina reelecziun per l'onn proxim è exclusa.

¹ Mintga cussegl instituescha cumissiuns or da ses mez.

² La lescha po prevair cumissiuns communablas.

³ La lescha po attribuir a tschertas cumissiuns singulas cumpetenzas che n'èn betg da natira legislativa.

⁴ Per ademplir lur incumbensas han las cumissiuns il dretg d'infurmaziun, d'invista e d'inquisiziun. Lur dimensiun vegn reglada da la lescha.

Ils commembers da l'Assamblea federala pon furmar fracziuns.

L'Assamblea federala dispona dals servetschs dal parlament. Ella po consultar posts da servetsch da l'administraziun federala. La lescha regla ils detagls.

¹ Il Cussegl naziunal ed il Cussegl dals chantuns delibereschan separadamain.

² Las decisiuns da l'Assamblea federala pretendan la concordanza dals dus cussegls.

³ La lescha prevesa disposiziuns per garantir ch'i dettia - en cas da divergenzas tranter las duas chombras - cunvegnas davart:

a.

la valaivladad u la nunvalaivladad parziala d'ina iniziativa dal pievel;

b.¹¹⁹

la realisaziun d'ina iniziativa dal pievel ch'è vegnida acceptada dal pievel en furma d'ina proposta generala;

c.¹²⁰

la realisaziun d'in conclus federal ch'il pievel ha approvà per iniziar ina re­visiun totala da la Constituziun federala;

d.

il preventiv u in supplement a tal.¹²¹

¹ Il Cussegl naziunal ed il Cussegl dals chantuns delibereschan communablamain sco Assamblea federala plenara sut la direcziun da la presidenta u dal president dal Cussegl naziunal per:

a.

far elecziuns;

b.

decider davart conflicts da cumpetenza tranter las autoritads supremas da la Confederaziun;

c.

pronunziar grazias.

² L'Assamblea federala plenara sa raduna ultra da quai per d'occasiuns spezialas e per prender enconuschientscha da decleraziuns dal Cussegl federal.

Las sedutas dals cussegls èn publicas. La lescha po prevair excepziuns.

¹ Ils cussegls pon deliberar valaivlamain, sche la maioritad da lur commembers è preschenta.

² En ils dus cussegls ed en l'Assamblea federala plenara decida la maioritad dals cussegliers.

³ Il consentiment da la maioritad dals commembers da mintgin dals dus cussegls dovran dentant:

a.

la decleraziun d'urgenza da leschas federalas;

b.

las disposiziuns da subvenziun sco er credits impegnativs e limits da paja­ments che han per consequenza novas expensas unicas da pli che 20 milliuns francs u novas expensas periodicas da pli che 2 milliuns francs;

c.¹²²

l'augment da las expensas cumplessivas en cas d'in basegn extraordinari da pajaments tenor l'artitgel 126 alinea 3.

⁴ Cun in'ordinaziun po l'Assamblea federala adattar a la chareschia ils imports tenor l'alinea 3 litera b.¹²³

¹ Mintga commember dals cussegls, mintga fracziun, mintga cumissiun parlamenta­ra e mintga chantun ha il dretg d'inoltrar iniziativas a l'Assamblea federala.

² Ils commembers dals cussegls ed il Cussegl federal han il dretg da far propostas tar in affar en consultaziun.

¹ Ils commembers da l'Assamblea federala vuschan senza instrucziuns.

² Els preschentan publicamain lur relaziuns cun gruppas d'interess.

¹ Ils commembers da l'Assamblea federala e dal Cussegl federal sco er la chance­liera federala u il chancelier federal na pon betg vegnir fatgs responsabels giuridica­main per lur expectoraziuns en ils cussegls ed en lur organs.

² La lescha po prevair ulteriuras furmas d'immunitad ed extender quellas sin ulteriu­ras persunas.

¹ L'Assamblea federala decretescha disposiziuns legalas en la furma da leschas fede­ralas u d'ordinaziuns.

² Ils ulteriurs decrets vegnan fatgs en furma da conclus federals. In conclus federal che n'è betg suttamess al referendum è in conclus federal simpel.

¹ Tut las disposiziuns legalas impurtantas èn da decretar en la furma d'ina lescha federala. Latiers tutgan spezialmain las disposiziuns fundamentalas davart:

a.

il diever dals ils dretgs politics;

b.

las restricziuns da dretgs constituziunals;

c.

ils dretgs e las obligaziuns da persunas;

d.

il circul dals contribuents sco er l'object e la calculaziun da taxas;

e.

las incumbensas e las prestaziuns da la Confederaziun;

f.

las obligaziuns dals chantuns tar la realisaziun e l'execuziun dal dretg fede­ral;

g.

l'organisaziun e la procedura da las autoritads federalas.

² Cumpetenzas legislativas pon vegnir attribuidas tras lescha federala, sche quai na vegn betg exclus da la Constituziun federala.

¹ Ina lescha federala che na supporta betg in retardament per entrar en vigur po vegnir declerada urgenta da la maioritad da mintga cussegl e vegnir messa en vigur immediatamain. Sia validitad è da limitar temporalmain.

² Sche la votaziun dal pievel vegn pretendida pertutgant ina lescha federala declera­da urgenta, perda la lescha sia vigur in onn suenter l'acceptaziun tras l'Assamblea federala, sch'ella na vegn betg acceptada dal pievel entaifer quest termin.

³ Ina lescha federala declerada urgenta che n'ha betg ina basa constituziunala perda sia vigur in onn suenter l'acceptaziun tras l'Assamblea federala, sch'ella na vegn betg acceptada dal pievel e dals chantuns entaifer quest termin. Sia validitad è da limitar temporalmain.

⁴ Ina lescha federala declerada urgenta che n'è betg vegnida acceptada en la vota­ziun dal pievel na po betg vegnir renovada.

¹ L'Assamblea federala sa participescha a la furmaziun da la politica exteriura e sur­veglia la tgira da las relaziuns cun l'exteriur.

² Ella approva ils contracts internaziunals, cun excepziun dals contracts ch'il Cus­segl federal ha la cumpetenza da concluder sin basa da la lescha u d'in contract internaziunal.

L'Assamblea federala concluda las expensas da la Confederaziun, fixescha il pre­ventiv ed approva il quint dal stadi.

¹ L'Assamblea federala elegia ils commembers dal Cussegl federal, la chanceliera federala u il chancelier federal, las derschadras ed ils derschaders dal Tribunal fede­ral sco er il general.

² La lescha po autorisar l'Assamblea federala da far u da legalisar ulteriuras elec­ziuns.

¹ L'Assamblea federala ha la surveglianza suprema sur dal Cussegl federal e l'admi­nistraziun federala, las dretgiras federalas ed ils auters purtaders d'incumbensas da la Confederaziun.

² L'obligaziun da mantegnair il secret professiunal na pon ins betg opponer a las de­legaziuns spezialas da las cumissiuns da surveglianza previsas da la lescha.

L'Assamblea federala procura per l'examinaziun da l'efficacitad da las mesiras da la Confederaziun.

L'Assamblea federala po dar incumbensas al Cussegl federal. La lescha regla ils de­tagls, oravant tut ils instruments, cun ils quals l'Assamblea federala po influenzar il sectur da cumpetenza dal Cussegl federal.

¹ L'Assamblea federala procura per la tgira da las relaziuns tranter la Confederaziun ed ils chantuns.

² Ella garantescha las constituziuns chantunalas.

³ Ella approva ils contracts dals chantuns tranter els e cun l'exteriur, sch'il Cussegl federal u in chantun fan protesta.

¹ L'Assamblea federala ha ultra da quai las sequentas incumbensas e cumpetenzas:

a.

Ella prenda mesiras per mantegnair la segirezza externa, l'independenza e la neutralitad da la Svizra.

b.

Ella prenda mesiras per mantegnair la segirezza interna.

c.

Sche circumstanzas extraordinarias pretendan quai, po ella decretar ordina­ziuns u conclus federals simpels per ademplir las incumbensas tenor las letras a e b.

d.

Ella cumonda il servetsch activ e mobilisescha per quest intent l'armada u parts da questa.

e.

Ella prenda mesiras per realisar il dretg federal.

f.

Ella decida davart la valaivladad d'iniziativas dal pievel reussidas.

g.

Ella cooperescha tar las planisaziuns impurtantas da l'activitad dal stadi.

h.

Ella decida davart singuls acts, sch'ina lescha federala prevesa quai explici­tamain.

i.

Ella decida en conflicts da cumpetenzas tranter las autoritads federalas su­premas.

k.

Ella decida en dumondas da grazia e davart l'amnestia.

² L'Assamblea federala tracta ultra da quai fatschentas che stattan en la cumpetenza da la Confederaziun e che n'èn betg attribuidas ad in'autra autoritad.

³ La lescha po attribuir ulteriuras incumbensas e cumpetenzas a l'Assamblea federa­la.

Il Cussegl federal è l'autoritad directiva ed executiva suprema da la Confederaziun.

¹ Il Cussegl federal sa cumpona da set commembers.

² Ils commembers dal Cussegl federal vegnan elegids da l'Assamblea federala suen­ter mintga renovaziun totala dal Cussegl naziunal.

³ Ils commembers dal Cussegl federal vegnan elegids da l'Assamblea federala or da tut ils burgais svizzers ch'èn elegibels sco commembers dal Cussegl naziunal per la durada da quatter onns.¹²⁴

⁴ Latiers sto vegnir procurà che las regiuns dal pajais e las regiuns linguisticas vegni­an represchentadas adequatamain.¹²⁵

¹ La presidenta u il president da la Confederaziun presidiescha il Cussegl federal.

² La presidenta u il president da la Confederaziun e la vicepresidenta u il vicepresi­dent dal Cussegl federal vegnan elegids da l'Assamblea federala or dals commem­bers dal Cussegl federal per ina perioda d'in onn.

³ La reelecziun per l'onn proxim è exclusa. La presidenta u il president da la Confe­deraziun na po betg vegnir elegì sco vicepresidenta u sco vicepresident per l'onn proxim.

¹ Il Cussegl federal decida sco collegi.

² Per la preparaziun e l'execuziun vegnan las fatschentas dal Cussegl federal repar­tidas sin ils singuls commembers tenor departaments.

³ Als departaments u a las unitads administrativas suttamessas ad els vegnan surda­das las fatschentas per in'execuziun autonoma; la protecziun giuridica sto esser ga­rantida.

¹ Il Cussegl federal dirigia l'administraziun federala. El procura per in'organisaziun cunvegnenta ed in adempliment correct e tenor plan da las incumbensas.

² L'administraziun federala è dividida en departaments; mintgin da quels vegn dirigì d'in commember dal Cussegl federal.

³ Incumbensas administrativas pon vegnir surdadas tras la lescha ad organisaziuns e persunas da dretg public u da dretg privat che stattan ordaifer l'administraziun federala.

La Chanzlia federala è il post da stab general dal Cussegl federal. Ella vegn dirigida d'ina chanceliera u d'in chancelier.

¹ Il Cussegl federal determinescha las finamiras ed ils meds da sia politica guverna­mentala. El planisescha e coordinescha las activitads dal stadi.

² El infurmescha la publicitad a temp e detagliadamain davart sia activitad, uschena­vant ch'i na s'opponan betg interess publics u privats predominants.

Il Cussegl federal suttametta a l'Assamblea federala ils sbozs per ses decrets.

¹ Il Cussegl federal decretescha disposiziuns legalas en furma d'ordinaziuns, sch'el è autorisà da la constituziun u da la lescha.

² El procura per l'execuziun da la legislaziun, dals conclus da l'Assamblea federala e da las sentenzias da las autoritads giudizialas da la Confederaziun.

¹ Il Cussegl federal elavura il plan da finanzas ed il preventiv e prepara il quint dal stadi.

² El procura per in'economia da finanzas correcta.

¹ Il Cussegl federal s'occupa da las fatschentas cun l'exteriur, resguardond ils dretgs da cooperaziun da l'Assamblea federala; el represchenta la Svizra vers l'exteriur.

² El suttascriva ils contracts e ratifitgescha quels. El suttametta quels a l'Assamblea federala per l'approvaziun.

³ Il Cussegl federal po decretar ordinaziuns e disposiziuns, sche quai è necessari per mantegnair ils interess dal pajais. Ordinaziuns èn da limitar temporalmain.

¹ Il Cussegl federal prenda mesiras per mantegnair la segirezza externa, l'indepen­denza e la neutralitad da la Svizra.

² El prenda mesiras per mantegnair la segirezza interna.

³ Sa basond directamain sin quest artitgel, po el decretar ordinaziuns e disposiziuns per cumbatter grevs disturbis gia succedids u imminents che smanatschan l'urden public u la segirezza interna u externa. Talas ordinaziuns èn da limitar temporal­main.

⁴ En cas urgents po el mobilisar truppas. Sch'el mobilisescha dapli che 4000 mem­bers da l'armada per il servetsch activ u sch'ins po presumar che quest engascha­ment duria dapli che trais emnas, sto vegnir convocada immediatamain l'Assamblea federala.

¹ Il Cussegl federal tgira las relaziuns da la Confederaziun cun ils chantuns e colla­vura cun quels.

² El approva ils decrets dals chantuns là nua che l'execuziun dal dretg federal pretenda quai.

³ El po protestar cunter contracts dals chantuns tranter els u cun l'exteriur.

⁴ El surveglia ch'il dretg federal e las constituziuns chantunalas sco er ils contracts dals chantuns vegnian observads e prenda las mesiras necessarias.

¹ Il Cussegl federal ha ultra da quai las suandantas incumbensas e cumpetenzas:

a.

El surveglia l'administraziun federala ed instituziuns incumbensadas da la Confederaziun.

b.

El rapporta regularmain a l'Assamblea federala davart sia gestiun e davart il stadi da la Svizra.

c.

El fa las elecziuns che na cumpetan betg ad in'autra autoritad.

d.

El tracta recurs, sche la lescha prevesa quai.

² La lescha po surdar al Cussegl federal ulteriuras incumbensas e cumpetenzas.