1
Rumantsch è ina lingua naziunala, ma ina lingua parzialmain uffiziala da la Confederaziun, numnadamain en la correspundenza cun persunas da lingua rumantscha. La translaziun d'in relasch federal serva a l'infurmaziun, n'ha dentant nagina validitad legala. Lescha federala davart la protecziun da la natira e da la patria (LPNP)1 dal 1. da fanadur 1966 (versiun dals 12 d'october 2014) Attenziun: Las midadas per ils 1.1.2017 n'èn betg anc integradas.
L'Assamblea federala da la Confederaziun svizra, sa basond sin l'artitgel 78 alinea 4 da la Constituziun federala2,
en execuziun dal Protocol da Nagoya dals 29 d'october 20103 davart l'access a resursas geneticas e davart la repartiziun equilibrada e gista dals avantatgs che resultan da lur utilisaziun tenor la Convenziun davart la diversitad biologica (Protocol da Nagoya), suenter avair gì invista da la missiva dal Cussegl federal dals 12 da november 19654,5 concluda:
Art. 1
6 En il rom da la cumpetenza da la Confederaziun tenor l'artitgel 78 alineas 2-5 da la Constituziun federala7 ha questa lescha l'intent: a. da schanegiar e da proteger il maletg genuin da la cuntrada e dals lieus, ils lieus istorics sco er ils monuments natirals e culturals da la Svizra sco er da promover il mantegniment e la tgira da tals; CULF 1966 1637 1
Versiun tenor la cifra I da la LF dals 24 da mars 1995, en vigur dapi il 1. da favrer 1996 (CULF 1996 214; Fegl uffizial federal 1991 III 1121) 2 CS
101
3 CS
0.451.432; Fegl uffizial federal 2013 3063 4
Fegl uffizial federal 1965 III 89 5
Versiun tenor l'agiunta dal COF dals 21 da mars 2014 (Protocol da Nagoya), en vigur dapi ils 12 d'october 2014 (CULF 2014 2629; Fegl uffizial federal 2013 3009) 6
Versiun tenor la cifra I da la LF dals 24 da mars 1995, en vigur dapi il 1. da favrer 1996 (CULF 1996 214; Fegl uffizial federal 1991 III 1121) 7
Versiun tenor l'agiunta dal COF dals 21 da mars 2014 (Protocol da Nagoya), en vigur dapi ils 12 d'october 2014 (CULF 2014 2629; Fegl uffizial federal 2013 3009) 451
Intent
Protecziun da la natira e da la patria 2
451
b. da sustegnair ils chantuns en l'adempliment da lur incumbensas en il sectur da la protecziun da la natira, da la protecziun da la patria sco er da la tgira da monuments e da garantir la collavuraziun cun tals; c. da sustegnair las stentas d'organisaziuns ch'èn activas en il sectur da la protecziun da la natira, da la protecziun da la patria u da la tgira da monuments; d.8 da proteger la flora e la fauna indigena sco er lur diversitad biologica e lur spazi da viver natiral; dbis.9 da promover il mantegniment da la diversitad biologica e l'utilisaziun persistenta da sias parts integralas tras la repartiziun equilibrada e gista dals avantatgs che resultan da l'utilisaziun da las resursas geneticas; e. da promover l'instrucziun e la perscrutaziun sco er la scolaziun e la furmaziun supplementara da spezialists en il sectur da la protecziun da la natira, da la protecziun da la patria e da la tgira da monuments.
1. secziun: Protecziun da la natira, protecziun da la patria e tgira da monuments tar l'adempliment d'incumbensas federalas10
Art. 2
1 Sut l'adempliment d'ina incumbensa federala en il senn da l'artitgel 24sexies alinea 2 da la Constituziun federala11 sto vegnir chapì en emprima lingia:12
a.13 la planisaziun, la construcziun e la midada dad ovras e da stabiliments tras la Confederaziun, tras sias instituziuns e tras ses manaschis sco edifizis e stabiliments da l'administraziun federala, vias naziunalas, edifizis e stabiliments da las Viafiers federalas svizras;
8
Versiun tenor la cifra 2 da l'agiunta da la LF dals 21 da mars 2003 davart la tecnica genetica, en vigur dapi il 1. da schaner 2004 (CULF 2003 4803; Fegl uffizial federal 2000 2391) 9
Integrà tras l'agiunta dal COF dals 21 da mars 2014 (Protocol da Nagoya), en vigur dapi ils 12 d'october 2014 (CULF 2014 2629; Fegl uffizial federal 2013 3009) 10
Versiun tenor la cifra I da la LF dals 24 da mars 1995, en vigur dapi il 1. da favrer 1996 (CULF 1996 214; Fegl uffizial federal 1991 III 1121) 11
[CULF 1962 749]. Ussa: art. 78 al. 2 da la Cst. dals 18 d'avrigl 1999 (CS 101) 12
Versiun tenor la cifra 2 da l'agiunta da la LF dals 21 da mars 2003 davart la tecnica genetica, en vigur dapi il 1. da schaner 2004 (CULF 2003 4803; Fegl uffizial federal 2000 2391)
13 Versiun tenor la cifra 7 da l'agiunta da la LF dals 30 d'avrigl 1997 davart l'organisaziun da la telecommunicaziun, en vigur dapi il 1. da schaner 1998 (CULF 1997 2480; Fegl uffizial federal 1996 III 1306) Adempliment
d'incumbensas
federalas
Lescha federala
3
451
b. l'emissiun da concessiuns e da permissiuns, sco talas per construir e per manar stabiliments da traffic ed implants da transport (inclusiv l'approvaziun dals plans), ovras e stabiliments per transportar energia, liquids u gas u per transmetter novitads sco er l'emissiun da permissiuns da runcar; c. la concessiun da contribuziuns a planisaziuns, ad ovras ed a stabiliments, sco meglieraziuns, sanaziuns d'edifizis agriculs, correcziuns dals curs d'aua, stabiliments da la protecziun da las auas e stabiliments da traffic.
2
Decisiuns d'autoritads chantunalas concernent projects che vegnan realisads probablamain mo cun contribuziuns tenor l'alinea 1 litera c han il medem status d'adempliment sco las incumbensas federalas.14
Art. 3
1 Cun ademplir las incumbensas federalas procuran la Confederaziun, sias instituziuns e ses manaschis sco er ils chantuns ch'il maletg genuin da la cuntrada e dals lieus, ils lieus istorics sco er ils monuments natirals e culturals vegnian schanegiads e ch'els vegnian, nua che l'interess general vi dad els predominescha, mantegnids senza restricziuns.16 2 Els adempleschan questa obligaziun cun: a. concepir e mantegnair correspundentamain ils agens edifizis e stabiliments u desister dal tuttafatg d'als construir (art. 2 lit. a); b. emetter concessiuns e permissiuns mo sut cundiziuns u pretensiuns ubain las refusar (art. 2 lit. b);
c. conceder contribuziuns mo sut cundiziuns u las refusar (art. 2 lit. c);
3
Questa obligaziun vala independentamain da l'impurtanza da l'object en il senn da l'artitgel 4. Ina mesira na dastga betg ir pli lunsch che quai che la protecziun da l'object e da ses conturns pretenda.
4
…17
14 Integrà tras la cifra I 3 da la LF dals 18 da zercladur 1999 davart la coordinaziun e la simplificaziun da las proceduras da decisiun, en vigur dapi il 1. da schaner 2000 (CULF 1999 3071; Fegl uffizial federal 1998 2591) 15 Versiun tenor la cifra I 3 da la LF dals 18 da zercladur 1999 davart la coordinaziun e la simplificaziun da las proceduras da decisiun, en vigur dapi il 1. da schaner 2000 (CULF 1999 3071; Fegl uffizial federal 1998 2591) 16
Versiun tenor la cifra I da la LF dals 24 da mars 1995, en vigur dapi il 1. da favrer 1996 (CULF 1996 214; Fegl uffizial federal 1991 III 1121) 17 Integrà tras la cifra I 3 da la LF dals 18 da zercladur 1999 davart la coordinaziun e la simplificaziun da las proceduras da decisiun (CULF 1999 3071; Fegl uffizial federal 1998 2591). Abolì tras l'agiunta dal COF dals 21 da mars 2014 (Protocol da Nagoya), en vigur dapi il 1. da settember 2014 (CULF 2014 2629; Fegl uffizial federal 2013 3009) Obligaziuns da
la Confederaziun
e dals chantuns15
Protecziun da la natira e da la patria 4
451
Art. 4
Concernent il maletg genuin da la cuntrada e dals lieus, dals lieus istorics sco er dals monuments natirals e culturals tenor l'artitgel 24sexies alinea 2 da la Constituziun federala18 ston vegnir distinguids: a. objects
d'impurtanza
naziunala;
b. objects d'impurtanza regiunala e locala.
Art. 5
1 Il Cussegl federal fa - suenter avair consultà ils chantuns - inventaris d'objects d'impurtanza naziunala; el po sa basar sin inventaris existents d'instituziuns statalas e d'organisaziuns ch'èn activas en il sectur da la protecziun da la natira, da la protecziun da la patria u da la tgira da monuments.19 Ils princips ch'èn decisivs per tscherner ils objects ston vegnir explitgads en ils inventaris. Ultra da quai ston els cuntegnair almain: a. la descripziun precisa dals objects; b. ils motivs per sia impurtanza naziunala; c. ils eventuals privels; d. las mesiras da protecziun existentas; e. la protecziun che duai vegnir cuntanschida; f.
las propostas da meglieraziun.
2
Ils inventaris n'èn betg definitivs. Els ston vegnir examinads e rectifitgads regularmain; il Cussegl federal decida suenter avair consultà ils chantuns, sch'ils objects vegnan incrits, midads u stritgads da l'inventari. Ils chantuns pon pretender da sai anor in'examinaziun.
Art. 6
1 Cun inscriver in object d'impurtanza naziunala en in inventari federal vegni mussà ch'el ha merità spezialmain da vegnir mantegnì senza restricziuns, en mintga cas però da vegnir schanegià uschè bain sco pussaivel applitgond mesiras da restituziun u mesiras da cumpensaziun adequatas.20 2 En cas ch'ina incumbensa federala vegn ademplida, dastga vegnir tratga en consideraziun ina deviaziun dal mantegniment senza restricziuns en il senn dals inventaris mo, sche tscherts interess equivalents u 18
[CULF 1962 749]. Ussa: art. 78 al. 2 da la Cst. dals 18 d'avrigl 1999 (CS 101) 19
Versiun tenor la cifra I da la LF dals 24 da mars 1995, en vigur dapi il 1. da favrer 1996 (CULF 1996 214; Fegl uffizial federal 1991 III 1121) 20 Versiun tenor la cifra I 3 da la LF dals 18 da zercladur 1999 davart la coordinaziun e la simplificaziun da las proceduras da decisiun, en vigur dapi il 1. da schaner 2000 (CULF 1999 3071; Fegl uffizial federal 1998 2591) Classificaziun
dals objects
Inventaris da la
Confederaziun
cun objects
d'impurtanza
naziunala
Impurtanza da
l'inventari
Lescha federala
5
451
superiurs ch'èn er d'impurtanza naziunala s'opponan a quest mantegniment.
Art. 7
21 1 Sche la Confederaziun è responsabla per ademplir ina incumbensa federala, giuditgescha tut tenor la responsabladad l'Uffizi federal d'ambient (UFAM), l'Uffizi federal da cultura u l'Uffizi federal da vias, sch'igl è necessari ch'ina cumissiun tenor l'artitgel 25 alinea 1 fetschia in'expertisa. Sch'il chantun è cumpetent, decida il servetsch chantunal tenor l'artitgel 25 alinea 2 davart questa dumonda.22 2 Sch'in object ch'è inscrit en in inventari federal tenor l'artitgel 5 po vegnir donnegià considerablamain cun ademplir l'incumbensa federala u sch'i sa tschentan en quest connex dumondas fundamentalas, fa la cumissiun in'expertisa per mauns da l'autoritad da decisiun. En quella expertisa inditgescha la cumissiun, sche l'object duai vegnir mantegnì senza restricziuns u co ch'el è da schanegiar.
Art. 8
23 En cas impurtants po ina cumissiun far da sai anor en mintga stadi da la procedura sia expertisa, sche objects duain vegnir schanegiads u mantegnids senza restricziuns. Ella fa quai però uschè baud sco pussaivel. Sin dumonda ston tut ils documents necessaris vegnir mess a disposiziun ad ella.
Art. 9
24 Il servetsch federal cumpetent po er dumandar il post chantunal spezialisà (art. 25 al. 2), la cumissiun chantunala ch'è cumpetenta per la protecziun da la natira, per la protecziun da la patria u per la tgira da monuments u in auter organ designà dal chantun da far in'expertisa; ultra da quai po el envidar organisaziuns ch'èn activas en il sectur da la protecziun da la natira, da la protecziun da la patria u da la tgira da monuments ad ina consultaziun.
21 Versiun tenor la cifra I 3 da la LF dals 18 da zercladur 1999 davart la coordinaziun e la simplificaziun da las proceduras da decisiun, en vigur dapi il 1. da schaner 2000 (CULF 1999 3071; Fegl uffizial federal 1998 2591) 22 Versiun tenor l'agiunta dal COF dals 21 da mars 2014 (Protocol da Nagoya), en vigur dapi il 1. da settember 2014 (CULF 2014 2629; Fegl uffizial federal 2013 3009) 23
Versiun tenor la cifra I da la LF dals 24 da mars 1995, en vigur dapi il 1. da favrer 1996 (CULF 1996 214; Fegl uffizial federal 1991 III 1121) 24
Versiun tenor la cifra I da la LF dals 24 da mars 1995, en vigur dapi il 1. da favrer 1996 (CULF 1996 214; Fegl uffizial federal 1991 III 1121) Expertisa da
la cumissiun
Expertisa
facultativa
Autras expertisas
Protecziun da la natira e da la patria 6
451
Art. 10
25 En ils cas previs en ils artitgels 7, 8 e 9 sto adina er vegnir dumandada la posiziun da las regenzas chantunalas. Quellas envidan las vischnancas pertutgadas da prender posiziun.
Art. 11
En cas d'edifizis e da stabiliments militars ch'èn exceptads tenor l'artitgel 126 alinea 4 da la Lescha militara dals 3 da favrer 199526 da l'obligaziun da dumandar ina permissiun è l'autoritad federala cumpetenta liberada da l'expertisa obligatorica.27 Ella n'è er betg obligada da furnir documents per l'expertisa facultativa.
Art. 12
28 1 Il dretg da far recurs cunter disposiziuns da las autoritads chantunalas u da las autoritads federalas han: a. las
vischnancas;
b. las organisaziuns che sa deditgeschan a la protecziun da la natira, a la protecziun da la patria, a la tgira da monuments u a finamiras sumegliantas, sut las suandantas premissas: 1. l'organisaziun è activa sin plaun naziunal, 2. ella persequitescha finamiras puramain idealas; eventualas activitads commerzialas ston gidar a cuntanscher las finamiras idealas.
2
Il dretg da far recurs han las organisaziuns mo per contestaziuns en secturs dal dretg che furman almain dapi 10 onns l'object da lur finamira statutara.
3
Il Cussegl federal designescha las organisaziuns che han il dretg da far recurs.
4
Cumpetent per far il recurs è l'organ executiv suprem da l'organisaziun.
5
Per lur territori d'activitad local pon las organisaziuns autorisar lur sutorganisaziuns chantunalas ed interchantunalas, ch'èn giuridicamain autonomas, da far protesta en general e da far recurs en il cas singul.
25
Versiun tenor la cifra I da la LF dals 24 da mars 1995, en vigur dapi il 1. da favrer 1996 (CULF 1996 214; Fegl uffizial federal 1991 III 1121) 26
CS 510.10
27
Versiun tenor la cifra 6 da l'agiunta da la Lescha militara dals 3 da favrer 1995, en vigur dapi il 1. da schaner 1996 (CULF 1995 4093; Fegl uffizial federal 1993 IV 1) 28 Versiun tenor la cifra II 1 da la LF dals 20 da december 2006, en vigur dapi il 1. da fanadur 2007 (CULF 2007 2701; Fegl uffizial federal 2005 5351 5391). La disposiziun davart l'activitad economica en l'al. 1 lit. b cifra 2 entra en vigur il 1. da fanadur 2010 (vesair cifra III al. 3 da la midada menziunada) Posiziun
dals chantuns
Resalva
concernent ils
stabiliments
militars
Dretg da far
recurs da las
vischnancas e da
las organisaziuns 1. Autorisaziun da far recurs
Lescha federala
7
451
a29 Il recurs cunter la decisiun da conceder ina contribuziun federala è inadmissibel, sch'igl è gia vegnì decidì en in auter lieu - ademplind ina incumbensa federala - cun ina disposiziun tenor l'artitgel 12 alinea 1 davart la planisaziun, davart l'ovra u davart il stabiliment.
b30 1 L'autoritad communitgescha a las vischnancas ed a las organisaziuns sias disposiziuns tenor l'artitgel 12 alinea 1 cun ina communicaziun en scrit u cun ina publicaziun en il Fegl uffizial federal u en l'organ da publicaziun chantunal. L'exposiziun publica dura per regla 30 dis.
2
Sch'il dretg federal u il dretg chantunal prevesa ina procedura da protesta, ston er vegnir publitgadas las dumondas tenor l'alinea 1.
c31 1 Vischnancas ed organisaziuns che n'han betg fatg recurs pon sa participar a l'ulteriur andament da la procedura mo pli sco partida, sche la disposiziun vegn midada uschia ch'ella chaschuna in pregiudizi per talas. Per expropriaziuns vala la Lescha federala dals 20 da zercladur 193032 davart l'expropriaziun.
2
Sch'ina vischnanca u in'organisaziun n'è betg sa participada ad ina procedura da protesta tenor il dretg federal u tenor il dretg chantunal, na po ella betg pli far recurs.
3
Sch'ina organisaziun n'ha betg fatg las contestaziuns admessas cunter in plan d'utilisaziun cun caracter da disposiziun u sche las contestaziuns èn vegnidas refusadas cun vigur legala, na dastga l'organisaziun betg pli far valair questas contestaziuns en ina procedura che suonda.
4
Ils alineas 2 e 3 valan er per protestas e per recurs tenor il dretg chantunal cunter plans d'utilisaziun.
29
Integrà tras la cifra I da la LF dals 24 da mars 1995 (CULF 1996 214; Fegl uffizial federal 1991 III 1121). Versiun tenor la cifra II 1 da la LF dals 20 da december 2006, en vigur dapi il 1. da fanadur 2007 (CULF 2007 2701; Fegl uffizial federal 2005 5351 5391) 30
Integrà tras la cifra I da la LF dals 24 da mars 1995 (CULF 1996 214; Fegl uffizial federal 1991 III 1121). Versiun tenor la cifra II 1 da la LF dals 20 da december 2006, en vigur dapi il 1. da fanadur 2007 (CULF 2007 2701; Fegl uffizial federal 2005 5351 5391).
31 Integrà tras la cifra II 1 da la LF dals 20 da december 2006, en vigur dapi il 1. da fanadur 2007 (CULF 2007 2701; Fegl uffizial federal 2005 5351 5391) 32 CS
711
2. Recurs inadmissibels cunter
la decisiun
davart la concessiun d'ina
contribuziun
federala
3. Communicaziun da la
disposiziun
4. Perdita da la
legitimaziun da
far recurs
Protecziun da la natira e da la patria 8
451
d33 1 Sch'ils petents e las organisaziuns fan cunvegnas davart obligaziuns che concernan fatgs dal dretg public, valan quellas exclusivamain sco pretensiuns cuminaivlas a l'autoritad. Quella resguarda il resultat en sia disposiziun u en sia decisiun. Ella renunzia a quai, sch'il resultat demussa mancanzas tenor l'artitgel 49 da la Lescha federala dals 20 da december 196834 davart la procedura administrativa.
2
Las cunvegnas tranter ils petents e las organisaziuns concernent prestaziuns finanzialas u autras prestaziuns n'èn betg admessas, sch'ellas èn destinadas:
a. a far valair obligaziuns dal dretg public, en spezial cundiziuns d'autoritads;
b. a mesiras ch'il dretg public na prevesa betg u che na stattan en nagin connex cun il project; c. ad indemnisar ina renunzia d'applitgar meds legals u in auter cumportament processual.
3
L'autoritad da recurs n'entra betg en in recurs, sche quel è abusiv u sche l'organisaziun ha pretendì prestaziuns inadmissiblas en il senn da l'alinea 2.
e35 Cun las lavurs da construcziun poi vegnir cumenzà avant che la procedura è terminada, uschenavant ch'il resultat da la procedura na po betg influenzar las lavurs.
f 36 Sche l'organisaziun perda la procedura, la vegnan adossads ils custs da la procedura da recurs davant las autoritads federalas.
g37 1 Ils chantuns han il dretg da far recurs cunter disposiziuns d'autoritads federalas tenor l'artitgel 12 alinea 1.
33 Integrà tras la cifra II 1 da la LF dals 20 da december 2006, en vigur dapi il 1. da fanadur 2007 (CULF 2007 2701; Fegl uffizial federal 2005 5351 5391) 34 CS
172.021
35
Integrà tras la cifra II 1 da la LF dals 20 da december 2006, en vigur dapi il 1. da fanadur 2007 (CULF 2007 2701; Fegl uffizial federal 2005 5351 5391) 36
Integrà tras la cifra II 1 da la LF dals 20 da december 2006, en vigur dapi il 1. da fanadur 2007 (CULF 2007 2701; Fegl uffizial federal 2005 5351 5391) 37
Integrà tras la cifra II 1 da la LF dals 20 da december 2006, en vigur dapi il 1. da fanadur 2007 (CULF 2007 2701; Fegl uffizial federal 2005 5351 5391) 5. Cunvegnas
tranter ils petents e las organisaziuns
6. Cumenzament
anticipà da las
lavurs da construcziun
7. Custs da
procedura
Dretg da far
recurs dals
chantuns e da
l'uffizi federal
cumpetent
Lescha federala
9
451
2
L'uffizi federal cumpetent ha il dretg da far recurs cunter disposiziuns chantunalas tenor l'artitgel 12 alinea 1; el po applitgar ils meds legals dal dretg federal e dal dretg chantunal.
2. secziun: Sustegn da la protecziun da la natira, da la protecziun da la patria e da la tgira da monuments tras la Confederaziun ed atgnas mesiras da la Confederaziun38
Art. 13
39 1 La Confederaziun po sustegnair la protecziun da la natira, la protecziun da la patria e la tgira da monuments cun conceder als chantuns - en il rom dals credits deliberads e sin basa da cunvegnas da program - agids finanzials globals per mantegnair, per acquistar, per tgirar, per perscrutar e per documentar cuntradas, maletgs da lieus, lieus istorics sco er monuments natirals e culturals degns da vegnir protegids.
2
Excepziunalmain po ella conceder agids finanzials sin basa d'ina disposiziun per quels projects che pretendan en il cas singul in'examinaziun tras la Confederaziun.
3
L'autezza dals agids finanzials sa drizza tenor l'impurtanza dals objects che duain vegnir protegids e tenor l'efficacitad da las mesiras.
4
Agids finanzials vegnan concedids mo, sche las mesiras èn economicas e sch'ellas vegnan exequidas en moda professiunala.
5
Las mesiras da protecziun e da mantegniment ordinadas constitueschan restricziuns da la proprietad da dretg public (art. 702 CCS40).
Ellas obligheschan il proprietari dal bain immobigliar respectiv e ston - sin annunzia dal chantun - vegnir inscrittas en il register funsil. Il Cussegl federal regla ils cas ch'èn exceptads da l'obligaziun d'inscripziun.
Art. 14
41 La Confederaziun po pajar contribuziuns als custs d'organisaziuns da la protecziun da la natira, da la protecziun da la patria e da la tgira da monuments d'impurtanza naziunala per lur activitads ch'èn d'interess public.
38
Versiun tenor la cifra I da la LF dals 24 da mars 1995, en vigur dapi il 1. da favrer 1996 (CULF 1996 214; Fegl uffizial federal 1991 III 1121) 39 Versiun tenor la cifra II 7 da la LF dals 6 d'october 2006 davart la nova concepziun da la gulivaziun da finanzas e da la repartiziun da las incumbensas tranter la Confederaziun ed ils chantuns (NGF), en vigur dapi il 1. da schaner 2008 (CULF 2007 5779; Fegl uffizial federal 2005 6029) 40 CS
210
41
Versiun tenor la cifra I da la LF dals 24 da mars 1995, en vigur dapi il 1. da favrer 1996 (CULF 1996 214; Fegl uffizial federal 1991 III 1121) Agids finanzials
per mantegnair
objects degns da
vegnir protegids
Contribuziuns
ad organisaziuns
Protecziun da la natira e da la patria 10
451
a42 1 La Confederaziun po pajar contribuziuns: a. a projects da perscrutaziun; b. a la scolaziun ed a la furmaziun supplementara da las persunas spezialisadas;
c. a la lavur da publicitad.
2
Sche quai è en l'interess naziunal, po ella realisar sezza talas activitads u las laschar realisar sin agens custs.
Art. 15
1 Tras in contract u, sche quai n'è betg pussaivel, tras in'expropriaziun po la Confederaziun acquistar u segirar cuntradas natiralas, lieus istorics u monuments natirals e culturals d'impurtanza naziunala. El po surdar l'administraziun a chantuns, a vischnancas u ad organisaziuns.43 2 La Lescha federala dals 20 da zercladur 1930 davart l'expropriaziun44 è applitgabla.
Art. 16
Sch'in privel direct smanatscha ina cuntrada natirala en il senn da l'artitgel 15, in lieu istoric u in monument cultural d'impurtanza naziunala, po il Departament federal per ambient, traffic, energia e communicaziun u il Departament federal da l'intern45 metter in tal object - cun agid da mesiras a temp limità - sut la protecziun da la Confederaziun ed ordinar las mesiras da segirezza necessarias per ses mantegniment.46
a47 1 L'Assamblea federala deliberescha cun in conclus federal simpel credits generals a temp limità per garantir contribuziuns.
42
Integrà tras la cifra I da la LF dals 24 da mars 1995, en vigur dapi il 1. da favrer 1996 (CULF 1996 214; Fegl uffizial federal 1991 III 1121) 43
Versiun tenor la cifra I da la LF dals 24 da mars 1995, en vigur dapi il 1. da favrer 1996 (CULF 1996 214; Fegl uffizial federal 1991 III 1121) 44
CS 711
45
Versiun tenor la cifra I da la LF dals 19 da zercladur 1987, en vigur dapi il 1. da favrer 1988 (CULF 1988 254; Fegl uffizial federal 1985 II 1445) 46 Il circul da las unitads administrativas pertutgadas è vegnì adattà, applitgond l'art. 16 al. 3 da la O dals 17 da november 2004 davart las publicaziuns uffizialas (CS 170.512.1) 47
Integrà tras la cifra 9 da l'agiunta da la Lescha da subvenziuns dals 5 d'october 1990 (CULF 1991 857; Fegl uffizial federal 1987 I 369). Versiun tenor la cifra II 7 da la LF dals 6 d'october 2006 davart la nova concepziun da la gulivaziun da finanzas e da la repartiziun da las incumbensas tranter la Confederaziun ed ils chantuns (NGF), en vigur dapi il 1. da schaner 2008 (CULF 2007 5779; Fegl uffizial federal 2005 6029) Perscrutaziun,
scolaziun, lavur
da publicitad
Acquist e preservaziun d'objects
degns da vegnir
protegids
Mesiras
preventivas
Metter a
disposiziun las
contribuziuns
Lescha federala
11
451
2
La finanziaziun dals secturs da la protecziun da la patria e da la tgira da monuments sa drizza tenor l'artitgel 27 da la Lescha federala dals 11 da december 200948 davart la promoziun da la cultura.49
Art. 17
50 Sch'in object n'è pli degn da vegnir protegì, po la contribuziun pajada vegnir pretendida enavos dal tuttafatg u per part.
a51 Il Cussegl federal definescha ils cas, en ils quals ina cumissiun po far - cun il consentiment dal chantun - expertisas, saja quai da sai anor u sin dumonda da terzas persunas.
3. secziun: Protecziun da la fauna e da la flora indigena
Art. 18
1 Cun mantegnair spazis da viver gronds avunda (biotops) e cun prender autras mesiras adattadas èsi da prevegnir che spezias indigenas d'animals e da plantas morian or. Questas mesiras ston tegnair quint dals interess agriculs e forestals ch'èn degns da vegnir protegids.
1bis
En spezial ston vegnir protegids rivas, regiuns da channaida e palids, biotops da guaud rars, saivs vivas, chagliom, tschispets sitgs ed ulteriurs lieus che adempleschan ina funcziun da cumpensaziun ecologica u che porschan fitg bunas premissas per biocenosas.52 1ter Sch'i n'è betg pussaivel d'evitar, tegnend quint da tut ils interess, che las intervenziuns tecnicas disturbian biotops degns da vegnir protegids, sto il chaschunader prender mesiras spezialas per la meglra protecziun pussaivla, per il restabiliment ubain per in'autra cumpensaziun adequata da quests biotops.53 48 CS
442.1
49 Integrà tras la cifra II 5 da l'agiunta da la LF dals 11 da december 2009 davart la promoziun da la cultura, en vigur dapi il 1. da schaner 2012 (CULF 2011 6127; Fegl uffizial federal 2007 4819 4857) 50
Versiun tenor la cifra 9 da l'agiunta da la Lescha da subvenziuns dals 5 d'october 1990, en vigur dapi il 1. d'avrigl 1991 (CULF 1991 857; Fegl uffizial federal 1987 I 369) 51
Integrà tras la cifra I da la LF dals 24 da mars 1995, en vigur dapi il 1. da favrer 1996 (CULF 1996 214; Fegl uffizial federal 1991 III 1121) 52
Integrà tras l'art. 66 cifra 1 da la LF dals 7 d'october 1983 davart la protecziun da l'ambient, en vigur dapi il 1. da schaner 1985 (CULF 1984 1122; Fegl uffizial federal 1979 III 749)
53
Integrà tras l'art. 66 cifra 1 da la LF dals 7 d'october 1983 davart la protecziun da l'ambient, en vigur dapi il 1. da schaner 1985 (CULF 1984 1122; Fegl uffizial federal 1979 III 749)
Restituziun da
contribuziuns
Expertisas
spezialas
Protecziun
da spezias
d'animals
e da plantas
Protecziun da la natira e da la patria 12
451
2
Tar il cumbat cunter parasits, en spezial cun substanzas toxicas, stoi vegnir fatg attenziun che spezias d'animals e da plantas degnas da vegnir protegidas na vegnian betg periclitadas.
3
En lieus adattads po la Confederaziun promover la recolonisaziun da spezias ch'èn mortas or u ch'èn periclitadas da murir or en Svizra en la natira.
4
La legislaziun federala davart la chatscha e davart la protecziun dals utschels sco er davart la pestga resta resalvada.
a54 1 Il Cussegl federal designescha - suenter avair tadlà ils chantuns - ils biotops d'impurtanza naziunala. El fixescha la situaziun da quests biotops e determinescha las finamiras da protecziun.
2
Ils chantuns ordineschan la protecziun ed il mantegniment dals biotops d'impurtanza naziunala. Els prendan ad ura las mesiras cunvegnentas e procuran che quellas vegnian exequidas.
3
Il Cussegl federal po - suenter avair tadlà ils chantuns - fixar termins per ordinar las mesiras da protecziun. Sch'in chantun n'ordinescha betg ad ura las mesiras da protecziun malgrà in'admoniziun, po il Departament federal per ambient, traffic, energia e communicaziun55 prender las mesiras necessarias ed adossar al chantun ina part commensurada dals custs.
Art. 18b56 1 Ils chantuns procuran per la protecziun e per il mantegniment dals biotops d'impurtanza regiunala e locala.
2
En territoris che vegnan duvrads intensivamain entaifer ed ordaifer ils abitadis procuran ils chantuns per ina cumpensaziun ecologica cun chagliom, cun saivs vivas, cun surplantaziuns da las rivas u cun in'autra vegetaziun natirala che correspunda al lieu. En quest reguard ston vegnir observads ils interess da l'utilisaziun agricula.
54
Integrà tras la cifra I da la LF dals 19 da zercladur 1987, en vigur dapi il 1. da favrer 1988 (CULF 1988 254; Fegl uffizial federal 1985 II 1445) 55 La designaziun da l'unitad administrativa è vegnida adattada, applitgond l'art. 16 al. 3 da da la O dals 17 da november 2004 davart las publicaziuns uffizialas (CS 170.512.1) 56
Integrà tras la cifra I da la LF dals 19 da zercladur 1987, en vigur dapi il 1. da favrer 1988 (CULF 1988 254; Fegl uffizial federal 1985 II 1445) Biotops
d'impurtanza
naziunala
Biotops d'impurtanza regiu-
nala e locala e
cumpensaziun
ecologica
Lescha federala
13
451
c57 1 La protecziun ed il mantegniment dals biotops duain vegnir cuntanschids sche pussaivel sin basa da cunvegnas cun ils proprietaris dals bains immobigliars e cun ils cultivaturs sco er tras in'utilisaziun agricula e forestala adattada.
2
Ils proprietaris dals bains immobigliars u ils cultivaturs han il dretg da vegnir indemnisads adequatamain, sch'els restrenschan l'utilisaziun vertenta en l'interess da la finamira da protecziun u sch'els furneschan ina prestaziun senza in gudogn economic correspundent.
3
Sch'in proprietari d'in bain immobigliar tralascha l'utilisaziun ch'è necessaria per cuntanscher la finamira da protecziun, sto el tolerar l'utilisaziun da terzas persunas ordinada da las autoritads.
4
Uschenavant che l'acquist da terren è necessari per cuntanscher la finamira da protecziun, han ils chantuns il dretg d'expropriaziun. En lur prescripziuns executivas pon els declerar la Lescha federala dals 20 da zercladur 193058 davart l'expropriaziun sco applitgabla. En quest cas decida la regenza chantunala davart protestas ch'èn restadas dispitaivlas. Sch'il territori da l'object da protecziun s'extenda sin plirs chantuns, è applitgabla la Lescha federala davart l'expropriaziun.
d59 1 La Confederaziun conceda als chantuns en il rom dals credits deliberads e sin basa da cunvegnas da program indemnisaziuns globalas per proteger e per mantegnair biotops d'impurtanza naziunala, regiunala e locala sco er per la cumpensaziun ecologica.
2
Excepziunalmain po ella conceder sin basa d'ina disposiziun indemnisaziuns per projects che pretendan en il cas singul in'examinaziun tras la Confederaziun.
3
L'autezza da las indemnisaziuns sa drizza tenor l'impurtanza dals objects che duain vegnir protegids e tenor l'efficacitad da las mesiras.
4
Indemnisaziuns vegnan concedidas mo, sche las mesiras èn economicas e sch'ellas vegnan exequidas en moda professiunala.
5
La Confederaziun surpiglia ils custs per designar ils biotops d'impurtanza naziunala.
57
Integrà tras la cifra I da la LF dals 19 da zercladur 1987, en vigur dapi il 1. da favrer 1988 (CULF 1988 254; Fegl uffizial federal 1985 II 1445) 58
CS 711
59
Integrà tras la cifra I da la LF dals 19 da zercladur 1987 (CULF 1988 254; Fegl uffizial federal 1985 II 1445). Versiun tenor la cifra II 7 da la LF dals 6 d'october 2006 davart la nova concepziun da la gulivaziun da finanzas e da la repartiziun da las incumbensas tranter la Confederaziun ed ils chantuns (NGF), en vigur dapi il 1. da schaner 2008 (CULF 2007 5779; Fegl uffizial federal 2005 6029) Posiziun dals
proprietaris
dals bains
immobigliars e
dals cultivaturs
Finanziaziun
Protecziun da la natira e da la patria 14
451
Art. 19
Per rimnar plantas selvadias e per tschiffar animals selvadis per intents commerzials dovri ina permissiun da l'autoritad chantunala cumpetenta. Quella po limitar la permissiun a tschertas spezias, a tschertas cuntradas, a tschertas stagiuns, a tschertas quantitads u ad auters criteris e scumandar il rimnar u il tschiffar organisà sco er la reclama per quai.
Exceptads èn l'utilisaziun ordinaria agricula e forestala sco er il rimnar bulieus, pumaraida, ervas da té ed ervas medicinalas en ina dimensiun usitada al lieu, nun ch'i sa tractia da spezias protegidas.
Art. 20
1 Il Cussegl federal po scumandar dal tuttafatg u per part da cleger, da chavar ora, da strair ora, da manar davent, d'offrir, da vender, da cumprar u da destruir plantas raras. Medemamain po el prender mesiras correspundentas per proteger spezias d'animals periclitadas u autramain degnas da vegnir protegidas.60 2 Ils chantuns pon relaschar tals scumonds per ulteriuras spezias.
3
Il Cussegl federal po ultra da quai colliar cun cundiziuns, limitar u scumandar per motivs da la protecziun da las spezias da metter en circulaziun, sco er d'importar, d'exportar u da laschar transportar tras la Svizra plantas u products da plantas.61
Art. 21
62 1 La vegetaziun da las rivas (effectivs da channa e da schervettas, vegetaziuns da las zonas umidas sco er autras societads natiralas da plantas en il sectur da las rivas) na dastga ni vegnir runcada ni vegnir cuvrida ni vegnir manada en in'autra moda a la piriziun.
2
Sche las relaziuns permettan quai, procuran ils chantuns che la vegetaziun da la riva vegnia emplantada là, nua ch'ella manca, ubain che almain las premissas vegnian stgaffidas per ch'ella possia prosperar.63
60
Versiun da la segunda frasa tenor la cifra 2 da l'agiunta da la LF dals 21 da mars 2003 davart la tecnica genetica, en vigur dapi il 1. da schaner 2004 (CULF 2003 4803; Fegl uffizial federal 2000 2391) 61
Integrà tras la cifra I da la LF dals 21 da zercladur 1996, en vigur dapi il 1. da fanadur 1997 (CULF 1997 1152; Fegl uffizial federal 1995 IV 629) 62
Versiun tenor l'art. 66 cifra 1 da la LF dals 7 d'october 1983 davart la protecziun da l'ambient, en vigur dapi il 1. da schaner 1985 (CULF 1984 1122; Fegl uffizial federal 1979 III 749)
63
Integrà tras l'art. 75 cifra 2 da la LF dals 24 da schaner 1991 davart la protecziun da las auas(CULF 1992 1860; Fegl uffizial federal 1987 II 1061). Versiun tenor la cifra I da la LF dals 24 da mars 1995, en vigur dapi il 1. da favrer 1996 (CULF 1996 214; Fegl uffizial federal 1991 III 1121) Rimnar plantas
selvadias e
tschiffar animals;
obligaziun da
dumandar ina
permissiun
Protecziun da
plantas raras e
d'animals rars
Vegetaziun
da las rivas
Lescha federala
15
451
Art. 22
1 L'autoritad chantunala cumpetenta po permetter excepziuns en tscherts territoris per rimnar e per chavar ora plantas protegidas e per tschiffar animals per motivs scientifics sco er per motivs da scolaziun e da guariziun.
2
Ella po permetter d'allontanar la vegetaziun da las rivas per projects liads al lieu en ils cas permess da la legislaziun davart la polizia da construcziuns idraulicas u davart la protecziun da las auas.64 3 Sch'in auter relasch dat ad in'autoritad federala la cumpetenza da decider davart in project, conceda questa autoritad la permissiun excepziunala. ...65.66
Art. 23
67 La colonisaziun da spezias, da sutspezias e da razzas d'animals e da plantas d'auters pajais u d'auters lieus dovra la permissiun dal Cussegl federal. Exceptads da quai èn clasiras, ierts e parcs sco er manaschis agriculs e forestals.
Secziun 3a:68 Palids e cuntradas da palì da bellezza particulara e d'impurtanza naziunala
a Per proteger palids da bellezza particulara e d'impurtanza naziunala valan ils artitgels 18a, 18c e 18d.
b 1 Ina cuntrada da palì è ina cuntrada natirala ch'è caracterisada en ina moda speziala da palids. Sia part libra da palids stat en ina stretga relaziun ecologica, visuala, culturala ed istorica cun las palids.
2
Ina cuntrada da palì è da bellezza particulara e d'impurtanza naziunala, sch'ella:
64
Versiun tenor l'art. 75 cifra 2 da la LF dals 24 da schaner 1991 davart la protecziun da las auas, en vigur dapi il 1. da november 1992 (CULF 1992 1860; Fegl uffizial federal 1987 II 1061)
65 Abolì la segunda frasa tras la cifra I 3 da la LF dals 18 da zercladur 1999 davart la coordinaziun e la simplificaziun da las proceduras da decisiun (CULF 1999 3071; Fegl uffizial federal 1998 2591) 66
Versiun tenor la cifra 6 da l'agiunta da la Lescha militara dals 3 da favrer 1995, en vigur dapi il 1. da schaner 1996 (CULF 1995 4093; Fegl uffizial federal 1993 IV 1) 67
Versiun tenor l'art. 27 cifra 2 da la Lescha da chatscha dals 20 da zercladur 1986, en vigur dapi il 1. d'avrigl 1988 (CULF 1988 506; Fegl uffizial federal 1983 II 1197) 68
Integrà tras la cifra I da la LF dals 24 da mars 1995, en vigur dapi il 1. da favrer 1996 (CULF 1996 214; Fegl uffizial federal 1991 III 1121) Permissiuns
excepziunalas
Spezias estras
d'animals
e da plantas:
obligaziun
da dumandar
ina permissiun
Protecziun
da las palids
Noziun e
cunfinaziun da
cuntradas da palì
Protecziun da la natira e da la patria 16
451
a. è unica en ses gener; u b. tutga tar las cuntradas da palì las pli preziusas d'ina gruppa da cuntradas da palì cumparegliablas.
3
Resguardond l'urbanisaziun e l'utilisaziun existenta designescha il Cussegl federal las cuntradas da palì da bellezza particulara e d'impurtanza naziunala ch'èn degnas da vegnir protegidas e determinescha lur situaziun. En quest connex collavura el stretgamain cun ils chantuns che consulteschan da lur vart ils proprietaris dals bains immobigliars pertutgads.
4
La Confederaziun finanziescha la designaziun da las cuntradas da palì da bellezza particulara e d'impurtanza naziunala.
c 1 Sco finamira da protecziun generala vala il mantegniment da quellas caracteristicas natiralas e culturalas da las cuntradas da palì che determineschan lur bellezza particulara e lur impurtanza naziunala. Il Cussegl federal fixescha las finamiras da protecziun che tegnan quint da la particularitad da las cuntradas da palì.
2
Ils chantuns procuran per la concretisaziun e per l'execuziun da las finamiras da protecziun. Els prendan ad ura las mesiras ch'èn cunvegnentas per proteger e per mantegnair las cuntradas da palì. Ils artitgels 18a alinea 3 e 18c èn applitgabels tenor il senn.
3
La Confederaziun conceda als chantuns en il rom dals credits deliberads e sin basa da cunvegnas da program indemnisaziuns globalas per las mesiras da protecziun e da mantegniment.69 4
Excepziunalmain po ella conceder sin basa d'ina disposiziun indemnisaziuns per projects che pretendan en il cas singul in'examinaziun tras la Confederaziun.70 5
L'autezza da las indemnisaziuns sa drizza tenor l'efficacitad da las mesiras.71 6
Indemnisaziuns vegnan concedidas mo, sche las mesiras èn economicas e sch'ellas vegnan exequidas en moda professiunala.72
69 Versiun tenor la cifra II 7 da la LF dals 6 d'october 2006 davart la nova concepziun da la gulivaziun da finanzas e da la repartiziun da las incumbensas tranter la Confederaziun ed ils chantuns (NGF), en vigur dapi il 1. da schaner 2008 (CULF 2007 5779; Fegl uffizial federal 2005 6029) 70 Integrà tras la cifra II 7 da la LF dals 6 d'october 2006 davart la nova concepziun da la gulivaziun da finanzas e da la repartiziun da las incumbensas tranter la Confederaziun ed ils chantuns (NGF), en vigur dapi il 1. da schaner 2008 (CULF 2007 5779; Fegl uffizial federal 2005 6029) 71 Integrà tras la cifra II 7 da la LF dals 6 d'october 2006 davart la nova concepziun da la gulivaziun da finanzas e da la repartiziun da las incumbensas tranter la Confederaziun ed ils chantuns (NGF), en vigur dapi il 1. da schaner 2008 (CULF 2007 5779; Fegl uffizial federal 2005 6029) Protecziun da las
cuntradas da palì
Lescha federala
17
451
d 1 Igl è admess da furmar e da duvrar las cuntradas da palì, sche quai na cuntrafa betg al mantegniment da las particularitads ch'èn tipicas per las cuntradas da palì.
2
Sut la premissa da l'alinea 1 èn admess spezialmain: a. l'utilisaziun agricula e forestala; b. il mantegniment e la renovaziun d'edifizis e da stabiliments construids legalmain; c. mesiras per proteger ils umans cunter eveniments da la natira; d. ils indrizs d'infrastructura ch'èn necessaris per applitgar ils bustabs a-c.
Secziun 3b:73 Parcs d'impurtanza naziunala
e 1 Parcs d'impurtanza naziunala èn territoris che han ina natira ed ina cuntrada da gronda valur.
2
Els vegnan dividids en las categorias: a. parc
naziunal;
b. parc natiral regiunal; c. parc natiral d'aventura.
f 1 In parc naziunal è in territori pli grond che porscha spazis da viver intacts a la fauna ed a la flora indigena e che serva al svilup natiral da la cuntrada.
2
En quest rom serva el er: a. a la recreaziun; b. a l'educaziun ambientala; c. a la perscrutaziun scientifica, en spezial da la flora e da la fauna indigena sco er dal svilup natiral da la cuntrada.
72 Integrà tras la cifra II 7 da la LF dals 6 d'october 2006 davart la nova concepziun da la gulivaziun da finanzas e da la repartiziun da las incumbensas tranter la Confederaziun ed ils chantuns (NGF), en vigur dapi il 1. da schaner 2008 (CULF 2007 5779; Fegl uffizial federal 2005 6029) 73 Integrà tras la cifra I da la LF dals 6 d'october 2006, en vigur dapi il 1. da december 2007 (CULF 2007 5237; Fegl uffizial federal 2005 2151) Furmaziun ed
utilisaziun da las
cuntradas da palì
Noziun e
categorias
Parc naziunal
Protecziun da la natira e da la patria 18
451
3
El sa cumpona:
a. d'ina zona centrala, en la quala la natira vegn surlaschada a sasezza ed a la quala la publicitad ha mo in access limità; b. d'ina zona periferica, en la quala la cuntrada da cultura vegn cultivada en ina moda che respecta la natira ed è protegida cunter intervenziuns dischavantagiusas.
g 1 In parc natiral regiunal è in territori pli grond, populà per part, ch'è caracterisà spezialmain da particularitads da sia natira e da sia cuntrada cultivada e dal qual ils edifizis e stabiliments s'integreschan en il maletg da la cuntrada ed en il maletg dals lieus.
2
En il parc natiral regiunal vegn: a. mantegnida ed augmentada la qualitad da la natira e da la cuntrada;
b. rinforzada l'economia che vegn exequida en moda persistenta e promovida la commerzialisaziun da ses products e da ses servetschs.
h In parc natiral d'aventura è in territori che sa chatta en la vischinanza d'in territori fermamain populà, che porscha spazis da viver intacts a la fauna ed a la flora indigena e che pussibilitescha a la publicitad da far experientschas en la natira.
2
En quest rom serva el er a l'educaziun ambientala.
3
El sa cumpona:
a. d'ina zona centrala, en la quala la natira vegn surlaschada a sasezza ed a la quala la publicitad ha mo in access limità; b. d'ina zona transitorica, en la quala igl è pussaivel da far experientschas en la natira e la quala serva sco zona da plimatsch cunter influenzas nuschaivlas per la zona centrala.
i 1 Ils chantuns sustegnan stentas regiunalas per installar e per mantegnair parcs d'impurtanza naziunala.
2
Els procuran che la populaziun en las vischnancas pertutgadas possia cooperar en moda adequata.
Parc natiral
regiunal
Parc natiral
d'aventura
Sustegn
d'iniziativas
regiunalas
Lescha federala
19
451
j 1 La Confederaziun conceda a l'instituziun purtadra d'in parc sin dumonda dals chantuns in label da parc, sch'il parc: a. vegn segirà a lunga vista cun mesiras cunvegnentas; b. ademplescha las pretensiuns tenor l'artitgel 23f, 23g u 23h u tenor ils artitgels 23e, 23i alinea 2 e 23l literas a e b.
2
L'instituziun purtadra d'in parc cun label da parc conceda a las persunas ed als manaschis, che produceschan en il parc products en moda persistenta u che furneschan servetschs, sin dumonda in label da products per caracterisar quests products e quests servetschs.
3
Ils labels da parc e da products vegnan concedids a temp limità.
k 1 En il rom dals credits deliberads e sin basa da cunvegnas da program conceda la Confederaziun als chantuns agids finanzials globals per installar, per manar e per segirar la qualitad da parcs d'impurtanza naziunala: a. sch'ils parcs adempleschan las pretensiuns tenor l'artitgel 23j alinea 1 literas a e b; b. sche las mesiras pretendiblas per gidar sasez e las autras pussaivladads da finanziaziun na bastan betg; c. sche las mesiras èn economicas e vegnan exequidas en moda professiunala.
2
L'autezza dals agids finanzials sa drizza tenor l'efficacitad da las mesiras.
l Il Cussegl federal decretescha prescripziuns davart: a. las pretensiuns per conceder labels da parc e da products a parcs d'impurtanza naziunala, en spezial davart la grondezza dal territori, davart las utilisaziuns admessas, davart las mesiras da protecziun e davart la garanzia dals parcs a lunga vista; b. la concessiun e l'utilisaziun dals labels da parc e da products; c. la conclusiun da cunvegnas da program e la controlla da l'efficacitad dals agids finanzials globals da la Confederaziun; d. il sustegn da la perscrutaziun scientifica davart parcs d'impurtanza naziunala.
Label da parc
e da products
Agids finanzials
Prescripziuns dal
Cussegl federal
Protecziun da la natira e da la patria 20
451
m 1 Per il parc naziunal existent en il chantun Grischun vala la Lescha dals 19 da december 198074 davart il Parc naziunal.
2
La Confederaziun po conceder a la fundaziun «Parc naziunal svizzer» il label da parc gia avant in eventual engrondiment cun ina zona periferica tenor l'artitgel 23f alinea 3 litera b.
3
Ses eventual engrondiment cun ina zona periferica vegn promovì tenor l'artitgel 23k.
Secziun 3c:75 Resursas geneticas
n76 1 Tgi che - tenor il Protocol da Nagoya - utilisescha resursas geneticas u obtegna directamain avantatgs da l'utilisaziun da quellas (utilisader), sto agir cun tut la diligenza pretendida tenor las circumstanzas per garantir: a. che l'access a las resursas geneticas haja gì lieu en moda legala; e
b. ch'i sajan vegnidas fixadas en moda consensuala cundiziuns davart la repartiziun equilibrada e gista dals avantatgs resultads.
2
Betg suttamessas al duair da diligenza èn las resursas geneticas che: a. derivan d'in pajais che n'è betg part contractanta dal Protocol da Nagoya;
b. derivan d'in pajais, nua ch'i mancan prescripziuns naziunalas davart l'access e davart la repartiziun dals avantatgs; c. derivan d'in territori ch'è situà ordaifer ils cunfins da la giurisdicziun naziunala d'ina part contractanta dal Protocol da Nagoya; d. èn cumpigliadas d'ina regulaziun internaziunala speziala tenor l'artitgel 4 dal Protocol da Nagoya per lur utilisaziun specifica; e. èn resursas geneticas umanas; f. na vegnan betg utilisadas sco bains da commerzi u da consum en il senn dal Protocol da Nagoya.
74 CS
454
75 Integrà tras l'agiunta dal COF dals 21 da mars 2014 (Protocol da Nagoya), en vigur dapi ils 12 d'october 2014 (CULF 2014 2629; Fegl uffizial federal 2013 3009) 76 Vesair er art. 25d Parc naziunal
existent en il
chantun
Grischun
Duair da
diligenza
Lescha federala
21
451
3
L'utilisaziun da resursas geneticas tenor l'alinea 1 cumpiglia la realisaziun d'activitads da perscrutaziun e da svilup vi da la cumposiziun genetica u biochemica da resursas geneticas inclusiv l'applicaziun da la biotecnologia.
4
L'access tenor l'alinea 1 litera a è legal, sch'el correspunda tenor il Protocol da Nagoya a las prescripziuns naziunalas davart l'access e davart la repartiziun dals avantatgs da quellas parts contractantas dal Protocol da Nagoya che mettan a disposiziun las resursas.
5
Sche las pretensiuns tenor l'alinea 1 literas a e b n'èn betg ademplidas, sto l'utilisader procurar per l'adempliment posteriur ubain desister d'utilisar las resursas geneticas pertutgadas u d'obtegnair avantatgs directs da lur utilisaziun. Per situaziuns d'urgenza po il Cussegl federal prevair che las pretensiuns per resursas geneticas, ch'èn organissems patogens u nuschaivels, possian vegnir ademplidas cun retard.
6
Il Cussegl federal regla tge infurmaziuns davart las resursas geneticas utilisadas che ston vegnir registradas e dadas vinavant ad utilisaders successivs.
o77 1 L'observaziun dal duair da diligenza sto vegnir annunziada al UFAM avant l'autorisaziun d'admissiun al martgà ubain, sch'ina tala n'è betg necessaria, avant la commerzialisaziun da products, dals quals il svilup sa basa sin l'utilisaziun da resursas geneticas.
2
Infurmaziuns en connex cun l'observaziun dal duair da diligenza pon vegnir tramessas vinavant al Center internaziunal d'infurmaziun tenor l'artitgel 14 dal Protocol da Nagoya ed ad autoritads naziunalas cumpetentas da las parts contractantas dal Protocol da Nagoya. Il num da la persuna che ha fatg l'annunzia, il product che duai vegnir commerzialisà, la resursa genetica utilisada, la data da l'access a quella sco er sia funtauna vegnan rendids accessibels a la publicitad.
3
Il Cussegl federal designescha ils posts ch'èn cumpetents per examinar l'observaziun da l'obligaziun d'annunzia. El po prevair excepziuns da l'obligaziun d'annunzia, sche l'examinaziun u l'observaziun da l'obligaziun d'annunzia vegn garantida en in'autra moda.
p Ils artitgels 23n e 23o valan er per enconuschientschas tradiziunalas da cuminanzas indigenas e domiciliadas al lieu che sa refereschan a resursas geneticas, nun che questas enconuschientschas tradiziunalas sajan gia accessiblas libramain a la publicitad.
77 Vesair er art. 25d Obligaziun
d'annunzia
Enconuschientschas
tradiziunalas
Protecziun da la natira e da la patria 22
451
q 1 Il Cussegl federal po far dependent l'access a resursas geneticas en Svizra d'ina annunzia u d'ina permissiun sco er supplementarmain d'ina cunvegna che regla l'utilisaziun da las resursas geneticas e la repartiziun dals avantatgs che resultan da quai.
2
La Confederaziun po sustegnair il mantegniment e l'utilisaziun persistenta da las resursas geneticas.
4. secziun: Disposiziuns penalas
Art. 24
78 1 Cun in chasti da detenziun fin 1 onn u cun in chasti pecuniar vegn chastià, tgi che fa intenziunadamain e senza autorisaziun il suandant:79 a.80 destruescha u donnegia grevamain in monument natiral u cultural protegì da questa lescha, in lieu istoric protegì, ina cuntrada natirala protegida u in biotop protegì; b. runca, cuvra u maina en in'autra moda a la piriziun la vegetaziun da las rivas;
c.81 destruescha u donnegia grevamain objects natirals u antiquitads da valur scientifica che sa chattan en il terren82 (art. 724 al. 1 CCS83);
d. …84
2
Sch'il delinquent agescha per negligientscha, importa la multa fin a 40 000 francs.85
78
Versiun tenor la cifra I da la LF dals 19 da zercladur 1987, en vigur dapi il 1. da favrer 1988 (CULF 1988 254; Fegl uffizial federal 1985 II 1445) 79 Versiun tenor l'art. 333 dal Cudesch penal (CS 311.0) en la versiun da la LF dals 13 da december 2002, en vigur dapi il 1. da schaner 2007 (CULF 2006 3459; Fegl uffizial federal 1999 1979) 80
Versiun tenor la cifra I da la LF dals 24 mars 1995, en vigur dapi il 1. da favrer 1996 (CULF 1996 214; Fegl uffizial federal 1991 III 1121) 81
Integrà tras la cifra I da la LF dals 24 da mars 1995 (CULF 1996 214; Fegl uffizial federal 1991 III 1121). Versiun tenor l'art. 32 cifra 4 da la LF dals 20 da zercladur 2003 davart il transferiment da bains culturals, en vigur dapi il 1. da zercladur 2005 (CULF 2005 1869; Fegl uffizial federal 2002 535) 82 Rectifitgà da la Cumissiun da redacziun da l'Assamblea federala (art. 58 al. 1 LParl - CS 171.10) 83 CS
210
84 Integrà tras la cifra I da la LF dals 21 da zercladur 1996 (CULF 1997 1152; Fegl uffizial federal 1995 IV 629). Abolì tras la cifra 1 da l'agiunta 1 da la LF dals 16 da mars 2012 davart il traffic cun spezias d'animals e da plantas protegidas, en vigur dapi il 1. d'october 2013 (CULF 2013 3095; Fegl uffizial federal 2011 6985) 85 Versiun tenor l'art. 333 dal Cudesch penal (CS 311.0) en la versiun da la LF dals 13 da december 2002, en vigur dapi il 1. da schaner 2007 (CULF 2006 3459; Fegl uffizial federal 1999 1979) Resursas
geneticas en
Svizra
Delicts
Lescha federala
23
451
a86 1 Cun ina multa fin a 20 000 francs vegn chastià, tgi che: a. n'ademplescha betg ina cundiziun u ina pretensiun ch'è vegnida liada a la concessiun d'ina contribuziun federala renviond a questa disposiziun penala; b.87 cuntrafa ad ina prescripziun executiva ch'è vegnida decretada sin basa dals artitgels 16, 18, 18a, 18b, 18c, 19, 20, 23c, 23d e 25a e da la quala il surpassament è vegnì declerà sco chastiabel; c. commetta nunautorisadamain in act, per il qual è necessaria ina permissiun tenor ils artitgels 19, 22 alinea 1 u 23.
2
Cun ina multa fin a 100 000 francs vegn chastià, tgi che resista intenziunadamain a far las indicaziuns tenor l'artitgel 23o ubain fa intenziunadamain indicaziuns faussas; sch'il delinquent agescha per negligientscha, vegn el chastià cun ina multa fin a 40 000 francs. Il derschader po ordinar la publicaziun da la sentenzia.88 Art. 24b89 Ils artitgels 6 e 7 da la Lescha federala dals 22 da mars 197490 davart il dretg penal administrativ èn applitgablas.
c91 L'artitgel 69 dal Cudesch penal92 davart la confiscaziun d'objects u d'avantatgs da facultad ch'èn vegnids acquistads tras in malfatg è applitgabel.
d93 1 La persecuziun penala è chaussa dals chantuns.
86 Integrà tras la cifra I da la LF dals 19 da zercladur 1987, en vigur dapi il 1. da favrer 1988 (CULF 1988 254; Fegl uffizial federal 1985 II 1445) 87 Versiun tenor la cifra I da la LF dals 21 da zercladur 1996, en vigur dapi il 1. da fanadur 1997 (CULF 1997 1152; Fegl uffizial federal 1995 IV 629) 88 Integrà tras l'agiunta dal COF dals 21 da mars 2014 (Protocol da Nagoya), en vigur dapi ils 12 d'october 2014 (CULF 2014 2629; Fegl uffizial federal 2013 3009) 89
Integrà tras la cifra I da la LF dals 19 da zercladur 1987, en vigur dapi il 1. da favrer 1988 (CULF 1988 254; Fegl uffizial federal 1985 II 1445) 90
CS 313.0
91
Integrà tras la cifra I da la LF dals 19 da zercladur 1987 (CULF 1988 254; Fegl uffizial federal 1985 II 1445). Versiun tenor l'art. 334 dal Cudesch penal (CS 311.0) en la versiun da la LF dals 13 da december 2002, en vigur dapi il 1. da schaner 2007 (CULF 2006 3459; Fegl uffizial federal 1999 1979) 92 CS
311.0
93
Integrà tras la cifra I da la LF dals 19 da zercladur 1987, en vigur dapi il 1. da favrer 1988 (CULF 1988 254; Fegl uffizial federal 1985 II 1445) Surpassaments
Applicaziun
per persunas
giuridicas e
per societads
commerzialas
Confiscaziun
Persecuziun
penala
Protecziun da la natira e da la patria 24
451
2
…94
e95 Tge che donnegia in monument natiral u cultural protegì da questa lescha, in lieu istoric protegì, ina cuntrada natirala protegida, in biotop protegì u ina vegetaziun da las rivas protegida po vegnir obligà - independentamain d'ina procedura penala: a. d'eliminar las mesiras ch'èn vegnidas prendidas illegalmain; b. da surpigliar ils custs che resultan tras l'eliminaziun dal donn; c. da prestar ina cumpensaziun adequata, sch'il restabiliment n'è betg pussaivel.
5. secziun: Execuziun, organisaziun ed infurmaziun96
f 97 Ils chantuns exequeschan questa lescha, nun che l'execuziun saja attribuida a la Confederaziun. Els decreteschan las prescripziuns necessarias.
g98 1 La Confederaziun surveglia l'execuziun da questa lescha.
2
Ella coordinescha las mesiras executivas dals chantuns e dals servetschs federals pertutgads.
h99 1 L'autoritad federala che exequescha in'autra lescha federala u in contract internaziunal è - ademplind questa incumbensa - cumpetenta er per exequir questa lescha. Avant che prender ina decisiun lascha 94 Integrà tras la cifra I da la LF dals 21 da zercladur 1996 (CULF 1997 1152; Fegl uffizial federal 1995 IV 629). Abolì tras la cifra 1 da l'agiunta 1 da la LF dals 16 da mars 2012 davart il traffic cun spezias d'animals e da plantas protegidas, en vigur dapi il 1. d'october 2013 (CULF 2013 3095; Fegl uffizial federal 2011 6985) 95
Integrà tras la cifra I da la LF dals 19 da zercladur 1987 (CULF 1988 254; Fegl uffizial federal 1985 II 1445). Versiun tenor la cifra I da la LF dals 24 mars 1995, en vigur dapi il 1. da favrer 1996 (CULF 1996 214; Fegl uffizial federal 1991 III 1121) 96 Versiun tenor l'agiunta dal COF dals 21 da mars 2014 (Protocol da Nagoya), en vigur dapi il 1. da settember 2014 (CULF 2014 2629; Fegl uffizial federal 2013 3009) 97 Integrà tras l'agiunta dal COF dals 21 da mars 2014 (Protocol da Nagoya), en vigur dapi il 1. da settember 2014 (CULF 2014 2629; Fegl uffizial federal 2013 3009) 98 Integrà tras l'agiunta dal COF dals 21 da mars 2014 (Protocol da Nagoya), en vigur dapi il 1. da settember 2014 (CULF 2014 2629; Fegl uffizial federal 2013 3009) 99 Integrà tras l'agiunta dal COF dals 21 da mars 2014 (Protocol da Nagoya), en vigur dapi il 1. da settember 2014 (CULF 2014 2629; Fegl uffizial federal 2013 3009) Restabiliment
dal stadi legal
Cumpetenzas
executivas dals
chantuns
Surveglianza e
coordinaziun tras
la Confederaziun
Cumpetenzas
executivas da la
Confederaziun
Lescha federala
25
451
ella vegnir a pled ils chantuns pertutgads. Il UFAM, l'Uffizi federal da cultura, l'Uffizi federal da vias ed ils ulteriurs servetschs federals pertutgads coopereschan a l'execuziun tenor ils artitgels 62a e 62b da la Lescha federala dals 21 da mars 1997100 davart l'organisaziun da la regenza e da l'administraziun.
2
Sche la procedura tenor l'alinea 1 n'è betg adattada per tschertas incumbensas, regla il Cussegl federal l'execuziun tras ils servetschs federals pertutgads.
3
La Confederaziun exequescha las prescripziuns davart resursas geneticas (art. 23n-23q); ella po engaschar ils chantuns per tschertas incumbensas parzialas.
4
Las autoritads executivas da la Confederaziun resguardan las mesiras ch'ils chantuns han prendì a favur da la protecziun da la natira e da la patria.
Art. 25
101 1 Il Cussegl federal nominescha ina u pliras cumissiuns consultativas per la protecziun da la natira, per la protecziun da la patria e per la tgira da monuments.
2
Ils chantuns designeschan posts spezialisads per la protecziun da la natira, per la protecziun da la patria e per la tgira da monuments.
a103 1 La Confederaziun ed ils chantuns procuran per l'infurmaziun e per la cussegliaziun da las autoritads e da la publicitad concernent l'impurtanza e concernent il stadi da la natira e da la cuntrada.
2
Ella ed els recumondan mesiras da protecziun e da mantegniment adattadas.
100 CS
172.010
101 Versiun tenor la cifra I da la LF dals 24 mars 1995, en vigur dapi il 1. da favrer 1996 (CULF 1996 214; Fegl uffizial federal 1991 III 1121) 102 Integrà tras la cifra I da l'agiunta da la LF dals 21 da december 1995, en vigur dapi il 1. da fanadur 1997 (CULF 1997 1155; Fegl uffizial federal 1993 II 1445) 103 Integrà tras la cifra I da l'agiunta da la LF dals 21 da december 1995, en vigur dapi il 1. da fanadur 1997 (CULF 1997 1155; Fegl uffizial federal 1993 II 1445) Organisaziun102
Infurmaziun e
cussegliaziun
Protecziun da la natira e da la patria 26
451
6. secziun: Disposiziuns finalas104
b105,106 1 Ils chantuns designeschan ils stabiliments, ils edifizis e las midadas dal terren ch'èn vegnids fatgs suenter il 1. da zercladur 1983 en palids ed en cuntradas da palì da bellezza particulara e d'impurtanza naziunala, che cuntrafan a las finamiras da protecziun e che n'èn betg vegnids permess cun vigur legala sin basa da zonas d'utilisaziun che correspundan a la Lescha davart la planisaziun dal territori107.
2
En la cuntrada da palì da Rothenthurm designeschan ils chantuns Sviz e Zug ils stabiliments, ils edifizis e las midadas dal terren ch'èn vegnids fatgs suenter il 1. da zercladur 1983 e che crodan sut la disposiziun transitorica da l'artitgel 24sexies alinea 5 da la Constituziun federala108.
3
La restituziun dal stadi oriund vegn ordinà da quella autoritad chantunala u federala che fiss responsabla per decider davart la permissiun u davart l'execuziun da projects correspundents. En connex cun la restituziun dal stadi oriund sto vegnir resguardà il princip da proporziunalitad.
c109
d110 Ils artitgels 23n e 23o èn applitgabels per causals che sa refereschan a
l'access a resursas geneticas che ha gì lieu suenter l'entrada en vigur da questas disposiziuns.
104 Versiun tenor la cifra I da la LF dals 24 mars 1995, en vigur dapi il 1. da favrer 1996 (CULF 1996 214; Fegl uffizial federal 1991 III 1121) 105 Oriundamain art. 25a 106 Integrà tras la cifra I da la LF dals 24 da mars 1995, en vigur dapi il 1. da favrer 1996 (CULF 1996 214; Fegl uffizial federal 1991 III 1121) 107 CS 700
108 [CULF 1988 352]. A la disposiziun numnada correspunda oz l'art. 78 al. 5 da la Cst. dals 18 d'avrigl 1999 (CS 101) 109 Integrà tras la cifra I da l'agiunta da la LF dals 21 da mars 2003 davart la tecnica genetica (CULF 2003 4803; Fegl uffizial federal 2000 2391). Abolì tras la cifra 43 da l'agiunta da la Lescha federala dals 17 da zercladur 2005 davart il Tribunal administrativ federal, cun effect a partir dal 1. da schaner 2007 (CULF 2006 2197 1069; Fegl uffizial federal 2001 4202)
110 Integrà tras l'agiunta dal COF dals 21 da mars 2014 (Protocol da Nagoya), en vigur dapi ils 12 d'october 2014 (CULF 2014 2629; Fegl uffizial federal 2013 3009) Restituziun
da palids e da
cuntradas da palì
Disposiziun
transitorica tar la midada dals
21 da mars 2014
Lescha federala
27
451
Art. 26
Il Cussegl federal fixescha il termin che questa lescha entra en vigur.
El relascha las prescripziuns executivas necessarias.
Data da l'entrada en vigur: 1. da schaner 1967112 111 Integrà tras la cifra I da la LF dals 24 da mars 1995, en vigur dapi il 1. da favrer 1996 (CULF 1996 214; Fegl uffizial federal 1991 III 1121) 112 Conclus dal Cussegl federal dals 27 da december 1966 Entrada
en vigur111
Protecziun da la natira e da la patria 28
451