Tgi ch'è abel d'agir, po acquistar dretgs ed obligaziuns tras l'agen agir.

Inablas d'agir èn persunas inablas da giuditgar, persunas minorennas e persunas sut curatella cumplessiva.

Tgi che n'è betg abel da giuditgar na po betg - cun resalva da las excepziuns legalas - chaschunar in effect giuridic tras l'agen agir.

¹ Persunas ablas da giuditgar, ma inablas d'agir exerciteschan en moda autonoma lur dretgs persunals inalienabels; resalvads restan cas, nua che la lescha prevesa il consentiment dal represchentant legal.

² En num da las persunas inablas da giuditgar agescha il represchen­tant legal, nun ch'in dretg saja collià uschè stretgamain cun la persu­nalitad che mintga represchentanza è exclusa.

¹ Il grad da la parentella²¹ vegn fixà tenor il dumber da las genera­ziuns.

² Duas persunas èn parentadas en lingia directa, sch'ina descenda da l'autra, ed en lingia laterala, sch'ellas descendan d'in genitur cuminai­vel, dentant betg l'ina da l'autra.

¹ Tgi ch'è parentà cun ina persuna, stat en la medema lingia ed en il medem grad da quinanza cun il consort da quella u cun il partenari registrà da quella.

² La quinanza na finescha betg cun la schliaziun da la lètg u dal partenadi registrà ch'è la basa da la quinanza.

¹ Il dretg da burgais determinescha il lieu d'origin d'ina persuna.

² Il dretg public determinescha il dretg da burgais.

³ Sch'ina persuna ha il dretg da burgais en plirs lieus, è ses lieu d'ori­gin il lieu, nua ch'ella ha actualmain ses domicil u nua ch'ella ha gì ses ultim domicil; manca in tal domicil è quai il lieu, nua ch'ella u ses perdavants han acquistà lur ultim dretg da burgais.

¹ Tgi che vegn violà illegalmain en sia persunalitad, po - per sa prote­ger - appellar a la dretgira cunter mintgin che sa participescha a la violaziun.

² Ina violaziun è illegala, sch'ella n'è betg giustifitgada tras il consen­timent da la persuna violada, tras in interess privat u public predomi­nant u tenor la lescha.

¹ Sch'i vegn contestà ad ina persuna da purtar ses num, po ella purtar plant per laschar fixar ses dretg.

² Sch'ina persuna vegn pregiuditgada tras quai ch'ina autra persuna usurpescha ses num, po ella purtar plant per tralaschar quai sco er - en cas da culpa - per survegnir ina indemnisaziun e - sch'il gener da la pregiudicaziun giustifitgescha quai - per survegnir ina summa da daners sco satisfacziun.

¹ Tgi che pretenda - per far diever d'in dretg - ch'ina persuna vivia u ch'ella saja morta ubain ch'ella era en vita in tschert mument u ch'ella haja survivì in'autra persuna, sto cumprovar quai.

² Sche pliras persunas èn mortas, senza ch'ins po cumprovar ch'ina persuna haja survivì l'autra, vegni presumà ch'ellas sajan mortas il medem mument.

¹ Sch'ina persuna è probablamain morta, essend sparida en grond pri­vel da mort u essend absenta daditg senza messadi, po la dretgira - sin dumonda da quellas persunas che fan valair dretgs da la mort da la persuna sparida - declerar la persuna sco sparida.

² ...⁵⁰

¹ La dumonda po vegnir fatga suenter la scadenza d'almain 1 onn dapi che la persuna è sparida en privel da mort u da 5 onns suenter l'ultim messadi.

² Cun in appel uffizial ed adequat envida la dretgira tuts che pon far indicaziuns davart la persuna sparida u absenta da s'annunziar entaifer in tschert termin fixà.

³ Quest termin sto vegnir fixà ad almain 1 onn dapi l'emprima publi­caziun.

La dumonda scada, sche la persuna ch'era sparida u absenta s'annun­zia entaifer il termin, sch'i vegnan fatgas indicaziuns davart ella ubain sch'i vegn cumprovada la data da sia mort.

¹ Sch'i n'entran naginas annunzias entaifer il termin fixà, vegn la persuna ch'era sparida u absenta declerada sco sparida ed i pon vegnir fatgs valair ils dretgs che vegnan deducids da sia mort, sco sche la mort fiss cumprovada.

² L'effect da la decleraziun da spariziun cumenza il mument che la per­suna è sparida en privel da mort u il mument da l'ultim messadi.

³ Cun la decleraziun da spariziun vegn schliada la lètg.⁵¹

¹ Tgi che cumprova in interess persunal ch'è degn da vegnir protegì, po dumandar la dretgira da registrar indicaziuns dispitaivlas davart il stadi civil, da curreger u d'annullar ina registraziun. La dretgira taid­la las autoritads chantunalas da surveglianza pertutgadas e las tra­met­ta la sentenzia.

² Las autoritads chantunalas da surveglianza han er il dretg da purtar plant.

Las autoritads dal stadi civil rectifitgeschan d'uffizi sbagls che sa basan evidentamain sin ina svista u sin in'errur.

¹ Ils funcziunaris dal stadi civil adempleschan en spezial las suandantas incumbensas:

1.

manar ils registers;

2.

scriver las communicaziuns ed emetter ils extracts;

3.

realisar la procedura da preparaziun per la maridaglia e cele­brar la maridaglia;

4.

retschaiver decleraziuns davart il stadi civil.

² Il Cussegl federal po excepziunalmain incaricar in represchentant da la Svizra a l'exteriur cun incumbensas dal stadi civil.

¹ Mintga chantun nominescha l'autoritad da surveglianza.

² Questa autoritad ha spezialmain las suandantas incumbensas:

1.

survegliar ils uffizis dal stadi civil;

2.

sustegnair e cussegliar ils uffizis dal stadi civil;

3.

collavurar tar la gestiun dals registers e tar la procedura da pre­paraziun per la maridaglia;

4.

decretar disposiziuns davart la renconuschientscha e davart l'inscripziun da fatgs da stadi civil che han gì lieu a l'exteriur sco er da decisiuns a l'exteriur che pertutgan il stadi civil;

5.

procurar per la scolaziun e per la furmaziun supplementara da persunas che lavuran en il sectur dal stadi civil.

³ La Confederaziun ha la surveglianza suprema. Ella po inoltrar meds legals chantunals cunter disposiziuns dals funcziunaris dal stadi civil sco er cunter quellas da las autoritads da surveglianza.⁷¹

¹ La radunanza generala è l'organ suprem da l'uniun.

² Ella vegn convocada da la suprastanza.

³ La convocaziun vegn fatga tenor las prescripziuns dals statuts ed ultra da quai tenor la lescha, sch'in tschintgavel dals commembers pretenda quai.

¹ La radunanza generala decida davart la recepziun e davart l'exclu­siun da commembers, elegia la suprastanza e concluda tut las chaussas che n'èn betg vegnidas surdadas ad auters organs da l'uniun.

² Ella surveglia l'activitad dals organs ed als po revocar da tut temp, senza pregiuditgar lur dretgs che sa basan sin contracts existents.

³ Il dretg da revocaziun exista tenor la lescha, sch'in motiv relevant giu­stifitgescha la revocaziun.

La suprastanza ha il dretg e l'obligaziun da manar ils affars da l'uniun e da la represchentar tenor las cumpetenzas concedidas tras ils statuts.

La suprastanza maina ils cudeschs da fatschenta da l'uniun. Las pre­scripziuns dal Dretg d'obligaziuns⁸⁵ davart la conta­bilitad commer­ziala e davart il rendaquint valan tenor il senn.

L'uniun po concluder da tut temp da sa dissolver.

L'uniun vegn dissolvida tenor la lescha, sch'ella è insolventa u sche la su­pra­stan­za na po betg pli vegnir nominada tenor ils statuts.

L'uniun vegn dissolvida tras la dretgira sin basa d'in plant da l'au­to­ritad cumpetenta u d'ina persuna participada, sche l'intent da l'uniun è immoral u illegal.

¹ L'organ suprem da la fundaziun designescha in post da revisiun.

² L'autoritad da surveglianza po deliberar ina fundaziun da l'obliga­ziun da designar in post da revisiun. Il Cussegl federal fixescha las pre­mis­sas per la deliberaziun.

³ Sch'i n'existan naginas prescripziuns spezialas per las fundaziuns, èn applitgablas correspundentamain las prescripziuns dal Dretg d'obliga­ziuns⁹⁹ davart il post da revisiun da societads anonimas.

⁴ Sche la fundaziun è obligada da far ina revisiun limitada, po ella pre­tender da l'autoritad da surveglianza ina revisiun ordinaria, sche quai è necessari per giuditgar en moda fidada la situaziun da facultad e da rendita da la fundaziun.

Il post da revisiun transmetta a l'autoritad da surveglianza ina copia dal rapport da revisiun sco er da tut las communicaziuns relevantas ch'èn vegnidas adressadas a la fundaziun.

¹ Sin dumonda da l'autoritad da surveglianza u da l'organ suprem da la fundaziun po l'autoritad federala u chantunala cumpetenta midar l'in­tent da la fundaziun, sche ses intent oriund ha survegnì in caracter u in effect tut different, uschia che la fundaziun na correspunda appa­renta­main betg pli a la voluntad dal fundatur.¹⁰⁸

² Sut las medemas premissas pon vegnir abolidas u midadas grevezzas u cundiziuns, sche quellas restrenschan l'intent da la fundaziun.

¹ L'autoritad federala u chantunala cumpetenta mida l'intent d'ina fun­daziun sin dumonda dal fundatur u sin basa da sia disposiziun per cau­sa da mort, sch'ina midada d'intent è resalvada en il document da fun­daziun e sch'i èn passads almain 10 onns dapi che la fundaziun è vegnida constituida u dapi ch'il fundatur ha dumandà l'ultima midada.

² Sche la fundaziun ha in intent public u d'utilitad publica tenor l'arti­tgel 56 litera g da la Lescha federala dals 14 da december 1990¹¹⁰ davart la taglia federala directa, sto il nov intent medemamain esser public u d'utilitad publica.

³ Il dretg da midar l'intent da la fundaziun na po betg vegnir ertà u transferì. Sch'il fundatur è ina persuna giuridica, extingua quest dretg il pli tard 20 onns suenter che la fundaziun è vegnida constituida.

⁴ Sche pliras persunas han constituì la fundaziun, pon ellas dumandar mo cuminaivlamain da midar l'intent da la fundaziun.

⁵ L'autoritad che avra la disposiziun per causa da mort, communitge­scha a l'autoritad da surveglianza cumpetenta l'ordinaziun da midar l'intent da la fundaziun.

¹ En cas ch'il spusalizi vegn schlià pon ils spus pretender ch'ils regals, ch'els han fatg in a l'auter, vegnian restituids cun excepziun dals re­gals occasiunals normals, nun ch'il spusalizi vegnia schlià tras la mort.

² Sch'ils regals n'èn betg pli avant maun, sa drizza la restituziun tenor las disposiziuns davart l'enritgiment nungiustifitgà.

Sch'ina da las spusas u in dals spus ha fatg spesas en buna fai en vista a la maridaglia, po ella u el - en cas ch'il spusalizi vegn schlià - pre­tender da l'autra spusa u da l'auter spus ina indemnisaziun adequata, sche quai na para betg dad esser malgist en vista a tut las circum­stanzas.

Las pretensiuns che resultan dal spusalizi suranneschan 1 onn suenter la schliaziun.

¹ La maridaglia tranter parents en lingia directa sco er tranter fragliuns u mezs fragliuns è scumandada, e quai independentamain dal fatg sch'els èn parents in cun l'auter tras derivanza u tras adopziun.¹⁴⁸

² L'adopziun n'annullescha betg l'impediment per la lètg da la paren­tella tranter l'uffant adoptà e sia descendenza d'ina vart e tranter sia famiglia natirala da l'autra vart.

Tgi che vul maridar sto cumprovar che la lètg precedenta u il parte­nadi registrà precedent ch'è vegnì constituì cun ina terza persuna saja vegnì declerà sco nunvalaivel u saja vegnì schlià.

¹ Las spusas ed ils spus fan la dumonda per manar tras la procedura da preparaziun tar l'uffizi dal stadi civil dal lieu da domicil d'ina da las spusas u d'in dals spus.¹⁵¹

² Els ston cumparair persunalmain. Sch'els cumprovan che quai na po evidentamain betg vegnir pretendì dad els, vegni permess da realisar la procedura da preparaziun en scrit.

³ Els ston cumprovar lur persunalias cun documents e ston declerar persunalmain tar l'uffizi dal stadi civil ch'els adempleschian las pre­missas per la lètg; els preschentan ils consentiments necessaris.

⁴ Spus che n'èn betg burgais svizzers ston cumprovar durant la proce­dura da preparaziun che lur dimora en Svizra saja legala.¹⁵²

¹ L'uffizi dal stadi civil examinescha, sche:

1.

la dumonda è vegnida inoltrada tenor l'urden;

2.

l'identitad dals spus constat;

3.¹⁵³

las premissas per la lètg èn ademplidas, en spezial sch'i n'exi­stan naginas circumstanzas, tenor las qualas la dumonda na correspunda evidentamain betg a la libra voluntad dals spus.

² Sche questas pretensiuns èn ademplidas, communitgescha el als spus la terminaziun da la procedura da preparaziun sco er il termin legal per la maridaglia.¹⁵⁴

³ En enclegientscha cun ils spus fixescha el il termin da la maridaglia en il rom da las prescripziuns chantunalas u emetta sin dumonda in'au­torisaziun per maridar en in auter circul dal stadi civil.

⁴ L'uffizi dal stadi civil communitgescha a l'autoritad cumpetenta l'identitad da spus che n'han betg cumprovà che lur dimora en Svizra saja legala.¹⁵⁵

La maridaglia po avair lieu entaifer 3 mais suenter che la terminaziun da la procedura da preparaziun è vegnida communitgada.

¹ La maridaglia vegn celebrada en il local da maridaglia dal circul dal stadi civil ch'ils spus han tschernì.

² Sche la procedura da preparaziun è vegnida fatga en in auter circul dal stadi civil, ston ils spus preschentar in'autorisaziun da maridaglia.

³ Sch'ils spus cumprovan ch'i na po evidentamain betg vegnir pretendì dad els da sa render en il local da maridaglia, po la maridaglia vegnir celebrada en in auter lieu.

¹ La maridaglia vegn celebrada publicamain ed en preschientscha da duas perditgas maiorennas ed ablas da giuditgar.¹⁵⁷

² Il funcziunari dal stadi civil dumonda separadamain las spusas ed ils spus, sch'ellas ed els veglian s'unir tras il liom da la lètg.¹⁵⁸

³ Sch'ils spus dattan ina resposta affirmativa, declera il funcziunari dal stadi civil che la lètg saja concludida en virtid dal consentiment vicendaivel.

In motiv da nunvalaivladad è avant maun, sche:

1.¹⁵⁹

in dals consorts è gia maridà u viva en in partenadi registrà cun ina terza persuna il mument da la celebraziun da la mari­daglia e la lètg precedenta u il partenadi registrà precedent n'è betg vegnì schlià;

2.

in dals consorts n'è betg abel da giuditgar il mument da la celebraziun da la maridaglia ed el n'ha dapi lura betg pli recu­perà l'abilitad da giuditgar;

3.¹⁶⁰

la maridaglia è scumandada pervia da parentella tranter con­sorts;

4.¹⁶¹

in dals consorts na vul betg fundar ina communitad da vita, mabain vul guntgir las disposiziuns davart l'admissiun e da­vart la dimora da persu­nas estras.

5.¹⁶²

in dals consorts n'ha betg concludì la lètg da libra voluntad;

6.¹⁶³

in dals consorts è minoren, nun che la cuntinuaziun da la lètg correspundia als interess predominants da quest consort.

¹ Il plant sto vegnir purtà d'uffizi da l'autoritad chantunala cumpetenta al lieu da domicil dals consorts; ultra da quai po mintgin purtar plant che ha in interess londervi. Uschenavant che quai è cumpatibel cun lur incumbensas, annunzian las autoritads federalas e chantunalas a l'au­toritad ch'è cumpetenta per il plant, sch'ellas han motivs da supponer ch'igl existia in motiv da nunvalaivladad.¹⁶⁴

² Suenter la schliaziun da la lètg na vegn sia nunvalaivladad betg pli persequitada d'uffizi; dentant po mintgin che ha in interess londervi pretender la decleraziun da nunvalaivladad.

³ Quest plant po vegnir inoltrà da tut temp.

In consort po pretender che la lètg vegnia declerada sco nunvalaivla, sch'el:

1.

n'è betg stà abel da giuditgar il mument da la celebraziun da la maridaglia per in motiv temporar;

2.

ha consentì per sbagl a la maridaglia, saja quai ch'el n'ha in­summa betg vulì la lètg sco tala u ch'el n'ha betg vulì la ma­ridaglia cun la persuna respectiva;

3.

ha concludì la lètg, perquai ch'el è vegnì engianà intenziuna­damain davart qualitads persunalas essenzialas da l'autra per­suna;

4.¹⁶⁵ ...

¹ Il plant da nunvalaivladad sto vegnir inoltrà entaifer 6 mais dapi ch'il motiv da nunvalaivladad è vegnì enconuschent u dapi che l'influenza da la smanatscha è crudada davent, en mintga cas dentant avant la sca­denza da 5 onns dapi la celebraziun da la maridaglia.

² Il dretg da purtar plant na vegn betg transferì als ertavels; in ertavel po dentant cuntinuar cun il plant ch'è gia vegnì inoltrà.

¹ Sch'ils consorts dumondan cuminaivlamain il divorzi e sch'els inol­treschan ina cunvegna cumpletta davart las consequenzas dal di­vorzi, inclusiv ils mussaments necessaris e lur propostas cuminaivlas con­cernent ils uffants, als taidla la dretgira separadamain ed ense­men. L'audiziun po cumpigliar pliras sesidas.

² Sche la dretgira è sa persvadida ch'els hajan inoltrà la dumonda da di­vorzi e fatg ina cunvegna da libra voluntad e suenter madira refle­xiun e che la cunvegna cun lur propostas concernent ils uffants possia ve­gnir approvada, pronunzia la dretgira il divorzi.

¹ Ils consorts pon dumandar cuminaivlamain il divorzi e declerar ch'els laschian giuditgar la dretgira las consequenzas dal divorzi, tar las qualas els n'èn betg perina.

² La dretgira als taidla - sco tar la cunvegna cumpletta - davart la du­monda da divorzi, davart las consequenzas dal divorzi, tar las qua­las els èn perina, sco er davart la decleraziun da laschar giuditgar la dretgira las ulteriuras consequenzas.

³ ...¹⁷⁰

In consort po dumandar il divorzi, sch'ils consorts han vivì - al cu­menzament da la litispendenza dal plant u tar la midada al divorzi sin basa d'in plant - dapi almain 2 onns separadamain.

Avant la scadenza dal termin da 2 onns po in consort dumandar il di­vorzi, sche la cuntinuaziun da la lètg è insupportabla per el per motivs gravants che na pon betg vegnir attribuids ad el.

Las pretensiuns dal provediment professiunal ch'èn vegnidas acqui­stadas durant la lètg fin al mument da l'introducziun da la procedura da divorzi, vegnan cumpensadas tar il divorzi.

¹ Las prestaziuns d'extrada acquistadas, inclusiv ils dabuns da libra circulaziun e las retratgas anticipadas per proprietad d'abitar, vegnan partidas mez a mez.

² L'alinea 1 n'è betg applitgabel per pajaments unics da bains propris tenor lescha.

³ Las prestaziuns d'extrada ch'èn da parter vegnan calculadas tenor ils artitgels 15-17 e 22a u 22b da la Lescha dals 17 da december 1993¹⁷⁹ davart la libra circulaziun.

¹ Sch'in consort retira il mument da l'introducziun da la procedura da divorzi ina renta d'invaliditad avant la vegliadetgna reglamentarica da renta, vala la summa ch'el survegniss tenor l'artitgel 2 alinea 1^ter da la Lescha dals 17 da december 1993¹⁸¹ davart la libra circulaziun suenter l'aboliziun da la renta d'invaliditad, sco prestaziun d'extrada.

² Las disposiziuns davart la cumpensaziun en cas da prestaziuns d'extrada valan tenor il senn.

³ Il Cussegl federal regla en tge cas che la summa tenor l'alinea 1 na po betg vegnir utilisada per la cumpensaziun pervia d'ina reducziun da la renta d'invaliditad causa surindemnisaziun.

¹ Sch'in consort retira il mument da l'introducziun da la procedura da divorzi ina renta d'invaliditad suenter la vegliadetgna reglamentarica da renta u ina renta da vegliadetgna, decida la dretgira tenor appre­ziar davart la partiziun da la renta. En quest connex resguarda ella en spezial la durada da la lètg ed ils basegns da provediment da tuts dus consorts.

² La part da la renta che vegn attribuida al consort creditur vegn convertida en ina renta per vita duranta. Quella al vegn pajada da l'instituziun da provediment dal consort debitur u transferida en ses provediment.

³ Il Cussegl federal regla:

1.

la conversiun tecnica d'assicuranza da la part da la renta en ina renta per vita duranta;

2.

il proceder en cas nua che la prestaziun da vegliadetgna è suspendida u nua che la renta d'invaliditad è reducida causa surindemnisaziun.

¹ En ina cunvegna davart las consequenzas dal divorzi pon ils consorts divergiar da la partiziun mez a mez u desister da la cumpensaziun dal provediment professiunal, sch'in provediment adequat da veglia­detgna e d'invaliditad resta garantì.

² La dretgira conceda al consort creditur main che la mesadad da la prestaziun d'extrada u refusa dal tuttafatg la partiziun, sch'i èn avant maun motivs relevants. In motiv relevant è en spezial avant maun, sche la partiziun mez a mez fiss malgista:

1.

pervia da la liquidaziun dals bains matrimonials u pervia da las relaziuns economicas suenter il divorzi;

2.

pervia dals basegns da provediment, en spezial resguardond la differenza da vegliadetgna tranter ils consorts.

³ La dretgira po conceder al consort creditur dapli che la mesadad da la prestaziun d'extrada, sche quel ha quità dals uffants cuminaivels suenter il divorzi e sch'il consort debitur dispona er vinavant d'in pro­vediment adequat da vegliadetgna e d'invaliditad.

¹ Pretensiuns reciprocas dals consorts sin prestaziuns d'extrada u sin parts da rentas vegnan scuntradas. Las pretensiuns sin rentas vegnan scuntradas avant che la part da la renta concedida al consort creditur vegn convertida en ina renta per vita duranta.

² Las prestaziuns d'extrada pon vegnir scuntradas cun parts da rentas mo, sch'ils consorts e las instituziuns da provediment professiunal dattan lur consentiment.

Sch'ina consideraziun dals basegns da provediment da tuts dus consorts mussa ch'ina cumpensaziun or dals meds dal provediment professiunal n'è betg supportabla, debitescha il consort debitur al consort creditur ina cumpensaziun en chapital.

¹ Sch'ina cumpensaziun or dals meds dal provediment professiunal n'è betg pussaivla, debitescha il consort debitur al consort creditur ina indemnisaziun adequata en furma d'ina cumpensaziun en chapital u d'ina renta.

² Ina sentenzia svizra po vegnir midada sin dumonda dal consort de­bitur, sche pretensiuns da provediment existentas a l'exteriur vegnan cumpensadas tras ina indemnisaziun adequata tenor l'alinea 1 e sche questas pretensiuns da provediment vegnan lura partidas tras ina deci­siun estra lianta per il debitur ester dal provediment.

¹ Sch'i na po betg vegnir pretendì d'in consort ch'el surpiglia sez l'agen mantegniment duì, inclusiv in provediment adequat per la ve­gliadetgna, al sto l'auter consort pajar ina contribuziun adequata.

² Per decider, sch'ina contribuziun sto vegnir pajada, e - sche quai è il cas - per fixar l'import e la durada, ston vegnir resguardads en spezial ils suandants puncts:

1.

la repartiziun da las incumbensas durant la lètg;

2.

la durada da la lètg;

3.

il nivel da vita dals consorts durant la lètg;

4.

la vegliadetgna e la sanadad dals consorts;

5.

las entradas e la facultad dals consorts;

6.

la dimensiun e la durada da la tgira che sto anc vegnir purschi­da als uffants;

7.

la scolaziun professiunala e las perspectivas da gudogn dals consorts sco er ils custs probabels per l'integraziun professiu­nala da la persuna sustegnida;

8.

las aspectativas da l'assicuranza federala per vegls e survi­vents e dal provediment professiunal u d'in auter provediment pri­vat u statal, inclusiv ils resultats previsibels da la partiziun da las prestaziuns d'extrada.

³ Excepziunalmain po ina contribuziun vegnir refusada u reducida, sch'ella fiss evidentamain malgista, en spezial perquai che la persuna sustegnida:

1.

ha violà grevamain sia obligaziun da contribuir al mantegni­ment da la famiglia;

2.

ha chaschunà da levsenn sia basegnusadad;

3.

ha commess in act chastiabel grev cunter il debitur u cunter ina persuna che stat datiers a quel;

¹ La dretgira determinescha la contribuziun da mantegniment en fur­ma d'ina renta e fixescha il termin, a partir dal qual la contribuziun sto vegnir pajada.

² Sche circumstanzas spezialas giustifitgeschan quai, po vegnir fixada er ina indemnisaziun empè d'ina renta.

³ La dretgira po colliar tschertas cundiziuns cun la contribuziun da mantegniment.

¹ La dretgira regla ils dretgs e las obligaziuns dals geniturs tenor las disposiziuns davart ils effects da la relaziun da figlialanza. En spezial regla ella:

1.

la tgira genituriala;

2.

la surveglianza da l'uffant;

3.

las relaziuns persunalas (art. 273) u la participaziun da mintga genitur a la tgira da l'uffant; e

4.

la contribuziun da mantegniment.

² La dretgira tegna quint da tut las circumstanzas ch'èn relevantas per il bainstar da l'uffant. Ella resguarda ina proposta cuminaivla dals geniturs ed uschenavant sco pussaivel l'opiniun da l'uffant.

³ Ella po fixar la contribuziun da mantegniment uschia, ch'ella sto vegnir pajada er suenter che l'uffant ha cuntanschì la maiorennitad.

¹ Sin giavisch d'in genitur, da l'uffant u da l'autoritad per la protec­ziun d'uffants sto la repartiziun da la tgira genituriala vegnir reglada da nov, sche midadas essenzialas da las relaziuns pretendan quai per il bainstar da l'uffant.

² Las premissas per midar ils ulteriurs dretgs e las ulteriuras obliga­ziuns dals geniturs sa drizzan tenor las disposiziuns davart ils effects da la relaziun da figlialanza.¹⁹¹

³ Sch'ils geniturs èn d'accord, è l'autoritad per la protecziun d'uffants cumpetenta per reglar da nov la tgira genituriala e la surveglianza da l'uffant sco er per approvar in contract da mantegniment. En ils ulte­riurs cas decida la dretgira ch'è cumpetenta per midar la sentenzia da divorzi.¹⁹²

⁴ Sche la dretgira ha da decider davart la midada da la tgira geni­turiala, da la surveglianza da l'uffant u da la contribuziun da mante­gniment per l'uffant minoren, regla ella sche necessari er da nov las relaziuns persunalas u la participaziun da mintga genitur a la tgira da l'uffant; en ils auters cas decida l'autoritad per la protecziun d'uffants davart la midada da las relaziuns persunalas u davart la participaziun da mintga genitur a la tgira da l'uffant.¹⁹³

Abolì

¹ Sch'in consort n'ademplescha betg sias obligaziuns vers la famiglia u sch'ils consorts n'èn betg perina en ina chaussa ch'è relevanta per la cuminanza conjugala, pon els appellar cuminaivlamain u individual­main a la dretgira per ina intermediaziun.

² La dretgira admonescha ils consorts d'ademplir lur obligaziuns ed emprova d'als reconciliar; cun lur consentiment po ella consultar ex­perts u recumandar als consorts da sa drizzar ad in post da cusseglia­ziun per dumondas da lètg e da famiglia.

³ Sin giavisch d'in consort prenda la dretgira las mesiras ch'èn pre­visas da la lescha, sche quai è necessari. La disposiziun davart la pro­tecziun da la persunalitad cunter violenza, cunter smanatschas u cunter persecuziuns è applitgabla tenor il senn.²⁰⁰

¹ Uschenavant ch'igl è necessari per segirar la basa economica da la famiglia u per ademplir in'obligaziun da facultad or da la cuminanza conjugala, po la dretgira - sin dumonda d'in consort - far depen­der dal consentiment da quest consort l'autorisaziun da disponer da tscher­tas valurs da facultad.

² La dretgira prenda las mesiras segirantas adattadas.

³ Sch'ella scumonda ad in consort da disponer d'in bain immobigliar, lascha ella inscriver quai d'uffizi en il register funsil.

¹ Sin dumonda d'in consort adatta la dretgira las mesiras, sche las relaziuns sa midan, u abolescha las mesiras, sche lur motivs èn cru­dads davent. Las disposiziuns davart la midada da las relaziuns en cas da divorzi valan tenor il senn.²⁰⁷

² Sch'ils consorts cumenzan danovamain a viver ensemen, crodan davent las mesiras ch'èn vegnidas ordinadas per la vita separada, cun excepziun da la separaziun dals bains e da las mesiras per la protec­ziun dals uffants.

¹ In contract matrimonial po vegnir fatg avant u suenter la maridaglia.

² Las spusas, ils spus u ils consorts pon tscherner, annullar u midar lur urden dals bains mo entaifer ils limits da la lescha.²¹⁰

¹ Tgi che vul far in contract matrimonial, sto esser abel da giuditgar.

² Persunas minorennas sco er persunas maiorennas sut ina curatella che cumpiglia la conclusiun d'in contract matrimonial, dovran il con­sentiment da lur represchentant legal.²¹¹

Il contract matrimonial sto vegnir documentà publicamain e vegnir suttascrit da las persunas contrahentas sco er eventualmain da la repre­schentanza legala.

En cas d'ina separaziun dals bains valan per la liquidaziun dals bains matrimonials las disposiziuns da l'urden vertent dals bains, sche la lescha na dispona betg autramain.

L'urden dals bains da la participaziun als acquists cumpiglia l'acquist ed ils bains propris da mintga consort.

¹ Acquists èn valurs da facultad ch'in consort acquista cunter paja­ment durant la durada da l'urden dals bains.

² L'acquist d'in consort cumpiglia en spezial:

1.

il gudogn tras sia lavur;

2.

las prestaziuns d'instituziuns da provediment per il persunal, d'assicuranzas socialas e d'instituziuns dal provediment so­cial;

3.

las indemnisaziuns pervia da l'incapacitad da lavurar;

4.

ils retgavs da ses bains propris;

5.

ils bains acquistads en substituziun dals acquists.

¹ Tgi che pretenda ch'ina tscherta valur da facultad saja la proprietad d'in u da l'auter consort, sto cumprovar quai.

² Sche quai na po betg vegnir cumprovà, vegn presumà che la valur da facultad saja en cumproprietad da tuts dus consorts.

³ Tut la facultad d'in consort vala sco acquist fin ch'igl è cumprovà il cuntrari.

¹ L'urden dals bains vegn schlià cun la mort d'in dals consorts u cun la cunvegna d'in auter urden dals bains.

² En cas da divorzi, da separaziun, d'ina decleraziun da nunvalaivla­dad da la lètg u d'ina ordinaziun giudiziala da la separaziun dals bains cu­menza la schliaziun dals bains retroactivamain il di che la dumonda è vegnida inoltrada.

L'urden dals bains da la cuminanza dals bains cumpiglia ils bains cu­minaivels ed ils bains propris da mintga consort.

¹ Bains propris sa constitueschan tras contract matrimonial, tras dona­ziuns da terzas persunas u tenor la lescha.

² Tenor la lescha cumpiglian ils bains propris da mintga consort ils ob­jects che servan ad in consort exclusivamain per il diever persunal, sco er las pretensiuns da satisfacziun morala.

³ Quai ch'in consort po pretender sco part obligatorica d'ierta na pon ses parents betg al consegnar sco bains propris, sch'il contract matri­monial prevesa che questas valurs da facultad sajan bains cuminaivels.

Tut las valurs da facultad valan sco bains cuminaivels, uschè ditg ch'i n'è betg cumprovà ch'els èn bains propris d'in consort.

¹ Mintga consort administrescha ses bains propris e dispona da quels entaifer ils limits da la lescha.

² Sch'ils retgavs vegnan assegnads als bains propris, han quels da sur­pigliar ils custs da l'administraziun.

Mintga consort stat bun cun ses bains propris e cun ils bains cuminai­vels:

1.

per debits ch'el ha fatg exequind sia cumpetenza da re­preschentar la cuminanza conjugala u d'administrar ils bains cumi­naivels;

2.

per debits ch'el ha fatg exequind ina professiun u ina inter­presa, uschenavant che meds finanzials dals bains cuminaivels vegnan duvrads per quai u sch'ils retgavs da quest engaschi vegnan assegnads als bains cuminaivels;

3.

per debits, per ils quals er l'auter consort ha da star bun per­su­nalmain;

4.

per debits, tar ils quals ils consorts han concludì cun la terza persuna ch'il debitur stettia bun ultra cun ses bains propris er cun ils bains cuminaivels.

¹ Per tut ils auters debits stat in consort mo bun cun ses bains propris e cun la mesadad da la valur dals bains cuminaivels.

² Resalvadas restan las pretensiuns pervia d'enritgiment da la cumi­nanza.

¹ L'urden dals bains vegn schlià cun la mort d'in dals consorts, cun la cunvegna d'in auter urden dals bains u cun la decleraziun dal concurs d'in dals consorts.

² En cas da divorzi, da separaziun, d'ina decleraziun da nunvalaivla­dad da la lètg u d'ina ordinaziun giudiziala da la separaziun dals bains cu­menza la schliaziun dals bains retroactivamain il di che la dumonda è vegnida inoltrada.

³ Per la cumposiziun dals bains cuminaivels e dals bains propris è de­ci­siv il mument da la schliaziun da l'urden dals bains.

La prestaziun da chapital ch'in consort ha survegnì d'ina instituziun da provediment u pervia d'incapacitad da lavurar e ch'è daventada bain cuminaivel, vegn attribuida als bains propris e quai per l'import da la valur chapitalisada da la renta che tutgass al consort tar la schliaziun da l'urden dals bains.

¹ En cas d'ina liquidaziun dals bains matrimonials existan tranter ils bains cuminaivels ed ils bains propris da mintga consort pretensiuns da cumpensaziun, sche debits ch'engrevgeschan la massa da facultad èn vegnids pajads cun meds finanzials da l'autra facultad.

² In debit engrevgescha la massa da facultad, cun la quala el stat en connex, en cas da dubi engrevgescha el però ils bains cuminaivels.

Sch'ils bains propris d'in consort u sch'ils bains cuminaivels han gidà ad acquistar, a meglierar u a mantegnair in object da facultad d'ina autra massa da facultad, valan tenor il senn las disposiziuns davart la part da la plivalur tar la participaziun als acquists.

Il mument da la liquidaziun è il mument decisiv per la valur dals bains cuminaivels avant maun tar la schliaziun da l'urden dals bains.

Mintga consort administrescha e giauda sia facultad e dispona da quella entaifer ils limits da la lescha.

¹ Tgi che pretenda ch'ina tscherta valur da facultad saja la proprietad d'in u da l'auter consort, sto cumprovar quai.

² Sche quai na po betg vegnir cumprovà, vegn presumà che la valur da facultad saja en cumproprietad da tuts dus consorts.

¹ Sch'in uffant è naschì durant la lètg, vala il consort sco bab da l'uf­fant.

² Sch'il consort mora, vala el sco bab da l'uffant, sche l'uffant nascha entaifer 300 dis suenter sia mort u - en cas ch'el nascha pli tard - sch'el è vegnì schendrà cumprovadamain avant la mort dal consort.

³ Sch'il consort vegn declerà sco sparì, vala el sco bab, sche l'uffant è naschì entaifer 300 dis suenter il termin dal privel da mort u da l'ul­tima novitad.

¹ Sche la mamma è maridada cun ina dunna il mument che l'uffant nascha e sche l'uffant è vegnì schendrà tras ina donaziun da sperma tenor las disposiziuns da la Lescha dals 18 da december 1998²²⁹ davart la medischina da reproducziun, vala la consorta da la mamma sco l'auter genitur.

² Sche la consorta da la mamma mora u sch'ella vegn declerada sco sparida, vala ella sco genitur, sche l'inseminaziun è vegnida fatga avant sia mort u avant ch'ella era en privel da mort u avant l'ultim messadi.

¹ La presumziun da paternitad po vegnir contestada davant dretgira:

1.

dal consort;

2.²³²

da l'uffant, sche la chasada cuminaivla dals consorts ha chalà d'exister durant il temp da sia minorennitad.

² Il plant dal consort sa drizza cunter l'uffant e cunter la mamma, il plant da l'uffant cunter il consort e cunter la mamma.

³ Il consort na po betg purtar plant, sch'el ha consentì a la schendrada tras in terz. Per il dretg da contestar da l'uffant resta resalvada la Lescha dals 18 da december 1998²³³ davart la medischina da repro­ducziun.²³⁴

¹ Il consort sto inoltrar il plant entaifer 1 onn dapi ch'el ha survegnì enconuschientscha da la naschientscha e dal fatg, ch'el n'è betg il bab u ch'in terz ha gì relaziuns sexualas cun la mamma da l'uffant il temp da la concepziun, en mintga cas dentant avant la scadenza da 5 onns dapi la naschientscha.

² Il plant da l'uffant sto vegnir inoltrà il pli tard 1 onn suenter ch'el ha cuntanschì la maiorennitad.²³⁹

³ Sche quest termin è scadì, vegn admessa ina contestaziun, sch'i pon vegnir fatgs valair motivs relevants per il retard.

¹ Sche la relaziun da figlialanza exista mo cun la mamma, po il bab renconuscher l'uffant.

² Sch'il renconuschider è minoren, sch'el stat sut curatella cumples­siva u sche l'autoritad per la protecziun da creschids ha pronunzià in'ordinaziun correspundenta, sto ses represchentant legal dar il con­sentiment.²⁴⁷

³ La renconuschientscha vegn fatga tras ina decleraziun davant il funcziunari dal stadi civil u tras testament u, sch'igl è pendent in plant per constatar la paternitad, davant dretgira.

¹ Tant la mamma sco er l'uffant pon purtar plant per laschar constatar la relaziun da figlialanza tranter l'uffant ed il bab.

² Il plant sa drizza cunter il bab u, sche quel è mort - en questa succes­siun - cunter ses descendents, cunter ses geniturs u cunter ses fra­gliuns u, sche tals mancan, cunter l'autoritad cumpetenta da ses ultim domicil.

³ Sch'il bab è mort, communitgescha la dretgira a sia consorta ch'il plant saja vegnì inoltrà, per ch'ella possia defender ses interess.

¹ Sche l'accusà ha gì relaziuns sexualas cun la mamma da l'uffant tranter il 300avel ed il 180avel di avant la naschientscha da l'uffant, vegn presumada sia paternitad.

² Questa presumziun vala er, sche l'uffant è vegnì schendrà avant il 300avel u suenter il 180avel di avant la naschientscha e sche l'accusà ha gì relaziuns sexualas cun la mamma da l'uffant il temp da la con­cepziun.

³ La presumziun croda davent, sche l'accusà cumprova che sia pater­nitad saja exclusa u main probabla che quella d'in terz.

¹ Il plant po vegnir purtà avant u suenter la naschientscha da l'uffant, dentant il pli tard:

1.

da la mamma entaifer 1 onn dapi la naschientscha;

2.²⁵⁵

da l'uffant entaifer 1 onn suenter ch'el ha cuntanschì la maio­rennitad.

² Sch'igl exista gia ina relaziun da figlialanza cun in auter um, po il plant vegnir purtà en mintga cas entaifer 1 onn dapi il di che questa relaziun è vegnida schliada.

³ Cur che quest termin è scadì, vegn admess in plant, sch'i pon vegnir fatgs valair motivs relevants per il retard.

¹ In uffant minoren dastga vegnir adoptà, sche las persunas che vulan adoptar l'uffant han procurà durant almain 1 onn per la tgira e per l'educaziun da quest uffant e sch'igl è da spetgar tenor tuttas circum­stanzas che la stabilisaziun d'ina relaziun da figlialanza servia al bainstar da l'uffant, senza pregiuditgar en moda nunraschunaivla ils interess d'auters uffants da questas persunas.

² In'adopziun è mo pussaivla, sche las persunas che vulan adoptar l'uffant pon - sin fundament da lur vegliadetgna e da lur relaziuns persunalas - previsiblamain procurar per l'uffant fin a sia maioren­nitad.

¹ Consorts dastgan adoptar cuminaivlamain in uffant, sch'els mainan dapi almain 3 onns ina chasada cuminaivla e sch'els han tuts dus almain 28 onns.

² Divergenzas da la vegliadetgna minimala èn pussaivlas, sche quai è necessari per mantegnair il bainstar da l'uffant. Ils consorts ston moti­var la divergenza.

¹ Ina persuna che n'è betg maridada e che na viva betg en in partenadi registrà dastga adoptar suletta in uffant, sch'ella ha almain 28 onns.

² Ina persuna maridada che ha almain 28 onns dastga adoptar suletta in uffant, sch'il consort è permanentamain inabel da giuditgar u sch'el è absent dapi passa 2 onns cun dimora nunenconuschenta u sche la lètg è separada giudizialmain dapi passa 3 onns.

³ Ina persuna che viva en in partenadi registrà e che ha almain 28 onns dastga adoptar suletta in uffant, sche ses partenari registrà è permanen­tamain inabel da giuditgar u sch'el è absent dapi passa 2 onns cun dimora nunenconuschenta.

⁴ Divergenzas da la vegliadetgna minimala èn pussaivlas, sche quai è necessari per mantegnair il bainstar da l'uffant. La persuna che vul adoptar in uffant sto motivar la divergenza.

¹ Ina persuna dastga adoptar l'uffant:

1.

dal consort;

2.

dal partenari registrà;

3.

da la persuna, cun la quala ella maina facticamain ina commu­nitad da vita.

² Il pèr sto manar dapi almain 3 onns ina chasada cuminaivla.

³ Persunas che mainan facticamain ina communitad da vita ina cun l'autra na dastgan betg esser maridadas e betg esser liadas tras in par­tenadi registrà.

¹ La differenza da vegliadetgna tranter l'uffant e las persunas che vulan adoptar l'uffant na dastga betg esser pli pitschna che 16 onns e betg pli gronda che 45 onns.

² Divergenzas da questas vegliadetgnas èn pussaivlas, sche quai è ne­cessari per mantegnair il bainstar da l'uffant. Las persunas che vulan adoptar l'uffant ston motivar la divergenza.

¹ Sche l'uffant è abel da giuditgar, dovra l'adopziun ses consentiment.

² Sch'el è sut avugà u sut curatella, è l'adopziun mo pussaivla cun il consentiment da l'autoritad per la protecziun d'uffants, e quai er, sche l'uffant è abel da giuditgar.