Lescha federala
davart la protecziun da la natira e da la patria

¹ Sut l'adempliment d'ina incumbensa federala en il senn da l'arti­tgel 24^sexies alinea 2 da la Constituziun federala¹² sto vegnir chapì en emprima lingia:¹³

a.¹⁴

la planisaziun, la construcziun e la midada dad ovras e da sta­biliments tras la Confederaziun, tras sias instituziuns e tras ses manaschis sco edifizis e stabiliments da l'administraziun fe­derala, vias naziunalas, edifizis e stabiliments da las Viafiers federalas svizras;

b.

l'emissiun da concessiuns e da permissiuns, sco talas per con­struir e per manar stabiliments da traffic ed implants da trans­port (inclusiv l'approvaziun dals plans), ovras e stabili­ments per transportar energia, liquids u gas u per transmetter novi­tads sco er l'emissiun da permissiuns da runcar;

c.

la concessiun da contribuziuns a planisaziuns, ad ovras ed a stabiliments, sco meglieraziuns, sanaziuns d'edifizis agriculs, correcziuns dals curs d'aua, stabiliments da la protecziun da las auas e stabiliments da traffic.

² Decisiuns d'autoritads chantunalas concernent projects che vegnan realisads probablamain mo cun contribuziuns tenor l'alinea 1 litera c han il medem status d'adempliment sco las incumbensas federalas.¹⁵

¹ Cun ademplir las incumbensas federalas procuran la Confederaziun, sias instituziuns e ses manaschis sco er ils chantuns ch'il maletg genuin da la cuntrada e dals lieus, ils lieus istorics sco er ils monu­ments natirals e culturals vegnian schanegiads e ch'els vegnian, nua che l'interess general vi dad els predominescha, mantegnids senza restricziuns.¹⁷

² Els adempleschan questa obligaziun cun:

a.

concepir e mantegnair correspundentamain ils agens edifizis e stabiliments u desister dal tuttafatg d'als construir (art. 2 lit. a);

b.

emetter concessiuns e permissiuns mo sut cundiziuns u preten­siuns ubain las refusar (art. 2 lit. b);

c.

conceder contribuziuns mo sut cundiziuns u las refusar (art. 2 lit. c);

³ Questa obligaziun vala independentamain da l'impurtanza da l'object en il senn da l'artitgel 4. Ina mesira na dastga betg ir pli lunsch che quai che la protecziun da l'object e da ses conturns pretenda.

⁴ ...¹⁸

Concernent il maletg genuin da la cuntrada e dals lieus, dals lieus istorics sco er dals monuments natirals e culturals tenor l'artitgel 24^sexies alinea 2 da la Constituziun federala¹⁹ ston vegnir distinguids:

a.

objects d'impurtanza naziunala;

b.

objects d'impurtanza regiunala e locala.

¹ Il Cussegl federal fa - suenter avair consultà ils chantuns - inventaris d'objects d'impurtanza naziunala; el po sa basar sin inventaris existents d'instituziuns statalas e d'organisaziuns ch'èn activas en il sectur da la protecziun da la natira, da la protecziun da la patria u da la tgira da monuments.²⁰ Ils princips ch'èn decisivs per tscherner ils objects ston vegnir explitgads en ils inventaris. Ultra da quai ston els cuntegnair almain:

a.

la descripziun precisa dals objects;

b.

ils motivs per sia impurtanza naziunala;

c.

ils eventuals privels;

d.

las mesiras da protecziun existentas;

e.

la protecziun che duai vegnir cuntanschida;

f.

las propostas da meglieraziun.

² Ils inventaris n'èn betg definitivs. Els ston vegnir examinads e recti­fitgads regularmain; il Cussegl federal decida suenter avair consultà ils chantuns, sch'ils objects vegnan incrits, midads u stritgads da l'inven­tari. Ils chantuns pon pretender da sai anor in'examinaziun.

¹ Cun inscriver in object d'impurtanza naziunala en in inventari federal vegni mussà ch'el ha merità spezialmain da vegnir mantegnì senza restricziuns, en mintga cas però da vegnir schanegià uschè bain sco pussaivel applitgond mesiras da restituziun u mesiras da cum­pensaziun adequatas.²¹

² En cas ch'ina incumbensa federala vegn ademplida, dastga vegnir tratga en consideraziun ina deviaziun dal mantegniment senza restric­ziuns en il senn dals inventaris mo, sche tscherts interess equivalents u superiurs ch'èn er d'impurtanza naziunala s'opponan a quest mante­gniment.

¹ Sche la Confederaziun è responsabla per ademplir ina incumbensa federala, giuditgescha tut tenor la responsabladad l'Uffizi federal d'ambient (UFAM), l'Uffizi federal da cultura u l'Uffizi federal da vias, sch'igl è necessari ch'ina cumissiun tenor l'artitgel 25 alinea 1 fetschia in'expertisa. Sch'il chantun è cumpetent, decida il servetsch chantunal tenor l'artitgel 25 alinea 2 davart questa dumonda.²³

² Sch'in object ch'è inscrit en in inventari federal tenor l'artitgel 5 po vegnir donnegià considerablamain cun ademplir l'incumbensa fede­rala u sch'i sa tschentan en quest connex dumondas fundamentalas, fa la cumissiun in'expertisa per mauns da l'autoritad da decisiun. En quella expertisa inditgescha la cumissiun, sche l'object duai vegnir mantegnì senza restricziuns u co ch'el è da schanegiar.

³ L'expertisa è ina da las basas, a las qualas l'autoritad da decisiun sa referescha per considerar tut ils interess.²⁴

En cas impurtants po ina cumissiun far da sai anor en mintga stadi da la procedura sia expertisa, sche objects duain vegnir schanegiads u mantegnids senza restricziuns. Ella fa quai però uschè baud sco pus­saivel. Sin dumonda ston tut ils documents necessaris vegnir mess a disposiziun ad ella.

Il servetsch federal cumpetent po er dumandar il post chantunal spe­zialisà (art. 25 al. 2), la cumissiun chantunala ch'è cumpetenta per la protecziun da la natira, per la protecziun da la patria u per la tgira da monuments u in auter organ designà dal chantun da far in'expertisa; ultra da quai po el envidar organisaziuns ch'èn activas en il sectur da la protecziun da la natira, da la protecziun da la patria u da la tgira da monuments ad ina consultaziun.

En ils cas previs en ils artitgels 7, 8 e 9 sto adina er vegnir dumandada la posiziun da las regenzas chantunalas. Quellas envidan las vischnan­cas pertutgadas da prender posiziun.

En cas d'edifizis e da stabiliments militars ch'èn exceptads tenor l'artitgel 126 alinea 4 da la Lescha militara dals 3 da favrer 1995²⁸ da l'obligaziun da dumandar ina permissiun è l'autoritad federala cumpe­tenta liberada da l'expertisa obligatorica.²⁹ Ella n'è er betg obligada da furnir documents per l'expertisa facultativa.

¹ Ils chantuns han il dretg da far recurs cunter disposiziuns d'autori­tads federalas tenor l'artitgel 12 alinea 1.

² L'uffizi federal cumpetent ha il dretg da far recurs cunter disposi­ziuns chantunalas tenor l'artitgel 12 alinea 1; el po applitgar ils meds legals dal dretg federal e dal dretg chantunal.

¹ La Confederaziun po sustegnair la protecziun da la natira, la protec­ziun da la patria e la tgira da monuments cun conceder als chantuns - en il rom dals credits deliberads e sin basa da cunvegnas da program - agids finanzials globals per mantegnair, per acquistar, per tgirar, per perscrutar e per documentar cuntradas, maletgs da lieus, lieus istorics sco er monuments natirals e culturals degns da vegnir protegids.

² Excepziunalmain po ella conceder agids finanzials sin basa d'ina disposiziun per quels projects che pretendan en il cas singul in'exami­naziun tras la Confederaziun.

³ L'autezza dals agids finanzials sa drizza tenor l'impurtanza dals objects che duain vegnir protegids e tenor l'efficacitad da las mesiras.

⁴ Agids finanzials vegnan concedids mo, sche las mesiras èn econo­micas e sch'ellas vegnan exequidas en moda professiunala.

⁵ Las mesiras da protecziun e da mantegniment ordinadas consti­tueschan restricziuns da la proprietad da dretg public (art. 702 dal Cudesch civil svizzer; CCS⁴²). Ellas obligheschan il proprietari dal bain immobigliar respectiv e ston - sin annunzia dal chantun - vegnir inscrittas en il register funsil. Il Cussegl federal regla ils cas ch'èn exceptads da l'obligaziun d'inscrip­ziun.

La Confederaziun po pajar contribuziuns als custs d'organisaziuns da la protecziun da la natira, da la protecziun da la patria e da la tgira da monuments d'impurtanza naziunala per lur activitads ch'èn d'interess public.

¹ La Confederaziun po pajar contribuziuns:

a.

a projects da perscrutaziun;

b.

a la scolaziun ed a la furmaziun supplementara da las persunas spezialisadas;

c.

a la lavur da publicitad.

² Sche quai è en l'interess naziunal, po ella realisar sezza talas activi­tads u las laschar realisar sin agens custs.

¹ Tras in contract u, sche quai n'è betg pussaivel, tras in'expropriaziun po la Confederaziun acquistar u segirar cuntradas natiralas, lieus isto­rics u monuments natirals e culturals d'impurtanza naziunala. El po surdar l'administraziun a chantuns, a vischnancas u ad organisa­ziuns.⁴⁵

² La Lescha federala dals 20 da zercladur 1930⁴⁶ davart l'expropria­ziun è applitgabla.

Sch'in privel direct smanatscha ina cuntrada natirala en il senn da l'artitgel 15, in lieu istoric u in monument cultural d'impurtanza naziunala, po il Departament federal per ambient, traffic, energia e communicaziun u il Departament federal da l'intern⁴⁷ metter in tal object - cun agid da mesiras a temp limità - sut la protecziun da la Confederaziun ed ordinar las mesiras da segirezza necessarias per ses mantegniment.⁴⁸

¹ L'Assamblea federala deliberescha cun in conclus federal simpel credits generals a temp limità per garantir contribuziuns.

² La finanziaziun dals secturs da la protecziun da la patria e da la tgira da monuments sa drizza tenor l'artitgel 27 da la Lescha federala dals 11 da december 2009⁵⁰ davart la promoziun da la cultura.⁵¹

Sch'in object n'è pli degn da vegnir protegì, po la contribuziun pajada vegnir pretendida enavos dal tuttafatg u per part.

Il Cussegl federal definescha ils cas, en ils quals ina cumissiun po far - cun il consentiment dal chantun - expertisas, saja quai da sai anor u sin dumonda da terzas persunas.

¹ Cun mantegnair spazis da viver gronds avunda (biotops) e cun prender autras mesiras adattadas èsi da prevegnir che spezias indi­genas d'animals e da plantas morian or. Questas mesiras ston tegnair quint dals interess agriculs e forestals ch'èn degns da vegnir protegids.

^1bis En spezial ston vegnir protegids rivas, regiuns da channaida e palids, biotops da guaud rars, saivs vivas, chagliom, tschispets sitgs ed ulteriurs lieus che adempleschan ina funcziun da cumpensaziun ecolo­gica u che porschan fitg bunas premissas per biocenosas.⁵⁴

^1ter Sch'i n'è betg pussaivel d'evitar, tegnend quint da tut ils interess, che las intervenziuns tecnicas disturbian biotops degns da vegnir protegids, sto il chaschunader prender mesiras spezialas per la meglra protecziun pussaivla, per il restabiliment ubain per in'autra cumpensa­ziun adequata da quests biotops.⁵⁵

² Tar il cumbat cunter parasits, en spezial cun substanzas toxicas, stoi vegnir fatg attenziun che spezias d'animals e da plantas degnas da vegnir protegidas na vegnian betg periclitadas.

³ En lieus adattads po la Confederaziun promover la recolonisaziun da spezias ch'èn mortas or u ch'èn periclitadas da murir or en Svizra en la natira.

⁴ La legislaziun federala davart la chatscha e davart la protecziun dals utschels sco er davart la pestga resta resalvada.

¹ Il Cussegl federal designescha - suenter avair tadlà ils chantuns - ils biotops d'impurtanza naziunala. El fixescha la situaziun da quests bio­tops e determinescha las finamiras da protecziun.

² Ils chantuns ordineschan la protecziun ed il mantegniment dals biotops d'impurtanza naziunala. Els prendan ad ura las mesiras cun­vegnentas e procuran che quellas vegnian exequidas.

³ Il Cussegl federal po - suenter avair tadlà ils chantuns - fixar termins per ordinar las mesiras da protecziun. Sch'in chantun n'ordi­nescha betg ad ura las mesiras da protecziun malgrà in'admoniziun, po il Departament federal per ambient, traffic, energia e communica­ziun⁵⁷ prender las mesiras necessarias ed adossar al chantun ina part com­mensurada dals custs.

¹ Ils chantuns procuran per la protecziun e per il mantegniment dals biotops d'impurtanza regiunala e locala.

² En territoris che vegnan duvrads intensivamain entaifer ed ordaifer ils abitadis procuran ils chantuns per ina cumpensaziun ecologica cun chagliom, cun saivs vivas, cun surplantaziuns da las rivas u cun in'autra vegetaziun natirala che correspunda al lieu. En quest reguard ston vegnir observads ils interess da l'utilisaziun agricula.

¹ La protecziun ed il mantegniment dals biotops duain vegnir cuntan­schids sche pussaivel sin basa da cunvegnas cun ils proprietaris dals bains immobigliars e cun ils cultivaturs sco er tras in'utilisaziun agri­cula e forestala adattada.

² Ils proprietaris dals bains immobigliars u ils cultivaturs han il dretg da vegnir indemnisads adequatamain, sch'els restrenschan l'utilisaziun vertenta en l'interess da la finamira da protecziun u sch'els furneschan ina prestaziun senza in gudogn economic correspundent.

³ Sch'in proprietari d'in bain immobigliar tralascha l'utilisaziun ch'è necessaria per cuntanscher la finamira da protecziun, sto el tolerar l'utilisaziun da terzas persunas ordinada da las autoritads.

⁴ Uschenavant che l'acquist da terren è necessari per cuntanscher la finamira da protecziun, han ils chantuns il dretg d'expropriaziun. En lur prescripziuns executivas pon els declerar la Lescha federala dals 20 da zercladur 1930⁶⁰ davart l'expropriaziun sco applitgabla. En quest cas decida la regenza chantunala davart protestas ch'èn restadas dispi­taivlas. Sch'il territori da l'object da protecziun s'extenda sin plirs chantuns, è applitgabla la Lescha federala davart l'expropriaziun.

¹ La Confederaziun conceda als chantuns en il rom dals credits delibe­rads e sin basa da cunvegnas da program indemnisaziuns globalas per proteger e per mantegnair biotops d'impurtanza naziunala, regiunala e locala sco er per la cumpensaziun ecologica.

² Excepziunalmain po ella conceder sin basa d'ina disposiziun indem­nisaziuns per projects che pretendan en il cas singul in'examinaziun tras la Confederaziun.

³ L'autezza da las indemnisaziuns sa drizza tenor l'impurtanza dals objects che duain vegnir protegids e tenor l'efficacitad da las mesiras.

⁴ Indemnisaziuns vegnan concedidas mo, sche las mesiras èn econo­mi­cas e sch'ellas vegnan exequidas en moda professiunala.

⁵ La Confederaziun surpiglia ils custs per designar ils biotops d'impur­tanza naziunala.

Per rimnar plantas selvadias e per tschiffar animals selvadis per intents commerzials dovri ina permissiun da l'autoritad chantunala cumpe­ten­ta. Quella po limitar la permissiun a tschertas spezias, a tschertas cun­tradas, a tschertas stagiuns, a tschertas quantitads u ad auters criteris e scumandar il rimnar u il tschiffar organisà sco er la reclama per quai. Exceptads èn l'utilisaziun ordinaria agricula e forestala sco er il rimnar bulieus, pumaraida, ervas da té ed ervas medicinalas en ina dimensiun usitada al lieu, nun ch'i sa tractia da spezias protegidas.

¹ Il Cussegl federal po scumandar dal tuttafatg u per part da cleger, da chavar ora, da strair ora, da manar davent, d'offrir, da vender, da cum­prar u da destruir plantas raras. Medemamain po el prender mesiras correspundentas per proteger spezias d'animals periclitadas u autra­main degnas da vegnir protegidas.⁶²

² Ils chantuns pon decretar tals scumonds per ulteriuras spezias.

³ Il Cussegl federal po ultra da quai colliar cun cundiziuns, limitar u scumandar per motivs da la protecziun da las spezias da metter en circulaziun, sco er d'importar, d'exportar u da laschar transportar tras la Svizra plantas u products da plantas.⁶³

¹ La vegetaziun da las rivas (effectivs da channa e da schervettas, vegetaziuns da las zonas umidas sco er autras societads natiralas da plantas en il sectur da las rivas) na dastga ni vegnir runcada ni vegnir cuvrida ni vegnir manada en in'autra moda a la piriziun.

² Sche las relaziuns permettan quai, procuran ils chantuns che la vege­taziun da la riva vegnia emplantada là, nua ch'ella manca, ubain che almain las premissas vegnian stgaffidas per ch'ella possia prosperar.⁶⁵

¹ L'autoritad chantunala cumpetenta po permetter excepziuns en tscherts territoris per rimnar e per chavar ora plantas protegidas e per tschiffar animals per motivs scientifics sco er per motivs da scolaziun e da guariziun.

² Ella po permetter d'allontanar la vegetaziun da las rivas per projects liads al lieu en ils cas permess da la legislaziun davart la polizia da construcziuns idraulicas u davart la protecziun da las auas.⁶⁶

³ Sch'in auter decret dat ad in'autoritad federala la cumpetenza da decider davart in project, conceda questa autoritad la permissiun excepziunala. ...⁶⁷.⁶⁸

La colonisaziun da spezias, da sutspezias e da razzas d'animals e da plantas d'auters pajais u d'auters lieus dovra la permissiun dal Cussegl federal. Exceptads da quai èn clasiras, ierts e parcs sco er manaschis agriculs e forestals.

Per proteger palids da bellezza particulara e d'impurtanza naziunala valan ils artitgels 18a, 18c e 18d.

¹ Ina cuntrada da palì è ina cuntrada natirala ch'è caracterisada en ina moda speziala da palids. Sia part libra da palids stat en ina stretga relaziun ecologica, visuala, culturala ed istorica cun las palids.

² Ina cuntrada da palì è da bellezza particulara e d'impurtanza naziu­nala, sch'ella:

a.

è unica en ses gener; u

b.

tutga tar las cuntradas da palì las pli preziusas d'ina gruppa da cuntradas da palì cumparegliablas.

³ Resguardond l'urbanisaziun e l'utilisaziun existenta designescha il Cussegl federal las cuntradas da palì da bellezza particulara e d'im­purtanza naziunala ch'èn degnas da vegnir protegidas e determinescha lur situaziun. En quest connex collavura el stretgamain cun ils chan­tuns che consulteschan da lur vart ils proprietaris dals bains immobi­gliars pertutgads.

⁴ La Confederaziun finanziescha la designaziun da las cuntradas da palì da bellezza particulara e d'impurtanza naziunala.

¹ Sco finamira da protecziun generala vala il mantegniment da quellas caracteristicas natiralas e culturalas da las cuntradas da palì che determineschan lur bellezza particulara e lur impurtanza naziunala. Il Cussegl federal fixescha las finamiras da protecziun che tegnan quint da la particularitad da las cuntradas da palì.

² Ils chantuns procuran per la concretisaziun e per l'execuziun da las finamiras da protecziun. Els prendan ad ura las mesiras ch'èn cunve­gnentas per proteger e per mantegnair las cuntradas da palì. Ils arti­tgels 18a alinea 3 e 18c èn applitgabels tenor il senn.

³ La Confederaziun conceda als chantuns en il rom dals credits delibe­rads e sin basa da cunvegnas da program indemnisaziuns globalas per las mesiras da protecziun e da mantegniment.⁷¹

⁴ Excepziunalmain po ella conceder sin basa d'ina disposiziun indem­nisaziuns per projects che pretendan en il cas singul in'examinaziun tras la Confederaziun.⁷²

⁵ L'autezza da las indemnisaziuns sa drizza tenor l'efficacitad da las mesiras.⁷³

⁶ Indemnisaziuns vegnan concedidas mo, sche las mesiras èn econo­mi­cas e sch'ellas vegnan exequidas en moda professiunala.⁷⁴

¹ Igl è admess da furmar e da duvrar las cuntradas da palì, sche quai na cuntrafa betg al mantegniment da las particularitads ch'èn tipicas per las cuntradas da palì.

² Sut la premissa da l'alinea 1 èn admess spezialmain:

a.

l'utilisaziun agricula e forestala;

b.

il mantegniment e la renovaziun d'edifizis e da stabiliments construids legalmain;

c.

mesiras per proteger ils umans cunter eveniments da la natira;

d.

ils indrizs d'infrastructura ch'èn necessaris per applitgar ils bustabs a-c.

¹ Parcs d'impurtanza naziunala èn territoris che han ina natira ed ina cuntrada da gronda valur.

² Els vegnan dividids en las categorias:

a.

parc naziunal;

b.

parc natiral regiunal;

c.

parc natiral d'aventura.

¹ In parc naziunal è in territori pli grond che porscha spazis da viver intacts a la fauna ed a la flora indigena e che serva al svilup natiral da la cuntrada.

² En quest rom serva el er:

a.

a la recreaziun;

b.

a l'educaziun ambientala;

c.

a la perscrutaziun scientifica, en spezial da la flora e da la fauna indigena sco er dal svilup natiral da la cuntrada.

³ El sa cumpona:

a.

d'ina zona centrala, en la quala la natira vegn surlaschada a sasezza ed a la quala la publicitad ha mo in access limità;

b.

d'ina zona periferica, en la quala la cuntrada da cultura vegn cultivada en ina moda che respecta la natira ed è protegida cunter intervenziuns dischavantagiusas.

¹ In parc natiral regiunal è in territori pli grond, populà per part, ch'è caracterisà spezialmain da particularitads da sia natira e da sia cun­trada cultivada e dal qual ils edifizis e stabiliments s'integreschan en il maletg da la cuntrada ed en il maletg dals lieus.

² En il parc natiral regiunal vegn:

a.

mantegnida ed augmentada la qualitad da la natira e da la cuntrada;

b.

rinforzada l'economia che vegn exequida en moda persistenta e promovida la commerzialisaziun da ses products e da ses servetschs.

¹ In parc natiral d'aventura è in territori che sa chatta en la vischinanza d'in territori fermamain populà, che porscha spazis da viver intacts a la fauna ed a la flora indigena e che pussibilitescha a la publicitad da far experientschas en la natira.

² En quest rom serva el er a l'educaziun ambientala.

³ El sa cumpona:

a.

d'ina zona centrala, en la quala la natira vegn surlaschada a sasezza ed a la quala la publicitad ha mo in access limità;

b.

d'ina zona transitorica, en la quala igl è pussaivel da far expe­rientschas en la natira e la quala serva sco zona da plimatsch cunter influenzas nuschaivlas per la zona centrala.

¹ Ils chantuns sustegnan stentas regiunalas per installar e per mante­gnair parcs d'impurtanza naziunala.

² Els procuran che la populaziun en las vischnancas pertutgadas possia cooperar en moda adequata.

¹ La Confederaziun conceda a l'instituziun purtadra d'in parc sin dumonda dals chantuns in label da parc, sch'il parc:

a.

vegn segirà a lunga vista cun mesiras cunvegnentas;

b.

ademplescha las pretensiuns tenor l'artitgel 23f, 23g u 23h u tenor ils artitgels 23e, 23i alinea 2 e 23l literas a e b.

² L'instituziun purtadra d'in parc cun label da parc conceda a las persunas ed als manaschis, che produceschan en il parc products en moda persistenta u che furneschan servetschs, sin dumonda in label da products per caracterisar quests products e quests servetschs.

³ Ils labels da parc e da products vegnan concedids a temp limità.

¹ En il rom dals credits deliberads e sin basa da cunvegnas da program conceda la Confederaziun als chantuns agids finanzials globals per installar, per manar e per segirar la qualitad da parcs d'impurtanza naziunala:

a.

sch'ils parcs adempleschan las pretensiuns tenor l'artitgel 23j alinea 1 literas a e b;

b.

sche las mesiras pretendiblas per gidar sasez e las autras pussaivladads da finanziaziun na bastan betg;

c.

sche las mesiras èn economicas e vegnan exequidas en moda professiunala.

² L'autezza dals agids finanzials sa drizza tenor l'efficacitad da las mesiras.

Il Cussegl federal decretescha prescripziuns davart:

a.

las pretensiuns per conceder labels da parc e da products a parcs d'impurtanza naziunala, en spezial davart la grondezza dal territori, davart las utilisaziuns admessas, davart las mesiras da protecziun e davart la garanzia dals parcs a lunga vista;

b.

la concessiun e l'utilisaziun dals labels da parc e da products;

c.

la conclusiun da cunvegnas da program e la controlla da l'efficacitad dals agids finanzials globals da la Confederaziun;

d.

il sustegn da la perscrutaziun scientifica davart parcs d'impurtanza naziunala.

¹ Per il parc naziunal existent en il chantun Grischun vala la Lescha dals 19 da december 1980⁷⁶ davart il Parc naziunal.

² La Confederaziun po conceder a la fundaziun «Parc naziunal sviz­zer» il label da parc gia avant in eventual engrondiment cun ina zona periferica tenor l'artitgel 23f alinea 3 litera b.

³ Ses eventual engrondiment cun ina zona periferica vegn promovì tenor l'artitgel 23k.

¹ Tgi che - tenor il Protocol da Nagoya - utilisescha resursas geneticas u obtegna directamain avantatgs da l'utilisaziun da quellas (utilisader), sto agir cun tut la diligenza pretendida tenor las circumstanzas per garantir:

a.

che l'access a las resursas geneticas haja gì lieu en moda legala; e

b.

ch'i sajan vegnidas fixadas en moda consensuala cundiziuns davart la repartiziun equilibrada e gista dals avantatgs resultads.

² Betg suttamessas al duair da diligenza èn las resursas geneticas che:

a.

derivan d'in pajais che n'è betg part contractanta dal Protocol da Nagoya;

b.

derivan d'in pajais, nua ch'i mancan prescripziuns naziunalas davart l'access e davart la repartiziun dals avantatgs;

c.

derivan d'in territori ch'è situà ordaifer ils cunfins da la giurisdicziun naziunala d'ina part contractanta dal Protocol da Nagoya;

d.

èn cumpigliadas d'ina regulaziun internaziunala speziala tenor l'artitgel 4 dal Protocol da Nagoya per lur utilisaziun specifica;

e.

èn resursas geneticas umanas;

f.

na vegnan betg utilisadas sco bains da commerzi u da consum en il senn dal Protocol da Nagoya.

³ L'utilisaziun da resursas geneticas tenor l'alinea 1 cumpiglia la rea­lisaziun d'activitads da perscrutaziun e da svilup vi da la cumposiziun genetica u biochemica da resursas geneticas inclusiv l'applicaziun da la biotecnologia.

⁴ L'access tenor l'alinea 1 litera a è legal, sch'el correspunda tenor il Protocol da Nagoya a las prescripziuns naziunalas davart l'access e davart la repartiziun dals avantatgs da quellas parts contractantas dal Protocol da Nagoya che mettan a disposiziun las resursas.

⁵ Sche las pretensiuns tenor l'alinea 1 literas a e b n'èn betg adem­plidas, sto l'utilisader procurar per l'adempliment posteriur ubain desi­ster d'utilisar las resursas geneticas pertutgadas u d'obtegnair avan­tatgs directs da lur utilisaziun. Per situaziuns d'urgenza po il Cussegl federal prevair che las pretensiuns per resursas geneticas, ch'èn orga­nissems patogens u nuschaivels, possian vegnir ademplidas cun retard.

⁶ Il Cussegl federal regla tge infurmaziuns davart las resursas gene­ticas utilisadas che ston vegnir registradas e dadas vinavant ad utilisa­ders successivs.

¹ L'observaziun dal duair da diligenza sto vegnir annunziada al UFAM avant l'autorisaziun d'admissiun al martgà ubain, sch'ina tala n'è betg necessaria, avant la commerzialisaziun da products, dals quals il svilup sa basa sin l'utilisaziun da resursas geneticas.

² Infurmaziuns en connex cun l'observaziun dal duair da diligenza pon vegnir tramessas vinavant al Center internaziunal d'infurmaziun tenor l'artitgel 14 dal Protocol da Nagoya ed ad autoritads naziunalas cum­petentas da las parts contractantas dal Protocol da Nagoya. Il num da la persuna che ha fatg l'annunzia, il product che duai vegnir commer­zialisà, la resursa genetica utilisada, la data da l'access a quella sco er sia funtauna vegnan rendids accessibels a la publicitad.

³ Il Cussegl federal designescha ils posts ch'èn cumpetents per exami­nar l'observaziun da l'obligaziun d'annunzia. El po prevair excepziuns da l'obligaziun d'annunzia, sche l'examinaziun u l'observaziun da l'obligaziun d'annunzia vegn garantida en in'autra moda.

Ils artitgels 23n e 23o valan er per enconuschientschas tradiziunalas da cuminanzas indigenas e domiciliadas al lieu che sa refereschan a resursas geneticas, nun che questas enconuschientschas tradiziunalas sajan gia accessiblas libramain a la publicitad.

¹ Il Cussegl federal po far dependent l'access a resursas geneticas en Svizra d'ina annunzia u d'ina permissiun sco er supplementarmain d'ina cunvegna che regla l'utilisaziun da las resursas geneticas e la repartiziun dals avantatgs che resultan da quai.

² La Confederaziun po sustegnair il mantegniment e l'utilisaziun persistenta da las resursas geneticas.

¹ Cun in chasti da detenziun fin 1 onn u cun in chasti pecuniar vegn chastià, tgi che fa intenziunadamain e senza autorisaziun il suandant:⁸¹

a.⁸²

destruescha u donnegia grevamain in monument natiral u cultural protegì da questa lescha, in lieu istoric protegì, ina cuntrada natirala protegida u in biotop protegì;

b.

runca, cuvra u maina en in'autra moda a la piriziun la vegeta­ziun da las rivas;

c.⁸³

destruescha u donnegia grevamain objects natirals u antiqui­tads da valur scientifica che sa chattan en il terren⁸⁴ (art. 724 al. 1 CCS⁸⁵);

d.⁸⁶

...

² Sch'il delinquent agescha per negligientscha, importa la multa fin a 40 000 francs.⁸⁷

¹ Cun ina multa fin a 20 000 francs vegn chastià, tgi che:

a.

n'ademplescha betg ina cundiziun u ina pretensiun ch'è vegnida liada a la concessiun d'ina contribuziun federala renviond a questa disposiziun penala;

b.⁸⁹

cuntrafa ad ina prescripziun executiva ch'è vegnida decretada sin basa dals artitgels 16, 18, 18a, 18b, 18c, 19, 20, 23c, 23d e 25a e da la quala il surpassament è vegnì declerà sco chastia­bel;

c.

commetta nunautorisadamain in act, per il qual è necessaria ina permissiun tenor ils artitgels 19, 22 alinea 1 u 23.

² Cun ina multa fin a 100 000 francs vegn chastià, tgi che resista intenziunadamain a far las indicaziuns tenor l'artitgel 23o ubain fa intenziunadamain indicaziuns faussas; sch'il delinquent agescha per negligientscha, vegn el chastià cun ina multa fin a 40 000 francs. Il derschader po ordinar la publicaziun da la sentenzia.⁹⁰

Ils artitgels 6 e 7 da la Lescha federala dals 22 da mars 1974⁹² davart il dretg penal administrativ èn applitgablas.

L'artitgel 69 dal Cudesch penal⁹⁴ davart la confiscaziun d'objects u d'avantatgs da facultad ch'èn vegnids acquistads tras in malfatg è applitgabel.

¹ La persecuziun penala è chaussa dals chantuns.

² ...⁹⁶

Tge che donnegia in monument natiral u cultural protegì da questa lescha, in lieu istoric protegì, ina cuntrada natirala protegida, in biotop protegì u ina vegetaziun da las rivas protegida po vegnir obligà - independentamain d'ina procedura penala:

a.

d'eliminar las mesiras ch'èn vegnidas prendidas illegalmain;

b.

da surpigliar ils custs che resultan tras l'eliminaziun dal donn;

c.

da prestar ina cumpensaziun adequata, sch'il restabiliment n'è betg pussaivel.

Ils chantuns exequeschan questa lescha, nun che l'execuziun saja attribuida a la Confederaziun. Els decreteschan las prescripziuns necessarias.

¹ La Confederaziun surveglia l'execuziun da questa lescha.

² Ella coordinescha las mesiras executivas dals chantuns e dals ser­vetschs federals pertutgads.

¹ L'autoritad federala che exequescha in'autra lescha federala u in con­tract internaziunal è - ademplind questa incumbensa - cumpetenta er per exequir questa lescha. Avant che prender ina decisiun lascha ella vegnir a pled ils chantuns pertutgads. Il UFAM, l'Uffizi federal da cultura, l'Uffizi federal da vias ed ils ulteriurs servetschs federals per­tutgads coopereschan a l'execuziun tenor ils artitgels 62a e 62b da la Lescha federala dals 21 da mars 1997¹⁰² davart l'organisaziun da la regenza e da l'administraziun.

² Sche la procedura tenor l'alinea 1 n'è betg adattada per tschertas incumbensas, regla il Cussegl federal l'execuziun tras ils servetschs federals pertutgads.

³ La Confederaziun exequescha las prescripziuns davart resursas geneticas (art. 23n-23q); ella po engaschar ils chantuns per tschertas incumbensas parzialas.

⁴ Las autoritads executivas da la Confederaziun resguardan las mesiras ch'ils chantuns han prendì a favur da la protecziun da la natira e da la patria.

¹ Il Cussegl federal nominescha ina u pliras cumissiuns consultativas per la protecziun da la natira, per la protecziun da la patria e per la tgira da monuments.

² Ils chantuns designeschan posts spezialisads per la protecziun da la natira, per la protecziun da la patria e per la tgira da monuments.

¹ La Confederaziun ed ils chantuns procuran per l'infurmaziun e per la cussegliaziun da las autoritads e da la publicitad concernent l'impur­tanza e concernent il stadi da la natira e da la cuntrada.

² Ella ed els recumondan mesiras da protecziun e da mantegniment adattadas.

¹ Ils chantuns designeschan ils stabiliments, ils edifizis e las midadas dal terren ch'èn vegnids fatgs suenter il 1. da zercladur 1983 en palids ed en cuntradas da palì da bellezza particulara e d'impurtanza naziu­nala, che cuntrafan a las finamiras da protecziun e che n'èn betg vegnids permess cun vigur legala sin basa da zonas d'utilisaziun che correspundan a la Lescha dals 22 dal zercladur 1979 davart la planisaziun dal territori¹⁰⁸.

² En la cuntrada da palì da Rothenthurm designeschan ils chantuns Sviz e Zug ils stabiliments, ils edifizis e las midadas dal terren ch'èn vegnids fatgs suenter il 1. da zercladur 1983 e che crodan sut la disposiziun transitorica da l'artitgel 24^sexies alinea 5 da la Constituziun federala¹⁰⁹.

³ La restituziun dal stadi oriund vegn ordinà da quella autoritad chan­tunala u federala che fiss responsabla per decider davart la permissiun u davart l'execuziun da projects correspundents. En connex cun la restituziun dal stadi oriund sto vegnir resguardà il princip da propor­ziunalitad.